Архіў нумароў:

Мікола Кандратаў

_____________________ Беларускі крыж. Вершы	Зьдзіўленьне А хлопчык зьдзіўлена глядзіць, нібы адчуўшы смак спакусны, нібы я жабу нарадзіў, калі спытаў па-беларуску. А хлопчык зьдзіўлена глядзіць, нібыта ўбачыў цуд у слове, нібыта з неба маладзік, мне адказаў на роднай мове. Беларуска Панікне месяц малады, як вокам лёс яе акіне: няўжо ёй суджана заўжды жыць у прыдуманай краіне? Яе натхненьне жывіць сны, хоць і пад сонцам не зьнікае. Сумуе вершам і з вайны свайго каханага чакае. І для душы не навіна, што хутка скончыцца павінна двухсотгадовая вайна за вольнасць любае Айчыны. Бы з незагойнай раны – кроў, лёс ручаінкаю сьцякае… Яна свая ў краіне слоў, а ў Беларусі, як чужая. Чытае Сяргей Вераціла Цесна словам у строме бурлівай маўленьня – напіраюць адно на другое, штурхаюць, задыхаюцца болем ці прагай натхненьня, паміраюць, хрыпяць, моўкнуць, уваскрасаюць, спакушаюць, зьдзіўляюць драбніцаю кожнай. Гулкі голас здаецца параненым зьверам, што бароніць жыцьцё, рвецца з сілаў апошніх, каб прабіць абалонкі скарэлыя сэрцаў. Словы, нібы вугольлі – душой не ўтрымаеш – апякаюць, ды ім немагчыма ня верыць. Заварожаны іх заклінаньнем шаманскім, станаўлюся адным я аголеным нервам. * * * Кароўка божая паўзе па сьцягу бел-чырвона-белым, нібы яго сьляза да неба ці задуменны позірк Бога, які праменьчыкам натхненьня мацуе сьцены даўняй веры у “нашу праўду й прышласьць” лёсу. І мы на сьценах тых стаім. Ажно прыціх халодны вецер, а сонца выбліснуць пасьпела і азарыла на хвіліну, нібы цалуючы, наш сьцяг. І бачна мне і ўсім, хто побач – нібы крыві жывая кропля, па сьцягу бел-чырвона-белым кароўка божая паўзе. Беларускі крыж Моўчкі сонца палымнее На маўклівы крыж дарог… Леанід Дранько-Майсюк. Беларусь ляжыць на крыжы дарог, на шляхах штовек войнаў і бяды. Можа мой народ Пасярод Зямлі Сьлёзы, раны, сьмерць, мае лёс такі – Поўнач з Поўднем тут, кпіны, зьдзек і боль… несьці крыж пакут Захад і Усход І сьцякае кроў за ўвесь белы сьвет? скрыжаваліся. на дарожны пыл. Ратаваць чужых, паміраць цяпер, каб у славе дзён уваскрэснуць зноў!.. Беларусь, нібы сьветлы цень Хрыста, вісьне на крыжы, на крыжы дарог. * * * На прасьпекце Скарыны, якога, здаецца, няма, не сьціхае жыцьцё: мкнуць насустрач машыны і людзі. Гэтай плыні жывой, дзіва што, “не спыніць, не стрымаць” – ні агнём герастратавым, ні акіянам ілюзій. На прасьпекце Скарыны амаль што мінуў лістабой. Дагарыць вечаровае сонца, скаціўшыся нізка, на рагу каля ГУМа спаткаемся сёньня з табой і магчыма, што зойдзем на каву ў кафэ “У Францыска”. Над прасьпектам Скарыны, якога нібыта няма, парассыпана зорак, ды толькі ня ўбачыць ніводнай, бо рака залатога сьвятла асьляпляе амаль, льецца ў сэрца вясёлкай начных каляровых мелодый. Чуем словы, што ў Менску на заўтра сумнеўны прагноз. Гэта мала істотна, бо ўжо не адолее сон нас. Па прасьпекце Скарыны – хай нават ударыць мароз – пойдзем мы сустракаць раніцой уваскрэслае сонца. Слова “друг” Друдж – друз – друг … Замест эпіграфу Яно захутана ў чадру, нібы баіцца гонар страціць. Я адмаўляю слову “друг” у існаваньні ў роднай хаце. Як адгалоскі даўніны, што цьмяна гойдаецца ў міфах, прыходзяць казкі ў нашы сны. І – пра зьяўленьне ў сьвеце ліха: ”…Люстэрка, што было крывым, няўзнак разьбіла злая сіла. З яго аскепкамі, бы дым, зло ва ўсе шчылінкі пранікла…” І ў келіхі шматлікіх слоў яго патрапіла атрута. Я другам з гэтакіх высноў назваць бяруся толькі Брута. Калі з пялёсткаў чорных руж у сьвет струменіцца зьмярканьне, кароль падману Месяц Друдж на душы ладзіць паляваньне. Дарма, што тупату ня чуць – яно ляціць над верасамі… На жаль, і ў крыўскай назве Друць адлюстраваўся Друдж таксама. * * * …каляровая рыфма гучыць непрыстойна. А. Хадановіч Каляровыя думкі цураюцца вершаў? Ці губляюць у іх каляровасьць пачуцьці? Калі сонца свой цуд каляровы завершыць і аб дол разаб’ецца, бы кропля іртуці, чорна-белыя сны да мяне завітаюць. Вельмі рэдка між іх прамільгне каляровы – і адразу ж зьнікае, ледзь трапіўшы ў памяць, не пасьпеўшы сказаць разьвітальныя словы. Каляровае шчасьце народзіць удзячнасьць, што спазнаў я жаданае ў мроіве сонным. Калі б іншы хто здолеў той сон мой пабачыць, палічыў бы, напэўна, яго непрыстойным. Сьвятло поўні Л. К. Над зямлёю княжыць поўня, зоркі-воі, нібы сьвіта, перамогай сэрцы поўняць – легіёны хмар разьбіты. І сьвятло на дол ільецца, як прытоеная радасьць, у якой і болю цесна, і лягчэй з нябёсаў падаць. Толькі мы пра іх ня помнім, распрануўшы летуценьні, і сьвятло высокай поўні агарнула нашы целы. Жарсьцю стомленыя рукі – хвалі ціхія пяшчоты, як адхланьне пасьля штурму залатога замка цноты. У сьвятле чароўным поўні мы спачылі ад уцёкаў, мы забылі гук пагоні, што імчыць за намі цмокам. Мы ляжым, нібы ў калысцы, на апошняй мо пасьцелі. Нашы крыжыкі спляліся між сабой, як нашы целы… * * * Вясновая струна, аблашчаная залай, бы ў келіху віна, у сэрцы загучала. І голас ёй усьлед, памкнуўшы слоў падковы, рассыпаў весялей алюр французскай мовы. І трэснуў лёд журбы ў душы, што за імгненьне успомніла нібы былое ўвасабленьне, калі, забыўшы страх ад вечара да ранку, глядзеў, нібыта ў рай, я ў вочы парыжанкі… І вось – о, цуд дальбог! Як разьвітаньня водгук на мосьце Мірабо, убачыць тыя ж вочы з недасягальных мар, што прарасталі снамі – у іх шумеў Манмартр і зіхацеў агнямі… І быў гатовы зноў я тым вачам адкрыцца, ды толькі ў скронях кроў сьцвярджала: “Ты – ня рыцар!..” Пакуль Пакуль адбіваецца сонца ў радку, пакуль не хаваецца сэрца ад куль, пакуль уваходзіць магу я ў раку, а човен Харона не бачны пакуль, пакуль мой імпэт не павіс на круку, пакуль я падобны жыцьцём ветраку, пакуль давяраю граку і шпаку і ў неба глядзець не стаміўся пакуль, пакуль я ў далонях трымаю руку, і сьлёзы тваю не абмылі шчаку, і словы твае ашчаджаю пакуль, я маю надзею ня скінуцца ў нуль.