_____________________ Інтэлігент на троне:
выпрабаваньне на трываласьць | Фрагмент з кнігі: “Ад Войшалка да Віценя” (1264 – 1315 г.)
з серыі “Жыцьцяпіс вялікіх князёў літоўскіх”.)
Біяграфічная даведка: Войшалк – старэйшы сын першага вялікага князя літоўскага Міндаўга і ягонай першай жонкі Марты . Год нараджэньня невядомы , год сьмерці – 1267. Выдатны дыпламат і палітык , здольны прымаць адказныя і дакладныя рашэньні , рашуча і эфектыўна дзейнічаць у экстрэмальных сітуацыях . Прайшоў духоўную эвалюцыю ад паганскага князя -ваяра да хрысьціянскага манаха -пустэльніка . Двойчы ў цяжкія для Літвы часы вяртаўся ў сьвецкае жыцьцё , каб ратаваць дзяржаву .
Інтэлігент на троне . Добраахвотна адрокся ад вышэйшай улады ў 1267 г . і канчаткова вярнуўся ў манастыр . Забіты ва Уладзіміры -Валынскім галіцкім князем Львом Данілавічам уласнаручна падчас піру . Прычына забойства , па інфармацыі летапісца – зайздрасьць Льва за перадачу Войшалкам улады ў Літве не яму , а ягонаму брату Шварну . Пахаваны ва Ула дзіміры -Валынскім у манастыры сьвятога Міхала .
* * *
Першым праменьчыкам , які высьвеціў постаць нашага героя з цемры гістарычнага нябыту , была ўзгадка летапісу пра ягоны ваенны паход у 1252 г . Ад таго часу імя Войшалка пастаянна фігуравала на старонках Галіцка -Валынскага ды іншых летапісаў і хронікаў аж да самой яго сьмерці ў 1267 г .
У 1252 г . Войшалк кіраваў адной з вайсковых аперацыяў ліцьвінскіх войскаў , скіраваных супраць Галіцка -Валынскага княства . Тады ішла вайна – першая сур ’ёзная вайна маладой дзяржавы , і бацька выправіў яго на чале войска ў паход на тэрыторыю ворага , пад Турыйск 1. З гэтай інфармацыі вынікае , што Войшалк быў тады ўжо дарослым чалавекам і пачынаў жыцьцёвую кар ’еру як тыповы сярэднявечны князь , атрымаўшы адпаведнае выхаваньне – рыцара ды вайсковага кіраўніка .
Вайна зацягнулася , і праз два гады Войшалк зноў па даручэньні бацькі выканаў важную дыпламатычную місію – падрыхтаваў замірэньне з Галіцка -Валынскай дзяржавай . Пры гэтым ён выступаў ня як звыклы пасол , які перадае прапановы і прыносіць адказы , а меў паўнамоцтвы да зацьвярджэньня дасягнутых дамоўленасьцяў . Хоць умовы міру абмяжоўвалі суверэнітэт Літвы , але , самае галоўнае – яны дапамаглі спыніць цяжкую вайну з магутным суседам . Адсюль вынікае , што Войшалк , па -першае , быў здольным дыпламатам (некалькі папярэдніх спробаў Міндаўга замірыцца не ўдаліся ); па -другое , меў высокі статус у сваёй краіне , дастатковы каб яго дамова з уладаром іншай дзяржавы лічылася правамоцнай . Летапісец занатаваў : “Потым жа Войшалк стварыў мір з Данілам і выдаў дачку Міндаўгаву за Шварна, сястру сваю... і аддаў Раману сыну караля (Данілы – А.К.) Наваградак ад Міндаўга і ад сябе Слонім і Ваўкавыск”. Гэтая інфармацыя сьведчыць , што Войшалк непасрэдна ўдзельнічаў у кіраваньні дзяржавай і быў у ёй другой асобай пасля бацькі – гаспадарыў у славянскіх гарадах Панямоньня .
Той жа самы летапісец пад 1254 г . занатаваў дзіўную навіну : падчас мірных перамоваў Войшалк аб ’явіў пра свой адыход ад сьвецкага жыцьця і пераход у манашскі стан : (“і прыйшоў у Холм да Данілы, пакінуўшы княжаньне сваё і успрыняў манашскі чын”). Адсюль вынікае , што ў часе перамоваў у 1254 г . Войшалк ужо быў хрысьціянінам (у папярэднім недатаваным запісе летапісу паведамляецца пра прыняцьце ім хрысціянства падчас княжаньня на Наваградчыне ).
У адрозьненьне ад бацькі , які прыняў хрышчэньне з чыста палітычных меркаваньняў (“хрышчэньне яго ільсьцівым было” – пісаў летапісец ), навяртаньне Войшалка ацэньваецца тым жа аўтарам як духоўнае прасьвятленьне . На пачатку княжаньня ён заставаўся паганцам і быў нядобрым чалавекам : “Войшалк жа пачаў княжыць у Наваградку, у паганстве будучы, і пачаў праліваць шмат крыві, бо забіваў кожны дзень па тры, па чатыры (чалавекі – А.К.); у які ж дзень нікога не забіваў, то быў засмучоны, калі ж забіваў, тады быў вясёлы”2.
Потым адбылося нібы раптоўнае , пасланае з неба навяртаньне : “пасьля ўвайшоў страх божы ў сэрца яго, памысьліў сабе, хочучы прыняць сьвятое хрышчэньне і хрысьціўся тут у Наваградку і пачаў быць у хрысьціянстве”. Міндаўг заключыў саюз з наваградчанамі каля 1248 г ., гэта значыць , хрышчэньне Войшалка адбылося дзесьці ў канцы 40-х – пачатку 50-х гадоў .
Мірная дамова з валынянамі ў 1254 г . вяртала іхнія ўплывы на Панямоньні . Міндаўг заставаўся намінальным кіраўніком дзяржавы , але яе важнейшая і багацейшая частка – славянская , разам з тутэйшымі гарадамі была перададзеная ў валоданьне сыну Данілы – князю Раману . Чаму якраз у гэты момант Войшалк аб ’явіў пра свой адыход у манастыр ? Ці было тое выпадковасьцю ? Гэты ўчынак можна ацэньваць па -рознаму – як шчырае імкненьне да духоўнай дасканаласьці , або як нестандартны палітычны ход . Сапраўды , пасьля заключэньня міру з Галіцка -Валынскай дзяржавай і перадачы сваіх уладаньняў , Войшалку не заставалася месца ў новай палітычнай іерархіі . Адсюль вынікае падазрэньне , што адыход у манастыр , як дэкларацыя адмовы ад усялякіх прэтэнзіяў на сьвецкую ўладу , мог быць прадуманым выйсьцем (гаворка ішла , акрамя іншага , пра асабістую бясьпеку ) са складанай палітычнай сітуацыі . Тым больш , што праз некаторы час манах вярнуўся ў сьвецкае жыцьцё , ды яшчэ як голасна …
Але тады ў 1254 г . пасьля заканчэньня мірных перамоваў Войшалк на спатканьні з галоўным галіцка -валынскім уладаром Данілам Раманавічам выявіў сваё цьвёрдае жаданьне прыняць манашскія шлюбы і выправіцца ў паломніцтва на Афон : “і прыйшоў у Холм да Данілы, пакінуўшы княжаньне сваё і ўспрыняў манашскі чын... а сам папрасіўся ісьці на Сьвятую гару; і знайшоў яму кароль дарогу у караля Угорскага1, і ня змог дайсьці да Сьвятой Гары і вярнуўся з Балгараў”.
Другі летапісны запіс , аднесены да 1263 г ., удакладняе дэталі апісаных падзеяў . Войшалк падчас побыту ў Данілы хрысьціў ягонага ўнука Юрыя Львовіча (што не перашкодзіла пазьней Льву забіць кума ). Пасьля скіраваўся ў манастыр у Карпатах , дзе жыў знакаміты манах Рыгор (“Рыгор жа быў сьвятым чалавекам, якога не было да яго і пасьля яго ня будзе”). Менавіта там Войшалк прыняў пострыг і прасіў Рыгора стаць ягоным духоўным настаўнікам : “і пастрыгся ў чарняцы і быў у манастыры ў Рыгора тры леты (прыблізна 1254 – 1257 г . – А.К.), адтуль пайшоў у Святую Гару, прыняўшы блаславеньне ад Рыгора”. “Войшалк ня змог дайсьці да Сьвятой Гары, паколькі вялікі мяцеж быў тады ў тых землях і прыйшоў зноў у Наваградак; і ўчыніў сабе манастыр на рацэ на Нёмане, паміж Літвой і Наваградкам, і там жыў”.
Гаворка ідзе пра адзін з найстарэйшых асяродкаў хрысьціянства на Панямоньні – Лаўрышаўскі манастыр (вёска Лаўрышава ў Наваградскім раёне ). Паводле легенды , якую і сёньня могуць пераказаць вам жыхары Лаўрышава , назва манастыра і вёскі паходзіць ад імя манаха Лаўрыша , якім нібыта быў ніхто іншы , як сам заснавальнік – вялікі князь Войшалк . Для гісторыкаў выраз “на Нёмане паміж Літвой і Наваградкам” азначае вельмі важнае геаграфічнае ўказаньне на месцазнаходжаньне летапіснай Літвы 2.
Лаўрышаўскі манастыр Войшалк заснаваў каля 1257 ці 1258 г . і амаль у той самы час адбылося ягонае першае вяртаньне ў актыўнае сьвецкае жыцьцё . У 1258 г . татары сабраліся ў паход на Літву і змусілі да ўдзелу ў ім галіцка -валынскіх князёў – сваіх васалаў . Летапісец паведамляе , што ў часе гэтай выправы Войшалк забраў у няволю Рамана Данілавіча – на той час наваградскага князя , і бацька з дзядзькам дарэмна шукалі таго па ўсім славянскім Панямоньні . Потым Войшалк зьнік з поля зроку летапісцаў да самай сьмерці Міндаўга . Выглядае на тое , што ён вярнуўся ў манастыр як толькі сітуацыя ў дзяржаве стабілізавалася .
* * *
Мінула шэсьць гадоў , і адразу пасьля забойства бацькі Войшалк наноў зья віўся на старонках летапісаў і зноў у постаці князя -палітыка . Паводле зьвестак ноўгарадскага летапісца (верагодна , запіс быў зроблены post factum пасьля сьмер ці Войшалка ), ён часова – на тры гады , скінуў манаскія строі , каб заняцца ратаваньнем дзяржавы .
Сьмерць бацькі здарылася нечакана , але ў захаваньні Войшалка не адчувалася ніякай разгубленасьці . Ён адразу пачаў дзейнічаць рашуча і прадумана , быццам меў зараней падрыхтаваны адмысловы план . Не губляючы часу , выслаў пасольства да магістра інфлянцкіх (лівонскіх ) рыцараў з просьбай дапамагчы як хрысьціянін хрысьціяніну супраць паганца Траняты (які заняў пасад Міндаўга ). Рыцары сабралі нараду і вырашалі паслаць у дапамогу Войшалку войска . У выніку ў Войшалка атрымаўся ўдалы тактычны ход , які нейтралізаваў жамойтаў Траняты . Лівонцы рыхтаваліся да выправы на Літву , а іх суседзі -жамойты не маглі вырушыць на падмогу свайму кунігасу , каб не пакінуць Жамойць безабароннай .
Ад ’езд Войшалка ў недалёкі Пінск таксама паказвае , што ён не ўцякаў ад страху , куды вочы глядзяць . Гэты князь -манах і вопытны дыпламат выдатна ведаў , што рабіў . Пінск – месца , магчыма , не такое бясьпечнае , як Валынь , але адсюль зручней было сачыць за падзеямі на радзіме , уплываць на іх , гуртаваць прыхільнікаў , а ў належны момант хутка вярнуцца . Так яно ўрэшце і сталася .
Пасьля забойства Траняты Войшалк (нібы толькі гэтага і чакаў ) вырушыў на чале пінскай дружыны наводзіць парадак на радзіме : “Пачуўшы гэта, Войшалк пайшоў з пінянамі да Наваградка і адтуль, узяўшы з сабой наваградцаў, пайшоў у Літву1 княжыць; уся Літва з радасьцю прыняла свайго гаспадыніча”.
Гэтыя гістарычныя факты , менавіта актыўны ўдзел пінянаў у панямонскіх справах , а таксама ня менш выразная пазіцыя наваградцаў , добра высьвятляюць ролю , якую ў працэсе дзяржаватворчасьці на Панямоньні адыгралі ўсходнія славяне -беларусы . Дапамога Войшалку прыйшла таксама з боку іншай усходнеславянскай дзяржавы – украінскай : “Пасьля ж Шварн пайшоў у дапамогу Войшалку, а Васілька князь ад сябе паслаў яму ў дапамогу ўсю сваю раць. Войшалк жа назваў Васілька як бацьку свайго і гаспадара; і прыйшоў Шварн з дапамогай у Літву да Войшалка і ўбачыў Войшалк дапамогу Шварнаву і Васількаву, бацькі свайго і быў вельмі рады, і пачаў прыстройвацца, і пайшоў у цяжкай сіле, і пачаў браць гарады ў Дзяволтве і ў Нальшанах; гарады ж пабраў, а ворагаў сваіх пабіў і так вярнуўся дадому”.
Дэталёва занатаваныя ў крыніцы гістарычныя выдарэньні надта ж не пасуюць да г . зв . балтацэнтрысцкай канцэпцыі стварэньня Вялікага Княства Літоўскага , якая сьцьвярджае , што менавіта летувісы будавалі дзяржаву і сілай далучалі да яе беларускія (найперш , наваградскія землі ). На самой справе , было якраз наадварот – жыхары славянскай часткі дзяржавы вярталі ў яе балцкіх сепаратыстаў з Дзяволтвы і Нальшанаў . Можа якраз па гэтай прычыне ў розных апісаньнях стварэньня “летувіскай ” дзяржавы , гэтыя рэальныя факты ўпамінаюцца зрэдку і мімаходзь , без каментароў , а найчасьцей , увогуле ня ўзгадваюцца .
Моцная дзяржава была агульным дабром для ўсяго мясцовага грамадства , без выключэньня як для балцкіх так і славянскіх яго ўдзельнікаў . Аднак паўставаньне новага асяродку ўлады парушала чыесьці прыватныя інтарэсы . Новая дзяржаўная арганізацыя ня толькі пераймала мясцовыя грамадскія структуры , але некаторыя з іх і ламала . Напрыклад , племянныя арыстакраты ці гарадское баярства мусілі падзяліцца ўладай і прызнаць верхавенства вялікага князя . Як бывае ў любыя гістарычныя часы , далёка ня ўсе людзі гатовыя дзеля агульнага дабра ахвяраваць хоць бы малой доляй свайго асабістага дабра . Таму на Панямоньні існавала , несумненна , апазіцыя да вялікакняскай улады . Ды яшчэ Міндаўг жорсткімі і рашучымі , часам аж занадта рашучымі , дзеяньнямі прымножыў ворагаў сабе і свайму роду . Ворагі тыя дасталіся ў спадчыну ягонаму сыну . Нездарма летапісец занатаваў : “Войшалк жа пачаў княжыць ва ўсёй (сваёй) зямлі Літоўскай, і пачаў ворагаў сваіх забіваць, пазабіваў іх безлічнае мноства, а іншыя разьбегліся, хто куды бачыў...”
Па ўсёй верагоднасьці , апазіцыя (найперш у паўночнай балцкай частцы дзяржавы ) была сапраўды моцная , бо Войшалк дзеля яе ліквідацыі арганізаваў нават міжнародную кааліцыю .
Навёўшы парадак у Літве , ён без прамаруды паслаў у Інфлянты другое пасольства , якое перадало магістру падзяку ад вялікага князя і паінфармавала , што справа шчасьліва скончаная , і Літва ўжо ня мае патрэбы ў прысутнасьці лівонскага войска . Вопыт бацькі паказваў , што саюз з лівонцамі дорага каштуе .
Валынская дапамога таксама аказалася далёка не бескарыснай . Яе коштам стала палітычная залежнасьць Літвы ад Галіцка -Валынскай дзяржавы : “Княжыў жа Войшалк у Літве, і пачаў яму дапамагаць Шварн князь і Васілька, бо ж Войшлак назваў Васілька сваім бацькам і гаспадарам”. Кажучы сучаснай навуковай мовай , была заключаная дамова пра сеньяральна -васальныя адносіны . Войшалк прызнаў сваім сеньёрам Васільку (па традыцыі назваўшы яго бацькам ), а суправіцеля Шварна – сваім васалам (назваўшы яго сынам – “бліз мяне сын мой Шварно ”).
Час паказаў , што гэты чын Войшалка зыходзіў з дакладнай ацэнкі міжнароднай сітуацыі і быў стратэгічна апраўданым . Прызнаньне васальнай залежнасьці ад Галіцка -Валынскага княства не пагражала існаваньню Вялікага Княства Літоўскага , бо украінская дзяржава сама знаходзілася ў “волі татарскай ”. Яна пакарылася Залатой Ардзе і ў лістападзе 1259 г . ардынскі ваявода Бурундай прыйшоў з вялікім войскам і змусіў галіцка -валынскіх князёў разбурыць умацаваньні вакол сваіх гарадоў , зрабіўшы іх бездапаможнымі перад татарскай коньніцай . Гэтая падзея (вялікі князь Даніла Раманавіч тады ў сполаху ўцякаў праз Польшчу аж да Венгрыі – “убаяўшыся, пабег у Ляхі, а з Ляхаў пабег на Угры”), натуральна , аслабіла паўднёвага суседа Літвы і сур ’ёзна абмежавала ягоную актыўнасьць у міжнародных справах . Войшалк , напэўна , ня шмат рызыкаваў , прызнаючы сябе васалам галоўнага князя Валыні Васількі Раманавіча .
Такім чынам у Вялікім Княстве Літоўскім узьнік першы дуумвірат – там гаспадарылі два князі : Войшалк Міндаўгавіч – выхадзец з мясцовай дынастыі і адзін з галіцка -валынскіх князёў – Шварн Данілавіч . Але некаторыя гістарычныя факты дазваляюць меркаваць , што галоўным усё ж быў Войшалк . Напрыклад , полацкі князь Ізяслаў у грамаце -дамове з рыжскімі немцамі напісаў “Полацак і Віцебск адно ёсьць, а мы ў волі Божай і Войшалкавай”. Полацка -Віцебская Русь паступова пераходзіла пад пратэкцыю магутнага суседа , які забясьпечваў ёй моцную пазіцыю ў гандлёвай канкурэнцыі з лівонскімі немцамі , Псковам і Вялікім Ноўгарадам .
Сярод уцекачоў , якія ратаваліся ад помсты Войшалка , быў забойца ягонага бацькі – нальшанскі князь Даўмонт . Ён выехаў з Літвы ў Пскоў разам са сваім родам , хрысьціўся ў праваслаўе (стаў Цімафеем ) і праславіўся на новай радзіме як служылы князь пскоўскай купецкай рэспублікі . Асабліва зацята ён атакаваў сваю былую радзіму . У Нальшанах валадарыў васал Войшалка і даўні супернік Даўмонта князь Гердзень і менавіта туды вадзіў Даўмонт пскоўскае войска . Летам 1266 г . ён нават паланіў дзяцей і жонку Гердзеня – сваю цётку . Гердзень арганізаваў пагоню , якая была Доўмантам разьбітая . Зімой 1266-1267 гадоў напад паўтарыўся .
У 1267 г . Войшалк нечакана для ўсіх зноў вярнуўся да манастырскага жыць ця . Летапісец паведамляе , што зрабіў ён гэта не пад прымусам , а , наадварот , насупраць угаворам свайго суправіцеля : “Пасьля ж Войшалк аддаў княжэньне сваё свайму зяцю Шварну, а сам зноў захацеў прыняць манаскі чын. Шварн жа ўмольваў яго вельмі, каб княжыў разам з ім у Літве, але Войшалк не хацеў і казаў:“я шмат саграшыў перад Богам і людзьмі, ты княжы, зямля табе даверана”. Шварн ня змог яго ўгаварыць і так пачаў княжыць у Літве; а Войшалк пайшоў да Угроўска ў манастыр да сьвятога Данілы, і апрануў чарнечыя строі і пачаў жыць у манастыры, так кажучы: “блізка мяне сын мой Шварн. А другі – гаспадар мой бацька Васілька і з гэтага я цешуся”. Даўні духоўны настаўнік Войшалка Рыгор “наставіў яго на дарогу чарнецкую”.
У тым жа 1267 г . Войшалк Міндаўгавіч сустрэў сваю сьмерць у чужым краі ад рукі кума – галіцкага князя Льва Данілавіча , чыйго сына Войшалк некалі хрысьціў . Найгоршае , што арганізатарам сустрэчы , на якой дайшло да злачынства , быў менавіта Леў , акрамя грэху забойства ўзяўшы на сябе яшчэ парушэньне сьвятога звычаю гасьціннасьці . Леў запрасіў на сустрэчу свайго дзядзьку Васільку Раманавіча і цераз таго Войшалка . Той падазраваў нядобрае : “Войшалк жа баяўся Льва і не хацеў ехаць, але паехаў на васількаву паруку”. Летапісец двойчы гэта паўтарае . “І ў той час прыслаў Леў да Васілька, так кажучы: “хацеў бы сыйціся з табой, каб і Войшалк таксама быў”. Васілька ж паслаў па Войшалка на страснай нядзелі так кажучы: “прыслаў да мяне Леў, каб сабрацца і ты нічога не бойся.”
Ва Уладзіміры Войшалк спыніўся , як належала манаху , у манастыры , які меў патронам сьвятога Міхала . Пасьля сустрэчы , размовы і сумеснага піру князі разьехаліся і Войшалк вярнуўся ў манастыр . Але Леў прыехаў сьледам і прапанаваў гуляць далей . “І пасьля Леў прыехаў да яго ў манастыр і пачаў казаць Войшалку: “Куме! Вып’ем”; і пачалі піць. Д’ябал, які спрадвеку ня зычыць дабра чалавечаму роду, уклаў у сэрца Льву і той забіў Войшалка з зайздрасьці, за тое, што той даў Літоўскую зямлю ягонаму брату Шварну, і такі быў канец таго забойства”.
Пахавалі Войшалка там жа ў манастырскай царкве сьвятога Міхала . Леў доўга ня меў спакою пасьля свайго злачынства і баяўся помсты ліцьвінаў . Калі праз сямнаццаць гадоў ягоны сын Юры (1285 г .) сабраўся разам з ліцьвінамі ў паход на палякаў , занепакоены Леў паслаў да яго ганца з папярэджаньнем : “Сыну мой, Юры! Не хадзі сам з Літвою. Забіў я князя іх Войшалка: Любо захочуць помсту ўчыніці”. Юры паставіўся да словаў бацькі з поўнай сур ’ёзнасьцю – войска паслаў , а сам не пайшоў .
* * *
Асоба вялікага князя літоўскага Войшалка выглядае нашмат цікавейшай за ягонага бацьку . Міндаўг быў таленавітым чалавекам , але не выходзіў за рамкі сваёй жыцьцёвай ролі – ваяра і палітыка . Ягоны сын перакрочыў вызначаныя яму ад нараджэньня сацыяльныя межы і перайшоў , а дакладней , узьняўся да новай якасьці – сярэднявечнага інтэлігента .
Адыход феадальнага арыстакрата ў духоўны стан для сярэднявечча быў звычайнай справай . Але ў абсалютнай большасьці выпадкаў гэта выглядала ўсяго толькі іншай дарогай да той жа зямной кар ’еры – былыя рыцары станавіліся царкоўнымі іерархамі і часта не зьмянялі нават ранейшы стыль жыцьця . Так рабілі , напрыклад , малодшыя сыны арыстакратаў , якія не атрымлівалі ад бацькі ні зямельных багацьцяў , ні гучных тытулаў (усё даставалася старэйшаму сыну ). Аднак у больш чым пяцівекавой гісторыі сярэднявечча цяжка знайсьці выпадак , каб чалавек добраахвотна сыходзіў у манастыр з вяршыні сьвецкай улады і славы .
Войшалка яшчэ можна было падазраваць у нейкіх палітычных разьліках падчас першага адыходу ад сьвецкага жыцьця (1254 г .), калі ягоная дзяржаўная кар ’ера апынулася пад пагрозай . Але апошні і канчатковы добраахвотны сыход у зеніце славы і моцы не пакідае месца для падобных інсінуацыяў . У 1267 г . ворагі ўжо былі пакананыя , дзяржава напраўленая ды моцна прыбраная да рук . Вялікі князь выракся найвышэйшай улады ў зеніце велічы і славы . Па ўсёй верагоднасьці , здарыўся надзвычай рэдкі ў гісторыі чалавечай пароды выпадак – чалавек пераадолеў інстынкт улады , узьняўся над ім , што магчыма было дасягнуць толькі адным шляхам – праз настойлівую і пакутную духоўную працу над сабой .
Відавочна , Войшалк належаў да псіхалагічнага тыпу людзей , якія пастаянна знаходзяцца ў духоўным пошуку . Кожнаму нармальнаму чалавеку даводзіцца перажываць , асабліва ў маладосьці , незадаволеньне сабой , імкненьне да зьменаў у жыцьці , хвалюючае чаканьне пераменаў , прагу нечага іншага , лепшага , цікавейшага . Перапоўненасьць жыцьцёвай энергіяй – характэрная рыса маладосьці , хай сабе і выкліканая фізіялагічнымі працэсамі маладога арганізму . Аднак , у большасьці чалавечых асобінаў усё так і заканчваецца чаканьнем . Плынь штодзённасьці і інертнасьці нясе чалавека сваім кірункам да канца , які ў ва ўсіх нібыта аднолькавы . З гадамі растрачваецца маладая энергія . Толькі асобы духоўна і інтэлектуальна моцныя маюць не адныя жаданьні але і сілы , каб пераадольваць інерцыю і кардынальным чынам зьмяняць (калі палічаць гэта неабходным ) сваё жыцьцё .
Відавочна , Войшалк таксама ў пэўным пункце свайго зямнога шляху паставіў перад сабой пытаньне пра ягоны кірунак , вырашыў , што ўсё трэба кардынальна зьмяняць і з паганца стаў хрысьціянінам . Найлепей пра гэта сказаў сучасьнік нашага героя – сярэднявечны летапісец : “увайшоў страх божы ў сэрца яго!” Наступныя рашэньні – пра адыход ад сьвецкага жыцьця , потым ад улады і прыняцьце манашскага чыну – былі толькі справай часу . Так у гісторыі нашага гаспадарства ўпершыню зьявіўся рэдкі госьць – інтэлігент на троне .
Асноўныя падзеі ў жыцьці Войшалка:
Канец 40-х – пачатак 50-х гадоў 13 ст. – прыняў хрысьціянства.
1252 г. – кіраваў паходам ліцьвінскіх войскаў на Валынь пад Турыйск.
1254 г. – правёў мірныя перагаворы з галіцка-валынскімі князямі, прыняў манаскі сан, выправіўся ў паломніцтва на Афон .
Каля 1254 – 1257 г. – знаходзіўся ў манастыры на Падкарпацьці.
Каля 1257 г. – заснаваў манастыр у вёсцы Лаўрышава на Наваградчыне.
1258 г. – ненадоўга вярнуўся ў сьвецкае жыцьцё ў сувязі з нападам на Панямоньне татараў разам з галіцка-валынскімі войскамі.
1264 г. – другое вяртаньне ў сьвет пасьля сьмерці бацькі і забойства Траняты, дзеля навядзеньня парадку ў Літоўскай зямлі.
1265 г. – падпарадкаваньне Дзяволтвы і Нальшанаў з дапамогай Шварна Данілавіча.
1265 - 1267 г. гаспадараньне разам са Шварнам Данілавічам.
1267 г. – чарговы і апошні адыход ад сьвецкага жыцьця ў манастыр.
1267 г. – сьмерць ва Уладзіміры-Валынскім ад рукі Льва Данілавіча – князя галіцкага.
|