Архіў нумароў:

Іржы Коларж

_____________________ За пацеркай пацерка. Вершы Пераклад з чэшскай – Марыі МАРТЫСЕВІЧ.	Вечар Дыбяцца вокны За вячэры ўсядаецца вечар Лямпы цьвітуць І танчаць у голых сьценах Музыка мкне ўздоўж дамоў Зорны дождж ападае на рэчку Закаханая пара Накупіўшы сардэлек Чаргуе цалункі з жаваньнем І шыбуе на Карлаву плошчу Феі зьвесіўшыся праз парэнчы Плююць на воднае люстра І лічаць пакуль даляціць 1964 ЦІХАВЕРШ Назьбірай жменьку пацерак галькі і складзі з іх дзе-кольвек назву і за пацеркай пацерку словы і шнурок за шнурочкам радкі мілабачнага вершу 1969 Стары ляжыць нібы зломак дрэва невыразны ў зялёнай і вогкай плесьні пярыны Толькі часам рука нібы ранены птах падляціць да скарэлых вуснаў набярэ харкаты й упадзе Сьцякае цяжкая сьліна «Маржэнка, згані з мяне мухі!» Бак з бялізнай займае ўсю плітку і копціць счарнелую столь. Ночвы пасярод хаты на падлозе дзіцё клеіць сьлінаю голаў драўлянаму коніку 1950 – 1985, 1990 * * * Кожны думае пра чалавецтва й ніхто ня думае пра чалавека кожны кажа пра кнігі й ніхто ня можа прамовіць праўдзівага слова кожны кліча да брацтва народаў і ніхто ня можа падставіць плячо слабому кожны будуе й ніхто ня бачыць будоваў кожны марыць уваскрасіць сьвет і ніхто ня бачыць жывога кожны б’ецца за права бацькоў і ніхто ня бачыць сыноў дарослымі кожны ваюе за мір і ніхто ня помніць што значыць памерці ва ўласным ложку кожны гатовы сысьці крывёю за шчасьце народу й ніхто ня ведае чым ёсьць ён сам кожны крычыць аб любові й ніхто ня ведае, што значаць словы «Дабрыдзень» альбо «Дабранач» кожны зьдзяйсьняе мэту ўсіх мэтаў і ніхто ня знае што мае на мэце кожны крочыць да сьветлае будучыні й ніводзін ня знае куды ён ідзе кожны імкнецца ўзяць сьмерць за культуру за ўладу за славу вялікіх сваіх памерлых і ніхто ня ведае чым ёсьць звычайны сорам 1950 * * * Калі ты пішаш нешта што лічыш мусіць быць напісана Не пераймайся што нехта можа скрасьці ў цябе форму тэму ці самое таемства вершу Калі нешта такое магчыма Форма тэма й таемства ня вартыя пурпуровых шатаў паэзіі 1968 * * * Калі хочаш стварыць штосьці новае Чакай, што цябе назавуць апантаным альбо вар’ятам Не паказвай што ў чымсьці цяміш Йдзеш да яснай і пэўнай мэты А калі некаторым падасца (Асабліва старой кагорце) Што ў дзеях тваіх нешта ёсьць Не давай сабе веры Няцяжка прывесьці паэзію ў згоду зь нябачаным І прыўнесьці ў яе новы лад Ды калі вырашаеш дбаць пра сваё Трэба проста ня дбаць пра іншае 1968 АД ПЕРАКЛАДЧЫКА Іржы Коларж увайшоў у чэскую культуру ўсярэдзіне 30-х гадоў мінулага стагоддзя як мастак, майс­тар калажу. Аднак у 40-я і 50-я гады ён цалкам аддаў сябе паэзіі: у сюррэаліс­тычную суполку «42», створаную ў часы нямецкай акупацыі, ён уступіў перадусім як паэт-авангардыст. Ад асобы паэта-відавочцы напісаная значная частка самага знакамітага зборніку Коларжавых вершаў «Печань Праметэя» («Prometheova jбtra»: Таронта 1985; Прага 1991). Вершы гэтыя не былі дапушчаныя ў друк, але вельмі хутка разышліся ў рукапісах. Іх выкрывальны зьмест і авангардная форма сталі Коларжавым пратэстам супраць камуністычнага рэжыму ў Чэхаславакіі. Пасьля таго, як у 1953 годзе зборнік «Печань Прамэтэя» быў знойдзены паліцыяй у аднаго з сяброў паэта, Коларж дзевяць месяцаў адседзеў у вязьніцы (адзіны выпадак, калі чэшскі літаратар быў зьняволены за нявыдадзеныя творы). У камуністычныя часы ў Чэхаславакіі не была выдадзеная аніводная кніга Коларжа, не была дазволеная аніводная выстава ягоных карцінаў. А пасьля таго як паэт падпісаў «Хартыю 77», ён быў высланы з краіны. Жыў у Заходнім Берліне, а з 1981 году – у Парыжы. Толькі ў 1989 годзе, адразу пасьля аксамітнай рэвалюцыі, Коларж вярнуўся на радзіму.