На гэтым тыдні прапануем увазе чытачоў “Дзеяслова” нізку танкаў “Ці не балюча ім так?” японскай пісьменніцы Мары Кона ў перакладзе Вольгі Гапеевай. 16 рэбусаў на лета
Калі б я яшчэ вучылася ў школе і вераснем мне давялося б пісаць сачыненне на ўсім нам знаёмую тэму “Як я правяла гэтае лета”, я напісала б пра 16 японскіх рэбусаў, якія мне пашэнціла разгадваць. Менавіта такая метафара вымалёўваецца ў маёй фантазіі, калі ўзгадваю, як я перакладала танкі японскай паэткі Мары Кона.
З Мары-сан мы пазнаёмілася яшчэ ў 2010 годзе ў латышскім горадзе Вентспілсе, куды яна, як і я, прыехала на пісьменніцкую стыпендыю. І хто б мог падумаць, што ў мінулым годзе мая японская знаёмая вырашыць наведаць Мінск? Даведаўшыся пра гэта, я прапанавала Мары-сан выступ, яна ласкава пагадзілася. Заставалася справа за “малым” – перакласці ейныя вершы на беларускую мову. І пачалася праца…
З першага разу можа падацца, што танка (як форма верша) нездарма сугучна слову танк (віду баявой машыны), якое пужае сваёй маналітнасцю і няведаннем, як да яго падступіцца. У перакладзе з японскай “танка” значыць “кароткая песня”, і звычайна выбудоўваецца па схеме, згодна з якой у вершы павінна быць пяць радкоў, у кожным з якіх па 5-7-5-7-7 складоў адпаведна. Лічыцца, што рыфмы ў танках быць не павінна. Я запытала ў Мары-сан, ці так гэта. Яна спачатку не зразумела, а потым патлумачыла, што часам рыфма можа гучаць ненатуральна, “роблена”, так бы мовіць, і, адпаведна, штучна, а штучнасць не можа быць прыгожай. Вось такая сувязь паміж натуральнасцю і прыгажосцю.
Адметнасцю танкаў Мары Кона з’яўляецца тое, што паэтка, выкарыстоўваючы старую форму пісьма, піша пра самыя актуальныя падзеі: экалагічныя катастрофы і тэхнагенны фактар. Для яе – усё павязана ў прыродзе і, як сама яна адзначае, “мне падабаецца думаць, што калісьці я была сняжынкай на вейку нованароджанага маманцяняці”. Такая кранальнасць і светапогляд – і ёсць паэзія, кожны раз датыкаючыся да якой, сэрца сціскаецца ад неверагоднай, але сапраўднай прыгажосці.
Для перакладчыка вялікая ўдача і радасць, калі ёсць мажлівасць спраўдзіць некаторыя моманты з аўтаркай, калі можна спытаць незразумелыя да канца рэчы, ці проста стаць чалавекам, які падзяляе таямніцу верша або радка. Інтэрпрэтацыя – тое, на што мы ўсе, як чытачы, маем права, і хто сказаў, што я мушу чытаць гэты верш так, і толькі так, як задумвала яго аўтарка? Слушна. Але ў перакладчыка ёсць пэўная адказнасць перад першакрыніцай. І хоць перакладчык – таксама інтэрпрэтатар, аднак усё ж спачатку ён ці яна мусяць зразумець, даведацца пра задуму/ідэю тэксту і толькі потым, усведамляючы сваю адказнасць за “пераказ”, інтэрпрэтаваць. Кожны перакладчык сам вырашае, што яму/ёй пасля рабіць з гэтай таямніцай (якая адкрылася), але адчуванне таго, што ты ведаеш нешта тое, што было пачаткам ці каркасам, пакідае салодкае адчуванне, нейкую дзіўную прыналежнасць да твора і змоўніцкую усмешку ва ўласнай душы.
У паэзіі Мары-сан шмат чаго ўражвае, распавяду толькі адзін прыклад. Танка пра магнолію і снег. Здаецца, і пераклад быў гатовы, і ўсе словы былі зразумелыя, аднак асабіста для мяне заставаўся зазор – мяне хвалявала пытанне, чаму ж бутонам магноліі можа быць балюча разгортвацца, калі раней яны не бачылі снег? Я пішу пытанне Мары-сан, і неўзабаве атрымліваю адказ: калі зімой мала снегу, гэта шкодна для раслінаў, яны не назапашваюць патрэбную ім колькасць вільгаці, і таму ўвесну, як надыдзе час распускацца, гэта можа стацца няпростай (балючай) справай для іх. Такая глыбіня разумення навакольнай прыроды мяне вельмі ўразіла і яшчэ раз нагадала пра тое, што паэтычнасць кароткіх формаў патрабуе асаблівай увагі і часу для таго, каб яе адчуць і зразумець.
Вольга Гапеева
* * *
* * *
* * *
* * *
* * * * * *
* * *
* * *
* * *
* * *
* * * * * *
* * *
* * * * * *
* * * Чытач перакладаў Мары Кона
2014-07-07 18:36:33
Не памятаю, што адбылося шостага жніўня, але раніца "для кожнага свая". Як і тысячы званоў. Як і буддызм. Як і культура верша.
Дзякуй, Вольга Гапеева, што пазнаёміла з Мары Кона.
вольга гапеева
2015-02-15 19:25:00
Дарагі Чытач перакладаў Мары Кона, дзякуй за водгук. 6 жніўня адбылася бамардзіроўка Хірасімы
вольга гапеева
2015-02-15 19:27:26
* выбачаюся, бамбардзіроўка
|