ЛІСТ У РЭДАКЦЫЮ
Спадар рэдактар, памагай вам Божа!
Паэзія – як той кусьлівы шэршань:
утне, і зразу пішуцца нам вершы.
Наогул, кожны піша так, як можа.
Спадар рэдактар, памагай вам Божа.
У Кракаў восень завітала ў госьці,
зямля ў лісьці – як чарапахі панцыр.
Зірнеш – займае дух ад прыгажосьці,
і не ўтрываеш, і ідзеш на шпацыр.
А кожны шпацыруе так, як можа.
Спадар рэдактар, памагай вам Божа.
А ці бывае ў сэрцы смутак горкі?
Хіба маленькі, як на небе зоркі.
А што турбуе, што вярэдзіць раны?
Занадта я ў сьвет гэты закаханы.
А чалавек кахае так, як можа.
Спадар рэдактар, памагай вам Божа.
Калі ж раптоўна здарацца памінкі,
і ўтопіць пані сьмерць у чорным трунку
мае ўсе вершы, скрыпкі і катрынкі,
букеты кветак, любых пацалункі, –
па мне ня плачце, плач не дапаможа.
Спадар рэдактар, памагай вам Божа.
І ўсё ж шкада. Душа ня хоча ў неба.
Верш дапісаў я са сьлязою ў воку.
А можа, спрытнякі й на небе трэба –
і я анёлам палячу ў аблокі?
Што ж, чалавек лятае так, як можа.
Спадар рэдактар, памагай вам Божа.
ПРА МАЮ ПАЭЗІЮ
Мая паэзія – як ночка ўлетку,
як сон закалыханы,
калі пад поўняй сьпеюць неўпрыкметку
сунічныя паляны.
Ні маладзіцы поруч, ні дзяўчыны,
і – ні славечка.
Адзін цвыркун, чутно, бяз дай прычыны
пяе ў запечку.
Мая паэзія – напраўду дзіва,
край, лепшы ў сьвеце,
дзе кот стары заснуў і сьпіць, шчасьлівы,
на парапеце.
У ЛЕСЬНІЧОЎЦЫ
Там, дзе лясныя шаты
слухаюць сьпевы зорак,
з цэглы чырвонай хата
выбегла на пагорак:
у лесьнічоўцы Пране
наша з табой спатканьне.
Хмель на рагах ласіных
высах, зрабіўся сыпкі.
Восені атрасіны
граюць лясныя скрыпкі;
скрыпку кранеш любую –
плача яна й жальбуе.
Бор за акном сасновы
цягне да шыбаў лапы.
Прыцемак вечаровы
перапужаўся лямпы –
сьвеціць яна праменна,
як на стале Шапэна.
Слухаюць сосны, клёны
сьцішаны сьпеў да раньня,
месяц, як Бах натхнёны,
грае нам на аргане,
гукі лятуць па ветры,
будзяць лясныя нетры.
У лесьнічоўцы Пране –
музыкі цараваньне.
Ходзіць нячутна вецер
лесам па мяккай гліцы,
зноўку аддана сьвеціць
нам язычок газьніцы.
Над лесьнічоўкай Пране –
пошум і калыханьне,
месяц звысоку гляне
і не супыніць граньне.
Едзе фурманка ночы,
коціцца ўніз бясшумна,
фурман заплюшчыў вочы,
конік ступае сумна.
Месяц з валізы зрэбнай
скрозь парассыпаў срэбра –
і лесьнічоўка Пране
срэбным палацам стане!
Зоркі, як пілігрымы,
селі на дах сялібы,
не пралятаюць міма –
зоркі цалуюць шыбы.
Ноч адчыніла дзьверцы –
зорка зазьзяла ў сэрцы!
ВЯРТАНЬНЕ ДА ЭЎРЫДЫКІ
Калі мне варажылі, выйшлі пікі,
піковы туз прадказваў падарожжы.
Зманілі карты. І да Эўрыдыкі
вярнуцца мушу я, Арфей здарожаны.
Выходзіла на картах дужа проста:
стары бландзін, жанаты на ўдаве,
мяне ў шынку пад назвай “У апосталаў”
прыстукне бутляю па галаве.
А тут наадварот, жыцьцё – як песьня,
як мілажальны гук цыганскай скрыпкі,
як белыя аблокі напрадвесьні,
паўсталыя гарэзьліва на дыбкі.
І зноў са мной Яна на ўзьмежку лета,
як яблык найкаштоўны ў райскім садзе,
як Наталі ў смуглявага паэта,
але – не зьвінавачаная ў здрадзе!
Мінаюць тыдні ў недармовай працы.
На рукапісе – пёрка ў пазалоце.
Прызнацца, дык меў рацыю Гарацый:
“Hoc erat in votis”*.
ВЯСЁЛЫ МОСТ
Пад мостам згорбленым Вялейка
струменіла жывое срэбра.
Хадзіў на службу пан Дамейка,
а восень зграбна лісьце грэбла.
Па мосьце сунуліся брычкі,
стаяў на ім жабрак бязносы.
Ад ліхтаровай запальнічкі
прыпальваў вечар папяросы.
І раптам здарылася дзіва –
узьнікла ты, анёл смуглявы,
і ліхтары ішлі маўкліва
эскортам важным зьлева-справа.
І пахла бэзам, і падковай
павесялелы мост здаваўся,
і ўжо над Вільняй вечаровай
сьпеў мілагучны раздаваўся.
А мост праменіўся пурпурам,
сапфірам, срэбрам у туманах.
Забыўшыся, што быў панурым,
стаў залатым для закаханых.
САЛЮТ, МАДОННА
Няхай другія ўмельцы пішуць кнігі,
няхай ім слава бомкае стазвонна,
я страціў інтарэс да той фатыгі –
салют, мадонна.
Не для мяне вясновых дзён раздольле
і сонца найясьнейшая карона.
Мне – ноч і дождж, і шклянка алкаголю, –
салют, мадонна.
Усе мы пойдзем у краіну смутку,
і рэчка сьмерці Стыкс плыве бяздонна.
Жыцьцё – як сон вар’ята, сьнёны хутка, –
салют, мадонна.
Расой сьвітаньня ўмыешся, сьвятая,
глядзіш спакойна і безабаронна.
Я з васількоў вянок табе сплятаю, –
салют, мадонна.
Не пагарджай вянком паэта, маці,
я – вісус і лайдак, твой сын законны.
Каханая і муза, сонца ў хаце, –
салют, мадонна.
МЕСЯЦ
Механізмам патайным рухомы,
я плыву ў хаціны і харомы
па дакладна зьмераным маршруце,
пада мной – будынкі, дрэвы, людзі.
Срэбныя разьдзьмухваю пажары,
срэбра сыплю на траву і твары.
Дзіўна – пасьля нашае сустрэчы
ажываюць нежывыя рэчы,
іх вага, памер і колер ноччу
зьменяцца пад поўняй неаднойчы.
Заціхае вецер, моўкнуць совы
ў час таемны, ціхі, месяцовы.
Падаўжаюцца масты і вёслы,
волатам здаецца недарослы.
Горад вымер пад маім паглядам
і абвіўся дзікім вінаградам.
На балконах, будцы для сабакі
кожны промень крэсьліць свае знакі.
Прыхавае цемра шпіль ці комін –
і туды дастане срэбны промень,
бо будынак, што глядзіць панура, –
непатрэбная архітэктура.
Рыхтык з мора, з глыбіні, з прадоньня –
штосьці вынырне і зноў патоне.
Кроны дрэваў, вежы, камяніцы
абцінаюць промні, як нажніцы.
Камень енчыць, скардзіцца, зьвягуе –
не жадае форму мець другую:
помнікам стаяць, ліхтарняй гнуцца,
зноў пераўтварацца і імкнуцца
ветрам па-над цёмнаю шашою,
птушкай за прапашчаю душою.
Срэбнае сьвятло ліецца долу –
сьвет пераіначвае наўкола,
выкрадае плошчы і дарогі
і кладзе вам лесьвіцу пад ногі.
Раптам над канём дуга зьнікае –
і ў спалоху бома не змаўкае,
прагучыць у цемры двойчы, тройчы
музыкаю месячнае ночы.
Срэбны промень пранікае ў сховы,
у каморы, спальні і галовы,
у крышталь, у флянсікі канвалій,
у калодзежы й рачныя хвалі,
ў вочы соннай птушкі й маладзіцы,
у ліхтар, што ў лужыну глядзіцца,
у дасьпелых вінаградзін гронкі,
у спакусы, шэпты і гамонкі.
Я не паляўнічы і ня лоўчы,
я жадаю ўсім спакойнай ночы.
Хто ж такі я? Вам адкрыўшы душу,
я па-польску разьвітацца мушу.
Рэчы мілыя, мой сьвеце ясны,
добрай ночы ўсім, я хутка згасну.
Промень мой, будзь смыкам для музыкаў,
я ж не адгукнуся, хто б ні клікаў.
А каб доўга месяц памяталі,
дам канцэрт апошні ў гэтай залі.
Проста з неба сасьлізгну і хітра
першай скрыпкай стану ля пюпітра,
і чатыры вальсы ў такт музыкам
я зайграю несьмяротным смыкам,
адгукнуцца флейты і кларнеты
аж пад купал, цёмны і высокі,
і закружаць, пусьцяцца у скокі
восень і зіма, вясна і лета.
Сьнег і пальмы, роўнядзі і ўзгоркі,
сьвет шматлюдны, вогнішчы і зоркі,
і пустэльні, дзе зьвярам ня сьпіцца,
і дамы, і ў шапках гнёзд таполі –
ўсё кружляе па вялікім коле:
я ў тым коле асьвятляю сьпіцы.
Хоць занятак звыклы і вядомы –
часам ледзь ня падаю ад стомы.
Бачыш рожкі ў шыбе? То ня чэрці,
гэта я, твой месяц, на канцэрце.
Там завіс я у акне высокім
побач з усёбачным Божым вокам.
Разам з ім лісты твае чытаем,
не самотна нам над небакраем.
Ты мяне прыцягваеш, палоніш,
срэбны дождж мой кудзеркамі ловіш.
Твае вочы – як дзьве гронкі бэзу,
два сьвітаньні ў гуках паланэзу.
Потым я вярнуся з падарожжа –
скарбы ля твайго рассыплю ложа.
Ты засьнеш пад промняў пацалункі,
срэбнай ніткай вышыю карункі,
дзе раскіну зоры Млечным шляхам –
там прасторна хмарам, вежам, птахам.
А ты сьпіш анёлам срэбратварым.
Ноч спрыяе срэбным снам і марам.
А памру – ня плач, маё каханьне,
я вярнуся да цябе пад раньне,
вытру сьлёзы, зазірну у вочы:
– Гэта я. Твой месяц. Сэрца ночы.
НАДЗЕНУ ЧОРНЫЯ ПОРТКІ
Надзену чорныя порткі,
набытыя для паховін,
і сяду ў човен Харона,
у чорны пануры човен.
А з чоўна пашлю сяброўкам
паветраны пацалунак.
Бывай, мой шынок любімы,
дзе я не сплаціў рахунак.
Памёр я парой вячэрняй.
Вярнуўшыся з пахаваньня,
пашліце, сябры, дэпешу
Крушэўскай Феліцыі, пані.
Феліцыя піша вершы,
няхай жа засьведчыць кпліва:
“На жаль, і паэт Галчынскі
пайшоў да Абрама на піва”.
КОНЬ У КІНО
Раз каню захацелася зьбегчы са стайні,
бо авёс і вада – рацыён аднастайны.
Зьбег, пад’еў у сталоўцы кішмішу
і пайшоў у кіно, прачытаўшы афішу.
А ў той вечар паказвалі фільм рамантычны:
каляровы, музычны, да таго ж эратычны.
На экране – дыскантам пяе маладзіца.
З гэткім голасам лепей на сьвет не радзіцца.
Хтосьці скраў паўмільёна даляраў у банку,
хтосьці ў некага зьвёў пад сурдзінку каханку.
Мілаваліся двое ў купэ адстаронена
пад някідкай таблічкай “Паліць забаронена!”
А пасьля афрыканец расчульваў народ:
“І чаму чорны я, нібы керзавы бот?”
Тут ня вытрымаў конь, заіржаў: “Ну й кіно…”
І са стайні сваёй не выходзіць даўно.
СЬЦІПЛАСЬЦЬ
Прыйшло на паштамт Варшавы
аднекуль здалёк, з-за сьвету,
пісьмо, на ім адрас цікавы:
“Найлепшаму ў сьвеце паэту”.
У роспачы лістаношы:
ні прозьвішча, ні краіны.
Аднак – заплачаны грошы,
і ліст уручыць павінны.
Яго не схавалі ў шафу –
паслалі адразу Стафу.
А Стаф перадаў Тувіму,
а той адказаў у рыму:
“Ня мне. Мяне не трывожце.
Няхай паляжыць на пошце”.
І быў начальнік паштовы
ў адстаўку сысьці гатовы.
Пасьля ад калег у сакрэце
зьмясьціў аб’яву ў газеце:
“Такі і такі ліст маем.
Прыходзьце хутчэй, чакаем”.
І што-о?
Тут вэрхал усчаўся большы,
і ўжо і Варшава, й Ольштын –
усе вершапісцы Польшчы –
стаяць у чарзе на пошту!
АХВЯРЫ СЬВІРЭПЫ
Каго ў паэме “Пан Тадэвуш”
ня ўражвае пейзаж прыгожы:
“Сьвірэпа ў белай грэчцы бурштынам залачае…”
З-за той сьвірэпы ўсе прафесары ў адчаі.
О, мілы Божа…
Спыталі ў пана Крыдла:
– А што гэта – сьвірэпа?
Крыдл адказаў: – Магчыма,
кабета-незачэпа?
Спыталіся ў Пігоня –
той думае і сёньня.
Шукалі ў энцыклапедыях,
у каталогах і слоўніках,
у старапольскіх трагедыях,
у статутах і гербоўніках,
гарышчы прайшлі і склепы –
нідзе не знайшлі сьвірэпы.
І ўжо прадавачкі ў краме,
кіроўцы і гаршкалепы
гавораць: “Дзякуй, Адаме,
мы ўсе – ахвяры сьвірэпы!”
УВАГА! НОВЫ ЧАСОПІС!
– Што? Вам няма дзе друкавацца?
– Няма.
– І прападае ваша праца
дарма?
Ну што ж, прыміце спачуваньні,
а я друкуюся штодня.
– Калега, а ў якім выданьні?
Вы што, рэдактару радня?
– Паверыць мусіце ў дзівосы –
мяне друкуюць… (цсс!) нябёсы.
Вы падыміце ўгору голаў,
мае радкі – на ўлоньні хмар,
на крылах птушак і анёлаў…
– А чым вам плацяць ганарар?
– Дажджом вясёлым, залатым,
за кожны верш – па дзьве хвіліны,
але, калега, толькі тым,
хто мае ўзмах крыла – арліны.
– Шкад-а-а… А дождж сыпне калі?
– Да неба вы не дарасьлі,
жыцьцё ў вас на зямлі чаўрэе:
віжы, самотныя габрэі,
газеты,
клазеты,
фашысты,
камуністы,
тыраны,
“Кур’ер поранны”;
на трон дзярэцца мышаня…
Бывайце, клічце пры патрэбе,
у нас рэдакцыя на небе,
там – цішыня.
