Архіў нумароў:

Віктар Жыбуль

_____________________ Смакаванне галосных гукаў. Вершы	ЗУМА Раней да мяне завітвала Муза; цяпер мяне наведвае Зума. Так-так, менавіта так яна сябе называе – як быццам бы Муза, але наадварот: -МУЗ- ↔ -ЗУМ- , і толькі канчатак -а выяўляе яе нязменную жаночую сутнасць. (Прэзідэнт Паўднёваафрыканскай рэспублікі тут зусім ні пры чым: супадзенне з ягоным прозвішчам чыста выпадковае.) Муза наадварот… І натхняе яна ад адваротнага, натхняе падступна і жорстка, прымушаючы звярнуць увагу на тое, што натхненне, аказваецца, бывае двух відаў: затхненне і растхненне (ну, па аналогіі з зачараванасцю і расчараванасцю), і вось – Муза мяне натхняе, а Зума – мяне растхняе. І таму цяпер замест КРАСы мяне хіліць да САРКазму. Бывае, адчыняю акно, летуценна просячы: “СОНЦА Б!..”, а мне ў адказ – БАЦ у НОС! І не ТРАВа мяне закалыхвае шэптам, а ВАРТа мяне сцеражэ, і не НАДЗЕЯ мне шлях асвятляе, а толькі ЯЕ ЗДАНь. І таму я не лунаю ў аБЛОКах, а адчуваю сябе запаяным у КОЛБу. Зума… Зума… Зума… Як праз фатаграфічны ZOOM глядзець на рэчы змушае мяне яна, каб павялічаная секунда эпохай здавалася ў аб’ектыве. Зума – як вечная зіма з завываннем ветру: уууу! Палярная ноч заглушае розум. Паляванне на дыназаўраў пераносіцца на няпэўны тэрмін. Магчыма, яе асудзяць за нелегальную вытворчасць і захаванне натхнення, але пакуль у яе – прэЗУМпцыя невінаватасці. Значыцца, усё файна і можна жыць далей, Зума… Зума… Зума… МУРАШ Маленькі руды мураш захрас у вузкай гарлавіне паміж дзвюма зашклёнымі сферамі пясочнага гадзінніка. Зацягнуты ў вір пяску, спазнаў герметычнасць палону. – Бедны пакутнік, на яго ж звалілася столькі, што закапацца, закапацца!.. – кажуць тыя, хто глядзіць зверху. – Шчаслівец: яму было дадзена ўзвысіцца над зямлёю – толькі ножкі боўтаюцца ў паветры, – пярэчаць тыя, хто глядзіць знізу. Мураш, мураш... Што ты нарабіў! Мураш, мураш… Ты ж спыніў час! Мураш, мураш… Ты валодаеш магутнай сілай! І ўвогуле, мураш, як у цябе атрымалася залезці ў пясочны гадзіннік? Ён жа з усіх бакоў запаяны! Ды не чуе нікога мураш: тугія сценкі са шкла надзейна ахоўваюць яго ад гукаў знешняга свету. СНЕЖНЫЯ КРЭПАСЦІ Мае снежныя крэпасці недаспадобы дворнікам і начальству ЖЭС: аказваецца, гэта самабуд і парушэнне закону аб нерухомасці й прыватнай уласнасці. Маўляў – “Нам не патрэбна прыватная ўласнасць”, – казаў дзядуля Ленін. Але нічога: прыйдзе вясна - і з’есць мае крэпасці, як еў у турме перад носам ахоўнікаў чарнільніцы з хлеба дзядуля Ленін. Вы яшчэ не ведаеце, дворнікі, пра мае паветраныя замкі, у тысячы разоў большыя за мае снежныя крэпасці, у тысячы разоў мацнейшыя за падмуркі вашых перакананняў. О, мой містычны самабуд! Мае ультрамарынавыя гарады! У Менску на плошчы Незалежнасці стаіць помнік дзядулю Леніну, назірае, як мы дагэтуль даядаем ягоныя чарнільніцы. ЛОГІКА КАЛЕНДАРА Адкладваючы зберажэнні на чорны дзень, людзі звычайна рэдка зазіраюць у каляндар. А паглядзеўшы, заўважылі б, што насамрэч – усе дні чорныя. Усе, акрамя выходных, колер якіх – чырвоны. Атрымліваецца, што адкладваць на чорныя дні можна толькі па чырвоных днях, бо інакш які сэнс адкладваць на чорны дзень, калі ён ужо і так настаў? Што ж рабіць тады ў чорныя дні? Вядома ж, адкладваць на чырвоныя. Вялікая колькасць чорных дзён дазваляе назбіраць на чырвоны дзень цэлае багацце – нашмат большае за тое, якое можна сабраць у чырвоны дзень на чорныя. І тым не менш, колькасць людзей, якія збіраюць на чорны дзень, значна перавышае колькасць тых, хто збірае на чырвоны. Зрэшты, рыхтавацца да чорнага дня можна па-рознаму: нехта на яго адкладвае, а нехта кладзе, так і кажучы: – А клаў я на гэты чорны дзень!.. І гэта, як падаецца, найлепшы від укладання. ДА І ПАСЛЯ Бывае, што час падзяляецца на Да і Пасля, і адчуваеш: губляецца пад нагамі зямля. І хочаш цераз расколіну пераступіць. Дазволена? Не дазволена? Фасоліна была перасолена – трэба запіць! Бывае, што час расколаты на Пасля і Да. Ізноў адчуй сябе волатам – прайдзі па слядах самога сябе – можа, з’едзе дах і адчуеш сябе ў нірване і не ў стане працягваць шлях. Бывае, усё задзяўбе – і хочацца ў Да, як у ДАмкі прабрацца, хоць рызыкуеш удар атрымаць і адкінутым быць у Пасля ізноў. Лёс цябе ў кут паставіць і ўсыпле табе бізуноў. Эх, развілісты шлях да Пасля ад Да! Што аддаў – забяры, што забраў – аддай, і ідзі, ідзі легкаступнай хадой – дойдзеш – не дойдзеш – дойдзеш – не дойдзеш – дой… Дзе ж, дзе ж, ну дзе, у якой нудзе загубіліся промні даўніх надзей? Шапку надзень, у якой не пабачыць ніхто цябе, пазыч у каня паліто, каб не пазналі цябе, бо ты ўсё адно ўжо не той, дойдзеш – не дойдзеш – дойдзеш – не дойдзеш – дой… Дзе ж горад мар тваіх? Ён проста знік пад вадой. Дойдзеш – не дойдзеш – не дойдзеш – знойдзеш… Стой!!! Лепей спыніцца, чым аддаліцца ад Да: горад паўстане, са сцен паcцякае вада. Гадкай загадкай будзь, як Дада, як Гадо! Хай у Пасля пачакаюць цябе шмат гадоў! БЕЛЫ ТАНЕЦ (Эрас і Фобас) Сустрэліся двое ў чыстым полі. Казала яна: – Мы на волі. Ён: – Не, мы ў няволі. Яна: – Мне падабаюцца твае шэрыя вочы. Ён: – Будзь асцярожней, за намі сочаць. Яна: – Дакраніся вуснамі мне да шчок! Ён: – А раптам побач усталяваны жучок? Яна: – Хачу ў пацалунку з табою зліцца я! Ён: – Не, не злівайся, а тое прыйдзе міліцыя! Яна: – Раскінем жа рукі і ўявім сябе ветракамі. А ён: – А ты не баішся схаваных відэакамер? Яна: – Не хачу псаваць дзеля іх настрой, стану сонцу дачкой, а вадзе сястрой, запрашу цябе ў край дзівосных легенд… Ён: – Не можна! За намі сочыць сакрэтны агент! І яна адказала: – У мяне ад агентаў няма сакрэтаў. Калі б сонца хавала промні, ніхто б ім не быў сагрэты. Паглядзі, які свет наш белы, шырокі й прасторны!.. – Ён не белы, пакуль навакол ходзяць людзі ў чорным. І сказала яна: – Нічога, гэты свет мы адбелім. Вораг рукі апусціць і выкіне парабелум. Вецер нас зачаруе свежасцю новых раніц. Падыходзь, запрашаю цябе я на белы танец! Вецер іх закруціў, і яшчэ, і яшчэ раз, падхапіў і падняў да аблокаў. Толькі Эрас і Фобас, толькі Фобас і Эрас… А Танатас – далёка-далёка… ПРЫЗМЫ З якой ты прабіркі б на свет ні прыйшоў, з якой бы там колбы ці клізмы – ты ведай: між дрэваў, крыніц і крыжоў па свеце расстаўлены прызмы. Аптычных падманаў дзівосны камплект падораць сферычныя целы. Амброзіяй мрой напаі інтэлект, каб грала душа і ляцела! Каму праз якую глядзець цікавей – няхай сабе выбярэ прызму: камусьці – праз прызму дзіравых лапцей, камусьці – праз прызму кубізму. Што тоіцца там, за кутамі кубоў, касымі бакамі трапецый? А раптам Вялікую знойдзеш Любоў – трымай, беражы і не пэцкай! З цікаўнасцю прагнай каштуеш на зуб усё, што раней фантастычным здавалася. Лыжкай памешваеш суп, а суп гэты – суп-рэматычны. Хавае на дне хаатычны кісель Касмічнай Энергіі згустак. І я трансцэндэнтную мадэмуазель цалую ў абстрактныя вусны. * * * кожную раніцу штосьці расплюшчваю сцелецца смог над далінаю плюшавай штосьці разбоўтваю штосьці разгортваю бачу шкілет над нізінаю мёртваю штось адмыкаю штось адкаркоўваю прахне старое а новае скоўвае так і стаю ачмурэлы разяўлены як я люблю гэты свет непраяўлены * * * паветра свежасцю абдасць абудзіць сонныя гармоны і коні памяняюць масць не коні а хамелеоны іх поўсць раптоўна і наўпрост была зялёнай стала сіняй хапай каня хутчэй за хвост і ён табе яго пакіне АДНАДЗЁНКА Паэт адчувае тонка гэты свет. І да ўсяго падыход мае адказны: за аднадзёнку сядае – і піша яе цэлы год. Баючыся сваю пісаніну ператварыць у фігню, паэт аддае даніну яшчэ невядомаму дню. Паэт адчувае тонка гэты свет і часткова – той. Барабанная перапонка не рэагуе на слова “стой!” Паміж эрай і хвіляй розніцы не бачыць паэт – і няма бяды: яго аднадзёнка не спозніцца ніколі і нікуды. МІРАЖЫ-МУЛЯЖЫ нешта мрояцца мне на траве на пажоў- клай стракатыя сны быццам шкло вітражоў і кружляюць вакол каляровай іржы вітражы-міражы вітражы-муляжы ветракі-мерцвякі на траве на пажоў- клай спляценне вужоў ля вялікай ракі дзе каменне крыжоў ну няўжо ну няўжо віражы міражоў муляжы вітражоў летуценне прайшло на траве на пажоў- клай насценнае шво ўнутрывеннае шоў беражы-перажоў- вай жыццё-барацьбу вылятае ў трубу чорны дым з гаражоў СМАКАВАННЕ ГАЛОСНЫХ ГУКАЎ Я пакладу на кончык языка гук А і – ам! – яго схаваю ў рот (так нос хавае ў норку крот) і там расцісну я пад языком галосны круглы ком – гук О – яго ў куток між вуснаў заганю, каб атрымаўся з гуку О гук У – як пацалунак, адрасаваны ў нікуды. Ён пераплавіцца, перажуецца ў гук Ы стэрыльна-мыльны. Яго палову раскусі – і атрымаецца гук І. А потым рух нечаканы зробіш ротам, і ажно паднябенне разапрэ – і выскачыць гук Э. Насенне гукаў прарасце травой – і пырсне сок з-пад абалонкі гукавой. Наб’ю галосных поўную шчаку – няхай зайздросна будзе хамяку! * * * Грыбнік, перавучаны на рыбака, кожную злоўленую рыбіну рассякае нажом спачатку ўпоперак, а потым уздоўж і, выварочваючы вантробы, глядзіць: а ці не чарвівая? Гэтак і мы, звыклыя да вопытнага спазнання, часта кідаемся з наточаным нажом трыбушыць відавочнае і неспасцігальнае. * * * поўны ідыёт і пусты геній так файна глядзяцца разам ну проста сіямскія блізняты ідэальная пара сяброў-канкурэнтаў адна вагавая катэгорыя ў бясконцым інтэлектуальным спаборніцтве * * * Мой шлях – культурны электрашок, з жывой вадой незакручаны кран. Мне прапануюць: “На пасашок!”, а я чую: “No pasaran!” * * * Адной нагой у мінуўшчыне, другой нагой у будучыні… А ЧЫМ я ў сучаснасці – нават і казаць сорамна! * * * Пужаемся мы абарваных фразаў. Вось чуем, напрыклад: ГАРЫЦЬ ЗАРА-ЗА… І нават нікому не можа прысніцца, што гэта ГАРЫЦЬ ЗАРА-ЗАРАНІЦА! * * * Адны ўсё хочуць перайначыць і кідаюцца ў эпатаж; другія гэтага не бачаць ва ўпор: навокал слепата ж! * * * Я па гэты бок барыкадаў, ты па іншы бок барыкадаў. І я адстрэльваю гадаў, і ты адстрэльваеш гадаў. * * * У ложку Пракруста то густа, то пуста. МАНАВЕРШ На граблі наступаю толькі ў шлеме. * * * навакольныя людзі прыкольныя насяляюць раёны спальныя робяць розныя справы супольныя і падпольныя і самапальныя неадольнаю думкай крамольнаю запаўняюць прастору ментальную вадкасць жлукцячы алкагольную прамаўляючы словы брутальныя уключаюць лямпы паяльныя каб паяць апараты даільныя у крэдыт набываюць мабільныя і аплочваюць камунальныя дапамога ратуе іх хуткая і пажарная і міліцыя але ўсё ж часцей ліра з дудкаю кайф і ўласная інтуіцыя навакольныя людзі прыкольныя раствараюцца ў млявай бязважкасці людзі вольныя вы ці нявольныя калі самі й адкажуць дык з цяжкасцю іх памкненні ніжэй за пясочніцу у галовах іх непатрэбшчына ды не страчана ўсё покуль хочацца ім чагосьці іншага лепшага * * * Вясновае абвастрэнне, летняе ачмурэнне, восеньскае завіхрэнне, зімовае здранцвенне… У вечным душэўным гарэнні наробіш усякай хрэні, каб потым, калі настане зіма, сказаць: “Год прайшоў не дарма!” МЕНТАЛІТЭТ Са сваім менталітэтам мы не дасягаем мэтаў: не дае менталітэт нам сустрэцца тэт-а-тэт. Помніш месяц красавік? Мы залезлі ў грузавік ля закінутай шашы, і навокал – ні душы… Мы казалі ў неба зорам: – Адвярніцеся, бо сорам! Зоры ўцямілі папрок – І настаў суцэльны змрок. Помніш месяц лістапад? Мы ішлі з табою ў сад. Там цябе я цалаваў праз кардон і цэлафан. Хоць уся твая натура тонкая, як арматура, можа, хопіць пацалункі запакоўваць у пакункі! Да таго ж, з табой цяпер ходзіць новы кавалер. Хай цябе цалуе ён праз жалеза і бетон! НЕГАТЫЎНЫ ВОПЫТ У народу попыт на негатыўны вопыт – падступаюць шэрагі ў чэргі, ў чэргі, ў чэргі. Хоць цана кусаецца – людзі запасаюцца негатыўным вопытам у розніцу і оптам. Толькі некаторыя мысляць прымітыўна – набываць не хочуць вопыт негатыўны. Гэй, а ну давайце, у чаргу ўставайце, негатыўны вопыт з намі набывайце! Набывайце, людзі, вопыт негатыўны! Той, хто не набудзе, будзе дэфектыўны! З неба вывяргаецца Чорная Энергія. Хто яшчэ вагаецца?! Крокам руш у чэргі! * * * Мне хочацца жыць у прыгожай легендзе, дзе час не нясецца шалёнай тарпедаю. Мне сяброўка паставіла пляшку брэндзі – не п’ю, бо баюся апынуцца ў трагікамедыі замест легенды. Але пакуль што я не ў легендзе, не ў рамане, а ў нейкім накідзе. Тут не парадуешся і не папакутуеш і нават не даведаешся, зімуюць ракі дзе. І на аўтапілоце, аўтамаце і аўтастопе я лячу, страляю, спыняюся, забыўшы ўключыць тармазы. Я хачу апынуцца ва ўтопіі, а не ў антыўтопіі. Утапі мяне ў гэтай кроплі пякучай расы!