Архіў нумароў:

Ніл Гілевіч

_____________________ Быкаўская мудрасьць, Быкаўская годнасьць... Адна згадка пра В. Быкава	Гады два назад, перабіраючы паперы свайго хатняга архіву, я наткнуўся на невялікі жоўты, з грубай паперы, канверт. На канверце надпіс: «Выступленьне Быкава на сваім 50-годдзі (арыгінал).» Так, укладзены ў канверт лісток аказаўся рукапісам Слова Васіля Уладзіміравіча, якое было прамоўленае ім на юбілейным вечары 19 чэрвеня 1974 году. Вечар адбыўся ў Доме мастацтваў, у невялікай, чалавек на восемдзясят, залцы. На большае кіраўніцтва Беларусі не размахнулася. Але аўдыторыя была бясспрэчна эліт­ная – пісьменьнікі, навукоўцы, дзеячы мастацтва і культуры. Сядзеў у цэнтры прэзідыуму і сакратар ЦК КПБ А. Кузьмін. Па заканчэньні вечара Быкаў запрасіў чалавек шэсць-сем блізкіх сяброў на чарчыну – у рэстаран «Потсдам», дзе ён загадзя заказаў стол у г. зв. Сялянскай зале. Калі рассаджваліся, ён працягнуў мне закладзены ў газету рукапіс і папрасіў: «Пакладзі, калі ласка, у свой «саф’ян» маё выступленьне, а то магу забыць тут. На разыходзе аддасі.» Я паклаў газету ў тэчку, але на разыходзе, пасьля добрага «пасяджэньня», ні ён, ні я ня ўспомнілі пра гэта. Толькі праз некалькі дзён я апытаў у сваім «саф’яне» ўзятую на часовае захаваньне паклажу. Патэлефанаваў Васілю. «Ну, хай ляжыць, сказаў, калі-небудзь забяру. У цябе не прападзе.» Помню, як я разглядаў рукапіс. Кавалачак, відаць, апошняга ліста рэстараннага меню, бо на другім баку рукой адміністратара было напісана: «19 июня 1974 г. Быков. Крестьянский зал». І подпіс. Трэба думаць, перад вечарам юбіляр заходзіў у рэстаран пацікавіцца, ці ўсё ў парадку, і там, у заказаным «адсеку», напісаў сваё слова. На кавалачку старога меню. Такім мікраскапічным пісьмом, якога я зроду ня бачыў, у дакладным сэнсе – «драбней маку». Ён нават не папрасіў у адміністратара добры ліст паперы. І ў гэтым таксама быў увесь ён – звышсьціплы беларус Васіль Быкаў. 1974-м годам завяршалася бадай ці ня самае цяжкае ў творчым лёсе пісьменьніка дзесяцігоддзе. Паласа неймаверных пакутаў, пастаянных пая­дынкаў з цэнзурай, з рэдактарамі, няспыннай траўлі, цкаваньня, пагромаў і разносаў. Але ён з годнасьцю ўсё вытрымаў, мужна і спакойна. На шчасьце, ён ня быў адзінокі, яго разумелі і падтрымлівалі лепшыя людзі эпохі, у яго былі сябры, а галоўнае – у яго ўжо былі чытачы, і ня толькі ў Беларусі, ня толькі ў СССР, але і ва ўсім сьвеце. Гэта і прымусіла нарэшце савецкіх ідэолагаў палічыцца з талентам. Юбілейнае слова В. У. Быкава, якое я прапаную «Дзеяслову», можа вельмі шмат сказаць чытачу, калі яго прачытаць пільна, уважліва. Быкаўскі ўзровень, быкаўская мудрасьць, быкаўская годнасьць чалавека і пісьменьніка. Дазволю сабе зьвярнуць увагу, сябры, толькі на адзін абзац: «Талент, які ён ні ёсьць, не вырастае на пустым месцы, …ён можа існаваць толькі за кошт сокаў роднай зямлі, роднай культуры, узрошчанай потам, лёсам, крывёю яе лепшых працаўнікоў у стагоддзях. Толькі сумленьне, праца, пакуты даюць найбольшае капіталаўкладаньне ў культуру…» Гэта запавет вялікага пісьменьніка тым, хто прыходзіць у літаратуру сёньня, і хто прыйдзе заўтра. Калі гэты «хто» хоча нешта сур’ёзнае ў літаратуры зрабіць, хоча шчыра паслужыць свайму народу. 12. 05. 2008 Слова В. У. Быкава на вечары ў гонар яго 50-годдзя. І9.VІ. 1974 г. Я вельмі ўдзячны ўсім, хто сёньня прыйшоў сюды, хто сказаў пра мяне шчырае слова, хто прынёс цёплае пачуцьцё да бел(арускага) слова і беларускай літаратуры. З гэтай, можа, ня надта для мяне вясёлай нагоды я хацеў бы сказаць, што талент, які ён ні ёсьць, не вырастае на пустым месьцы, што ён можа існаваць толькі за кошт сокаў роднай зямлі, роднай культуры, узрошчанай потам, лёсам, крывёю яе лепшых працаўнікоў у стагоддзях. Толькі сумленьне, праца, пакуты даюць найбольшае капіталаўкладаньне ў культуру, толькі яны вызначаюць яе кошт у скарбонцы вялікай культуры сьвету, вартасьці якой прама прапарцыянальныя ўкладзеным у яе талентам і сумленьню. Таму ўсё тут сказанае ў мой адрас я ўспрымаю як аванс на нязьдзейсьненае, якое я мушу цяпер зьдзейсьніць у адведзены мне час жыцьця. Я вельмі ўдзячны ўсім, хто чытаў мае творы, у нейкай меры падзяляў мае думкі, разумеў мае, можа, і не заўжды, як належыць, выражаныя, але заўжды шчырыя турботы. Я ўдзячны тым, хто некалі дапамог мне на пачатку майго літ(аратурнага) шляху, і чыю дапамогу я буду памятаць да скону сваіх дзён. Я маю на ўвазе найперш тых, каго ўжо няма — Г. Шчарбатава, М. Васілька, А. Т(вардоўскага) і тых, хто на маю радасьць жыве і творыць: П.Панчанку, А. Кулакоўскага, Р. Сабаленку, А. Адамовіча, А.Асіпенку. Я ўдзячны роднаму майму часопісу «М» («Маладосць»), з якім зьвязана амаль што ўсё мной напісанае. Дзякуй маім крытыкам, злым і добрым, кожны з якіх зрабіў сваю спра-ву і так ці інакш паспрыяў майму літ(аратурнаму) лёсу. Дзякуй кіраўніцтву СПБ(еларусі), дзе я ніколі не адчуваў сябе пасынкам, а нават у трудныя часы сустракаў разуменьне і спагаду. Дзякуй кіраўніцтву Рэспублікі, якое з клопатам і разуменьнем адносілася да таго, што выходзіла на друкаваных старонках за маім подпісам і, калі ў тым была неабходнасьць, папраўляла і накіроўвала маю творчасьць. Дзякуй маім чытачам, без падтрымкі і спачуваньня якіх ня мела б ніякага сэнсу ўся нашая творчасьць. Дзякуй вам, дарагія сябры!