Мінулым летам мне пашчасьціла прыняць удзел у працы міжнароднага літаратурнага фестывалю “Spogledi 2008”, які праходзіў на гасьціннай славенскай зямлі ў старажытным горадзе Быстрыцы. Акрамя гаспадароў імпрэзы, славенскіх паэтаў Івана Добніка, Цьветкі Беўц, Анюшы Белехар, Марчэлы Патоццы, Мірыям Дрэф, у паэтычным форуме бралі ўдзел госьці: італьянскі паэт Хрысьціян Сініццо, латышская паэтка Дагнія Дрэйка, а таксама Браніслаў Аблучар, які прадстаўляў на фестывалі харвацкую паэзію.
На працягу тыдня ўдзельнікі імпрэзы займаліся ўзаемаперакладамі вершаў на славенскую, харвацкую, італьянскую, латышскую і беларускую мовы.
Плённым вынікам фестывалю стаў выхад унікальнай пяцімоўнай анталогіі паэзіі “Белая кніга метафар”, якая пабачыла сьвет у марыборгскім выдавецтве “Litara” напрыканцы мінулага году. Адначасова творы ўдзельнікаў фестывалю зьявіліся на старонках прэстыжнага люблянскага часопіса “Poetikon”. Гэта толькі першыя ластаўкі беларуска-славенскага паэтычнага сумоўя. У бліжэйшых планах выдавецтва “Litara” – падрыхтоўка да друку Анталогіі паэзіі, у якую па задуме складальнікаў увойдуць творы 30 сучасных беларускіх і славенскіх аўтараў. Выхад Анталогіі запланаваны на канец 2009 году.
З прыемнасьцю прапаную чытачам “Дзеяслова” творы славенскіх удзельнікаў Быстрыцкага фестывалю ў перакладзе на беларускую мову.Эдуард Акулін.
Іван Добнік
Летні накцюрн
У чыстым, белым лесе
нас сьлепіць лета. Мёд,
наліты да неба, зьвініць
між ціхімі павекамі
сну. Час зачараваны ў паветры,
высокая малітва ўсяго жывога,
рачны задуменны плёс, і чайка
між крыла-кветкамі бузіны,
жывіца на сьценах хатаў, воск
сонечных промняў і на стале
загорнутая кніга, рыбін язык
у паглядзе аголенай жанчыны, якая,
змружыўшы вочы, тоне ў прадоньні
ночы. Бязважкае летуценьне.
Дрымотнае лісьце вербаў, стук жаўны,
конскі язык у атаве, пантэра
ў кашэчым целе. І жарсьць,
цялесная мілосьць, водар скуры,
каханьня нарастаючы прыбой
у хвалях шалу, у цеснай блізіне
крыку.
Штрыхі песеннай ночы
Вершы ляцяць за табой.
Ноч, галізна, сны аб поўні.
Дакранаюся да тваіх вачэй.
Дакранаюся да тваёй далоні.
Смага сьвету сплятаецца з ціхімі пальцамі.
Самотныя сьвітанкі нападаюць як ястрабы.
Сплю голы. Дыхае цела,
і на мне адпачывае твая скура.
Маяк
Марку Цэстніку
Празрыстасьць небакраю,
ад якога пачынаюцца хвалі,
прывітальная паштоўка, дрыжачае полымя апошняга погляду:
Прысьвячаю сябе сабе, застаюся, застаюся
з вечаровым сьвятлом, якое ачышчае рэкі,
а таксама душу чалавека, нявызначаныя
сховішчы непаўторных станаў,
дзе-небудзь. Pemaguid Pont Lighhouse,
New Harbor, Maine; сонца патанае,
ты сваімі салёнымі ступакамі адчуваеш
вецер, успамін і ўсё яшчэ жывая прысутнасьць
памерлага бацькі, пішаш мне, што лета ў зеніце.
Краіны, дзе я ўжо быў, мілаваньні ў пахкіх пакоях,
Besancon, 1996; дыхаю табой, думаю пра цябе, мару аб табе
і п’ю цябе. Нават гул аўтамабіляў на аўтастрадзе
Любляна-Марыбор – як музыка,
новае капішча нашага часу як падарунак
кнігам. Сьпеюць плады. Краявід такі, які быў
сорак гадоў таму, конскі водар
у лузе, ад незавершаных карцін
вабнотаў вясковых дзяўчат, а восені былі стылыя,
зоркі ціхія, я зьнерухомеў, зачараваны,
перапоўнены цеплынёй, якая плыла з нерушы.
Зноўку месты, залітыя крывёю, імклівае
перамежаваньне плыняў, скарбаў, з якімі
ня ведаеш што рабіць, я тут – як дарунак
жывым. І возера, што хавае крык,
сьлізгаценьне леапардавай хады на ігрышчы
неразуменьня, дзесьці мяняюцца хвалі,
сьнягі, кірлі над Ile de Molen, якія шчасна
вярнуліся з-пад Ракаўскага заліву, у зацішку
Жоўтага дому азіраюся на кантынент,
ціхі, біблейскі, паганскі. У сьне беспрабудным
нічога ня сьню. Няшчадная рэальнасьць
вяртае мяне да вытокаў, да сябе, каб можна было
цябе любіць з маўклівай упартасьцю, поглядам,
бязважкасьцю. Ад начных маякоў ліецца
міргаценьне. Пасьля ціхамірнасьць Міжземнамор’я
на грэцкай высьпе: нават там, між астанкаў
дзёрзкага народу, дзе ты шукаў чорныя вочы
ў небе, каб падняцца і ўзьляцець.
Тут абрываецца лета. Я застаюся
жыць у доме на белапенным беразе,
застаюся. Зьехаць, вярнуцца: гэта
усё толькі нашыя словы,
запісы, лісты, прысмак дымнай
гарбаты ў гаі, сьвітанкі,
якія саграваюць нашых нябёсных сяброў.
Vingtar, Grapa: у воку сьвятла
ствараем, гэта згусткі бязьмежнай
адданасьці, такі размаісты шлях,
які зьнікае ў мінулым, абжывае
прасторы, якія лёгка дасягнуць
толькі ў вершах, наплыў пачуцьцяў
ня можа зьмясьціцца ў адзін вобраз,
ня ўсе словы могуць задаволіць
жаданьні Імгненьня; ветразь дзеля ветразя.
Бясконцая далеч. Яблыні ў садзе
зьніклі, рэчышчы, гнёзды фазанаў
засыпаныя. Неба блакітнае, амаль адсутнае.
Тут, дзе ўсё здаецца шырэй, жнівень.
Усё, што маю, не маё. Гэта ўсё толькі
дзеля запісаў, дзеля імклівасьці,
якая вызваляе ад матэрыяльнага,
палону сноў, каб захаваць чысьціню для прышласьці.
Апоўдзень, ціша, зіхаценьне промняў:
куды мяне гукае голас? Я застаюся там, дзе ёсьць,
паўсюль. “ Які бязмежны бераг!”, – кажаш.
Шум акіяну, шал уяваў, захапленьне,
доўгі ліст, камень зьлізаны хвалямі,
зьмяняючы воблік, вызваляю каляіны
бездарожжа. І над гэтым усім маяк.
18-19 жніўня 2005
Анюша Белехар
Вясельная
Я вандрую ў сонца
Зьвіняць сонныя літары пад рукавом
Парасонам лаўлю дыханьне
ўжо настроенае на сьпеў.
Я вандрую ў сонца
Шлях дадому такі мяккі
Парасону лук напяты
Ад соладу і сонца сонныя літары
зьвіняць пазалотай…
Я вандрую ў сонца,
якое неба ў пацалунку абдымае
З ім я вазьму шлюб
З ім я пахну як сушаныя крышані
З-пад парасону ўся такая салодкая музыка
Разьліваецца з вышыні!
Сейбіт, вада
Краіна датклівая як літары
Твае рукі – дзіўная песьня песьняў
Якая між пальцамі тоне
Як тонеш у слове ты.
Рэшаты цераз поле носіш
І яшчэ цёплае зерне ў іх
Якое тваю ніву ўскалосіць
Каб расквеціць цябе і зьвянуць за дзень.
Да звону – дождж глебу б’е
Вада ў стылым моры памірае
Якое плыні ў зямлю хавае
Вада, цела маё ў табе – срэбрам.
У краіне датклівай як літары
Вымываеш маё цела, мочыш у стылай калюжы
Як сонца расу, твой агонь мае кроплі
Асуша.
* * *
На мараўскіх цёплых землях жоўтыя
палі
Паўчэкавы* жоўтыя рукі
сеюць свой сонечны сьмех на іх
і цёплыя мілосьці
цёплыя кроплі
На іх сядзяць гарэзьлівыя
птушкі як крупінкі зямлі між аблокаў.
Усё жоўтае ад руж
ад шляхоў
ад местаў
як рэкі што дзеляць з намі сьвет
Палі
поўняцца галасамі
словамі і сьмехам
Згараюць у сонцы
якое ноччу ў іх расплаўляецца
І зноў жоўтыя зранку
цэлы дзень
нашыя
палі цёплыя і словы
што з местаў бягуць у вёску.
(зоркі)
У цэбар вады акунаю твар
які ў ёй нядзельным днём сваім
горкім пылам сьвеціць.
Навокал усё сьпявае
са мной у вадзе зьнікае.
Ледзь чутны брэх сабакі,
каляінаў плач пад коламі,
час паўдзённы, адвячорак,
час паміж.
Вецер, што ў мокрых прасьцінах зьнікае…
Дзікая музыка з рэк выцякае…
Пахі жывёлаў у ёй затухаюць…
У вадзе павекі туляцца да воч
не пускаюць на волю цемру,
якая адвеку –
белых зорак плёскат суцішае
І зоркі
ліюцца ў цела бы ў белае неба
з якога ад тога
ціха-ціха на мяне дні і гады матылькамі сядаюць…
Любляна
Часам вечарам цісьне сэрца
З-за людзей што мяне
працінаюць холадам
Час перамолваць
мліва тэмы ў думкі
з якіх гаркавы хлеб займею
каб накарміць свой смутак
і расінкамі ранак у скрусе сьцьмянее …
Ноч накрые мяне чорным саванам
Цяжар рук ускладзе на вочы
Гай, галубкі ў мяне адабралі пахі
І пад густою сажай усё што калісьці грэла
Пад вечар мне цісьне сэрца
Пад вечар мой сьвет зашклёны
Цьветка Беўц
Сад
Дражніш мяне таямніцай,
а сад з чырвонымі азаліямі
без дагледжаных сьцежак.
Кожны дзень мне іначай расквечваеш плечы,
казычаш шыю сьмехам
бронзавых лебедзяў пасярод стаўка,
Не чарпаю вады пад іхнімі ўзьнятымі крыламі,
сьпярша адбіраю ў цябе вазу
поўную райскіх кветак.
Ты не забыўся, што мы ў лабірыньце,
дзе зьвер Мінатаўр жыве,
але любоўна прыспаны і ў сьне
капае яму для ядавітага плюшча.
Як прагна абвіваеш маё лона ім.
Пяеш асанну сонным азаліям,
якія табе маю цноту адкрылі раней
чым таго я хацела.
Зразумей іх усё ж. Іх, што пахнуць маладухай
з узьнятай спадніцай,
Нядаўна яны акрапілі жывою вадою
садовых лебедзяў,
І бронза ажыла. І бронза зайшлася крыкам.
І бронза наставіла дзіду,
якая мяне не кранае. Бо гэта ня ты.
Ты мяне першы спазнаеш.
Вазу з маёй галавы асьцярожна здымаеш.
Цяжка б’ецца у скронях гарачая кроў.
Найцяжэй. Бо можаш пераплавіць
кветкі чаканьня ў свой белы сок,
Які б апаліў той плюшч. Які б мяне паланіў.
Які б здольны быў на большае.
І ня будзе болей тайнаў і ў садзе
дагледжаных сьцежак.
Ня стану рызыкаваць. Ахвярую табе сваю шыю,
а лебедзяў выганю прэч.
Калісь яны мелі душы. Умелі плаваць.
Лятаць над азаліямі
І сядаць у ставок, каб бронзавым стала цела,
што не было маім.
Нават каб я хацела, спачатку павінны цалкам
адбыцца ты.
Не навучыў цябе зьвер Мінатаўр
злобу зьмяняць на жарсьць,
і ты мяне бачыш іначай –
маладуху з узьнятай спадніцай.
Не баюся я больш за сад.
Цяпер ты мая таямніца.
Перапёлкі
Твая чульлівасьць парадніла мяне з імі.
Асьцярожна ступаюць па зарасьцях тваіх плеч,
лазяць з сур’ёзным выглядам па тваёй сьпіне,
раскопваюць твае рэбры і кружаць з імі ў паветры,
і тыя падаюць на нас няўцешнай птушынай ежай.
Калі я размаўляю на іхняй незразумелай мове,
яны вішчаць, як чарцяняты, хаваюць у дзюбах
зьмеі языкоў, якія чакаюць, каб схавацца ў маіх зморшчынах,
немінучым доказе мінулага. Паміраньне зьяўленьня.
Як жаданьне дрогкага палёту перапёлак.
Я люблю гэтых назойлівых птушак,
бо ім не падабаюцца зьмены.
Яшчэ раней за цябе яны ўзьвялічылі ўсе нашыя дотыкі
у дзёньнікавых запісах зьнічак, зьнянацку засьпетых раніцай,
лунаючых у бясконцым лабірынце Юдолі, у чаканьні
Прамацеры ўсяго жывога і вострага пер’я з твайго цела.
Так лягчэй палюбіць гэтых заспаных птушак,
якія неахвотна хаваюцца між кустоўя,
каб выседзець касьмічнае яйка. Ці нешта падобнае.
І я ня ведаю – заплюшчылі яны вочы ад страху ці насалоды,
калі ты шукаеш іх на маіх грудзях, блукаеш без зьмяінага джала
па маім трапяткім быцьці, каб абудзіць аглухлых
да песьні перапёлак. Аж да сканчэньня сьвету.
Марчэла Патоцца
Кожны
Кожны чарвяк мае сваю сьліву,
уласны кавалак плоці, які яго фарбуе
у свой колер гніеньня –
мы размаўлялі ў машыне пасьля таго, як ты
са скрыўленым тварам выплюнула чырвоны
камяк і закашлялася.
Доўгія шыхты чарвякоў цікавілі
толькі мяне. Лабірынты прагрызеных сьцежак,
перапрацаваўшы руду чарвякоў, якая згарае
у маленькім цельцы гэтак жа, як сьлівы
ў тваім. Хіба можна забіць чарвяка за тое,
што ён згарае? Калісьці згарым і мы
або скончым жыцьцё на сьметніку. Бо сьметніца
заўжды выйсьце: для чарвяка,
паперы, усяго астатняга, таго,
што яшчэ не ахапілі паглядам;
таму замоўчваем, што дастаткова
кароткага міга слабасьці, аднаго адзінага баязьлівага
пагляду, па шляху ў лабірыньце, каб мы сказалі:
хай кожны чарвяк мае сваю сьліву,
уласны кавалачак плоці. Хай сваім колерам
пафарбуе тое, што яму належыла:
увесь гэты сьвет вакол нас.
Дома
Дзень ня быў ярчэй за сьвятло,
якое вабіла камароў у кватэру, можаш
адчуць іх прысутнасьць,
ня гледзячы на сетку, якой я завесіў вакно,
каб не забіваць. Толькі
цемра дапамагае або лепш нікуды не
выходзіць. Іхні піск агідней за мой
пах, які іх хвалюе, ня гледзячы на баязьлівае
маханьне крыльцамі, яны ўсё яшчэ тут,
калі я хачу пазьбегнуць іх сьмерці,
быццам бы мы належым адзін адному
цэлую вечнасьць, кожныя ўцёкі
напаўняюць мяне неспакоем і я наймаю
электракілера, невялікага
начнога памочніка, выпраменьваньне
якога вяршыць лёсы. Не
запэцкаўшы рук, я не даведаюся,
дзе ўпадзе крылаты труп. Я ўсё яшчэ
выходжу, ня думаючы, кожны дзень
мае ногі робяцца таней і таней, мае вусны больш
падобныя на іхнія рыльцы, і я
вяртаюся ў спадзяваньні, што яны супакояцца,
са сьмерцю апошняга ноч ужо не здаецца
такой чорнай як іх
сьмерці на тле маёй часовасьці.
Усё
Учора я рэзаў памідоры для
соўса, бо ты смажыла баклажан. Дыхнула
гарачым алеем і духмянымі скрылямі.
Праходзіў час: шмат яго прамінула.
Я піў віно, разбаўляючы вадою (выглядала
быццам піў віно, зьмешанае
з воцатам, або ваду напалам з крывёю),
тады я высыпаў чырвоныя скрылі
ў рандэлак. Час стаў ісьці марудней, і
раптам з-пад вечка над чырваньню
пачуўся голас: “Якія вялікія скрылі ты
нарэзаў, ніколі яны ня зьнікнуць…”
Я ўважліва зьмераў далеч. Ня
толькі памідоры, падумаў. Усё
некалі зьнікне, так і сказаў.
Мірыям Дрэф
Яна там, унізе
1.
Часам кажу сабе, як гэта
добра, што я не Лавіньня,
Глорыя ці Ягна,
гэта мной не перажыта.
Калі ж буду бяз імені,
магчыма, тады паспытаю
усе выпрабаваньні лёсу,
я больш не пазнаю
ні свайго твару, ні роду, нічога,
жадала новага, гармоніі долі і цела,
хто ведае,
можа так некалі й будзе –
і ўсё, што хацела, калі ласка,
але не такіх старых, як у яе,
што зноў сядзіць перад пад’ездам
на бетоннай сьцяне
і плача,
калі апускаецца долу:
ці можаце даць адзін еўра на хлеб,
прабачце.
2.
Пытаюся, дзе
можа старая жабрачка
пачаць усё спачатку.
З яе няма
чаго ўзяць.
Яна нікому ня вінна,
І ёй ня вінны ніхто.
Таму й пытаюся, – як быць
з ёй?
Станка Храстэль
Выгляд з вакна
дзіцё мкне за матыльком, балонікам, зьмеем
падае, падымаецца, гэты сьмех,
гэты сьмех, гэты сьмех
нават, каб я яго несла, то растрэсла б
размалёваны зьмей вырываецца з рук
ня бойся, тата зробіць новага
бо зрабіў мадэль безматорнага самалёту
трэба іх забіваць,
пакуль іх няма ці пакуль малыя
мадэль з шырынёй крылаў 2184 мм
дзень будзе файны,
самалёт будзе элегантна лунаць у небе
ты будзеш глядзець угору
з разяўленым іртом і зьдзіўляцца,
спадар лекар, калі я пайду ўжо дамоў
