_____________________
Запісы ў нататніку Манэ
|
Любая літаратура — ёсьць рэакцыя на свой час. Літаратура бывае па-над часам; па-за часам — не. Чым больш упарта пісьменьнік імкнецца абстрагавацца, папрароцтваваць, тым больш прывязанымі робяцца ягоныя творы да часу. Добра, калі яшчэ — рэха; бывае й просты адбітак. Літаратура — ня ўсё, усё — далёка не літаратура. Проста так ніхто ня піша. Дзіўна, калі пад гатовы твор падганяюцца мэты — і твору выдаецца іншая роля. З кілбасы кісялю не зварганіш.
l l l
Падабаюцца мастакі. Той жа Манэ, Шагал, Ван-Гог, Далі. Так хто — з астатніх. Падабаецца Андрэй Ганчар. Але падабаюцца ня ўсе, хто робіць нешта, чаго ня ўмею я.l l l
Стаю ля вітрыны кнігарні, гляджу вокладкі з залатымі літарамі: Караткевіч, Каэльё, Шэксьпір. У шыбіне бачу — нехта падкрадаецца да мяне ззаду. Думаў, мо які кадэбэшнік ці ліцэіст. Схапіў адбітак мяне ў ахапку. Апынулася — Т. Займаемся зараз у яго дома. Кватэра інтэлігентная — як і сам. Зайшла гаворка: параўнаць Талстога з Дастаеўскім. Параўнаць ксеракс з прынтэрам.
l l l
Баліць жывот. Выходзіць зло, нараджаецца ідэя. Як у Галубовіча: табе забалела — некаму адпусьціла. Божа, хай бы так і было!
l l l
Лекцыя па гісторыі. Свабода, роўнасьць, братэрства. На стале — мінералка, піражкі з бульбай. Ліцэй. На сьцяне — Пагоня. За сьцяной — аддзел «Віно-гарэлка». Стол круглы, дакладней, авальны. «Прозаседавшиеся...». Прапускаю пад майкай навушнікі ад дыктафону. Слухаю, пішу. Настаўніца цешыцца, што шмат пішу. «Все довольны, все смеются». Гаворым пра Напалеона, Стэндаля. Робім нешта не для Ліцэю — для дзяцей. Сваіх.
l l l
Ёсьць усё ж такі рэчы, якія немагчыма прабачыць. Дзіўна — асэнсоўваеш іх значнасьць, агіднасьць, страшэннасьць далёка не адразу. Тады тое ўжо не падаецца зласьлівым. «Я табе гэта прыпомню», — кажуць у маёй вёсцы. Крыўда — тое ж зло — лезе глыбока ў нутро. Пэўна, трэба ўмець прабачаць. А таксама даіць карову і страляць з аўтамату.
l l l
Любоў і каханьне — рэчы спрэчныя, самастойныя, ды не заўсёды ўзаеманеабходныя. Часьцей жа любіш, бо кахаеш. Спрэчна кахаць — бо любіш. Ці можна закахацца ў чалавека, якога любіш? Каханьне, падмацаванае любоўю — самае моцнае, працяглае ды сьвежае.
l l l
Пытаньне на мой адказ ведае, што мне лепш яго ня ведаць.
l l l
Мама кажа: ня пі кавы. І не дае піць. А сама п’е. П’ю каву — у кавярні, у сябра Сашкі, у бабулі. І бабуля кажа — ня пі кавы. А сама п’е. ды мне дае. Кажа, часам можна. Абураецца, што мама не дазваляе. Кажа, што мама шкадуе. Бо сама ж п’е. А мне не дае. Кажа: ня пі кавы... Забыць Герастрата.
l l l
Вымотваюся дарэшты — і кладуся спаць. Каб так: лёпнуцца ў ложак — і вырубіцца, адлучыцца. Уцёкі ад думак, ад кону. Урбаністычная сімфонія: дзьме ветрык, амаль па Райнісу, і аўто ў двары ўзрываюцца паліфаніяй сігналізацыяў. Не нервуе. Не пераймаюся, што сплю мала. Кожнаму — кожнае.
l l l
Заканамернасьць: калі чалавек зьдзіўляе цябе — ну, хаця б зьнешнім выглядам, — то й ты яго дзівіш тым жа. У трамваі п’яны мацюкаецца, балансуе між парэнчамі. Мужчына гадоў пад 30 у спартовым касьцюме робіць яму заўвагу. Па-беларуску. Без памылак. Часьцей — наадварот. Сходжу, іду на Управу. На сейфе — два мацюгальнікі. Бел-чырвона-белыя.
l l l
Едзем на ўрок хіміі да выкладчыцы дадому. Застралі ў ліфце. У сямёх. Сядзелі мо з паўгадзіны. Размаўлялі пра Мендзялеева. Выкладчыца цісьне гузік «Вызов». Дысьпетчарка язьвіць: «Ну што, застралі?!» «Застралі», — кажам. «А колькі вас там?». Паўза. Настаўніца кажа: пяць. Дысьпетчарка ўзрадавалася: «Даскакаліся? Ну дык і сядзіце!» Але манцёра прыслала. Хімія ў Гуманітарным ліцэі.
l l l
У метро гляджу людзям у вочы. Доўга й нахабна. Людзі ловяць мой позірк ды тут жа ўхіляюць уласны. Гляджу людзям у вочы — ашукваю сам сябе.
l l l
Няня малодшага дзіцёнка Барыса Пастарнака — беларуска. Пастарнак любіў казаць: «дзіцё».
Міжволі згадваецца й Арына Радыёнаўна. На каго яна марнавала час? Усё — дзеля «плюнь — да поцелуй»? Пастарнака вымусілі адмовіцца ад Нобелеўскай прэміі. Пушкіну яе й не прапаноўвалі. Багдановіч, дарэчы, — не Народны паэт. І не БССР.
l l l
Ня хочацца пісаць пра каханьне, бо — не накахаўся яшчэ.
l l l
Фатаграфую Сяргея Законьнікава. Кажу: на гэтым здымку вы падобныя да Пастарнака. Недачувае. Пашкевіч яму паўтарае: на гэтым здымку Пастарнак падобны да вас. Пачуў...
l l l
Восень — бабіна, дзедава лета. Займацца самалекаваньнем — справа тайная. Асадкі, каштаны, каньяк. Масты, аркі, ліхтары. Згадваю Вільню — хоць і ня трызьню наміналам. Не атрымліваецца ніколі нікому нічога не даводзіць. Праводжу заняткі ў школе. Цяпер дзеці ведаюць, што ну яе — вуліцу Панамарэнкі.
l l l
Сёньня модна паміраць. «А в наши дни и воздух пахнет смертью»,— як пісаў Пастарнак. Модна, як сказаў Сёмуха, піць столькі воцату, каб пасьля адкачалі. «У той дзень я памёр упершыню», — піша Зьміцер Падбярэзкі. Як жа вы, Зьміцер, памерлі? А хто ж мне тады даваў рэкамендацыю, калі я ўступаў у БАЖ?
l l l
І. хоча памерці. Гаворым. Кажа: памерці хачу, але самагубства не хачу. От, каб быў такі спосаб... Супакойваю: каб такі спосаб быў, я б з табой тут зараз не размаўляў. Верыць. Весялее.
l l l
Люблю наіўных людзей. Наіўным цяжка. Іх часта труцяць адмоўнай энергіяй. З наіўнымі эгаістычна цікавей: ім можна адкрыць нешта новае. Зьдзівіць. Людзям хочацца зьдзіўляць. У сьвеце гэтым выжываюць адно геніі ці амёбы. Каб жыць, каб быць, трэба быць таленавітым акторам. Ці наіўным. Каб зьдзіўляць наіўных.
l l l
Дзяўчына шукае мужчыну, які пахне так, як і ейны бацька. Хлопец шукае дзяўчыну, якая выглядае гэтак, як і ягоная маці. Дзяўчына рэагуе на пот. Хлопец — на сьмех у адказ няўдалым жартам. Сярэдні век нашай жанчыны — 74 гады. Мужчыны — 58. Пасьля растаньня хлопец выходзіць з дзяўчыны перагарам. У хлапцоў бывае трохі іначай.
l l l
Гарбата з вяршкамі, кава з вершамі. Малюнкі на шпалерах — як напамін пра свабоду. Ліхтары ўсе гараць — так нецікава. Уначы халодна — каб спалі. Удзень сонца — каб верылі. Ды таксама халодна. Аўтобус з замерзлымі-спацелымі шыбінамі. Тут свае сезоны, свае колеры й свае матывы. Круг ня рухаецца. На паваротах ён — адзіны нерухомы тут.
l l l
Начная вуліца. Трактар едзе па тратуары. Падымае пыл, апускае зоры. Людзей — рэдка спаткаеш. Можна й падумаць. Знаёмыя дамы — і з імі многае зьвязана. Слушна кажа бабуля — дзеўку трэба выбіраць, каб праводзіць блізка было. Не хачу правяраць, у каго мацнейшыя: нервы, рукі, пачуцьці.
l l l
Ня дай Божа нікому — каханьня па інерцыі. Гэта завецца: дзякуй табе, што я цябе кахаў. Узрост — мера цынізму, банальнасьці, досьведу. Вейкі, жылы, паветра — удалы матыў для маладосьці. У рэдакцыі спаткаў М. Кажа: нармуль, я у тваім веку паміраў штодня. Але дзеці пераўзыходзяць бацькоў. Усё ў нас атрымаецца.
l l l
Калі патрыярху яўрэйскай — на ідыш — літаратуры Рыгору Рэлесу стукнула 90, Рыгор Барадулін у віншаваньні пажадаў яму пражыць 100 гадоў. Рэлес адказаў: «А я вам – 120!» Клас! Я неяк спытаў у Рэлеса, што ён зразумеў за гэтыя 90 гадоў. Стары педагог адказаў: «Ведаеце, не хачу ў вашым узросьце расчароўваць вас сваімі думкамі».
l l l
Так — пэўныя пачуцьці абвастраюць усе астатнія. Але, ці варта? Задужа войструю іголку цяжка памацаць. Месяц і ліхтар — на здымках роўныя. Але Месяцу прысьвечана непамерна больш вершаў. Можна бясконца казаць: усё,— і назаўтра вяртацца, узнаўляць сістэму. Без разьвіцьця. Без усяго.
l l l
Дэжа вю — страшная рэч. Не прымаю ўсур’ёз ды наперад ведаю, пра што буду шкадаваць. На пытаньне, тэлефоннае «Як маесься?» адказваю звыкла: «Пакуль жывы». Я не паэт — я хачу, каб мяне кахалі.
|
