Аркады Падуі
Балада
Элю
І
на донцы келіха сум па барока
у Францішка праблемы не існавала
не існавала самога барока
ні Іль Джэзу ў Рыме
ні Божага Цела ў Нясвіжы
твой гатэль насупроць Святога Антонія
на сняданак прашута з марэлямі
калісьці ты прывёз такія з Адэсы
бабуля зарадавалася: марэлі!
ты спрабаваў пярэчыць: абрыкосы
марэлі дзетка марэлі
абрыкосы неяк брыдка
вярнуўшыся пачастуеш марэлямі
сонечную марэлевую істоту
марэльку на вусны
марэльку на шматзначную кропку пупка
марэльку ніжэй
ніжэй і глыбей
глыбей
не трэба баяцца
выцягнеш марэльку за срэбную нітачку
яна ўжо злучыла вас дотыкам да вечнасці
як далёка залятаеш
пасля ранішняга келіха ламбрускі!
Францішак заходзіць без чвэрці дзесяць
бярэ прашута
тры скрылікі дынькі
такога колеру пушок
над міжножжам у Вулі
у Вулляніцы з Запалоцця
у Вулечкі
Францішак адмаўляецца ад кавы
гарбата Earl Grey з цытрынай
цытрыну дастае з кішэні
выціскае тры долькі ў кубак
першы раз у каралеўскім садзе
саспела адзінаццаць цытрынаў
у зайздроснікаў саспела роўна столькі ж даносаў:
русін вырасціў агіднае кіслоцце
зняць з яго прэміяльныя!
Францішак глядзіць Euronews
на бульвары Рамблас у Барселоне
аўтобус наехаў на мінакоў
трынаццаць загінулі на месцы
Алах акбар!
хтосьці абураўся: якая там вайна цывілізацый?
яшчэ гарбата і тры долькі
учора адшчыкнуў цытрынку
у батанічным садзе
адразу накінуўся рой пчолаў
джаляць думаюць яму балюча
бароняць заразы цытрыны свая
ІІ
Ціт Лівій у такія раніцы
раіў келіх віна з трыма савінымі яйкамі
дзе іх узяць пакутліва думаеш ты
ля кенатафа Ціта Лівія
ў Palazzo della Ragione
аднекуль умешваецца Шымборска
як прадчуваная робіцца словамі
музыка лесу пяяная совамі
як фармулюе нам вожык апорыі
думалі спіць а ён бачыць гісторыі
пакуль ні соваў ні вожыкаў
гісторыі відавочна прысутныя
у Падуі Лівій нарадзіўся
выпіў першы келіх
пакуль без савіных яек
стаў улюбёнцам
падуанскіх жанчын і падуанскіх соваў
з’ехаў у Рым
напісаў 142 тамы рымскай гісторыі
выпіў 1420
паводле іншых крыніц 14200
келіхаў віна з савінымі яйкамі
вярнуўся да падуанскіх соваў
усе дарогі вядуць у Рым
усе совы лятуць у Падую
пра яйкі пісаў і Стэндаль
Стэндаль любіў не назаўтра а на закуску
звычайныя курыныя
пацвердзяць табе ў кавярні Педрокі
а тая кавярня зусім недалёка
(увага! не збівацца на рыфму!)
Бог з імі
з яйкамі совамі Стэндалем
яечняй з шасцю зыркімі вочкамі
ты вырашыў неадкладна выпіць з Лівіем
найлепей схавацца за каменем ганьбы
на камень у Palazzo саджалі запазыкаў
саджалі без штаноў
сядзелі пакуль не адмярзалі яйцы
ну навошта так груба?
моршчыць пародзісты нос Марэля
калі цябе зловяць каб пасадзіць без штаноў
ты з гонарам скажаш: я п’ю фалернскае
фалернскае колеру растопленага на патэльні цукру
у дзяцінстве вы рабілі з такога цукеркі
ці рабілі цукеркі з цукру Хрыстос з Пілатам?
фалернскае яны бясспрэчна пілі
пілі Ціт Лівій з Актавіянам Аўгустам
Данатэла з Гатамелатам і Дантэ
Дантэ піў у суседнім доме
фалернскае скажаш ты
пілі кентаўры і кентаўрэсы з вашых фрэсак
адну бутэльку ты давязеш да Айчыны
там вядуцца такія кентаўрэсы…
на тваёй мове кентаўрыцы
яны дадуць падуанскім фору
асабліва Марэля
калі скачаш з ёю па лугах і лясах
узлятаеш да самых соваў
вожыкі адно лыпаюць вачыма
Францішак ведае пра савіныя яйкі
Ціт Лівій раіць на дадатак
смажаных канарэек з часныком і перцам
у Полацку абыходзіліся
халодным агурочным расолам
дзе яго ўзяць пакутліва думае Францішак
у палацы біскупа пасля экзамена
усё толькі пачыналася
ІІІ
у капэле Скравеньі
душу лашчыць думка
як непарыўна знітаваныя
грахі й мастацтва
ці займала гэта карузліка Джота?
цяпер у нас без лёстак славяць Джота1
у сёмым коле пекла чэрці Дантэ
катуюць Рэджынальда Скравеньі
сын Рэджынальда збудаваў капэлу тую
каб выкупіць грахі татулі-ліхвяра
а Джота запрасіў на аздабленне сценаў
вось так і нарадзіўся Рэнесанс
даволі ўжо радкоў рытмізаваных!
спыняе Марэля
на Страшным су́дзе
усім у сраку будзе
кажуць гэта Адам Міцкевіч
на Страшным су́дзе ў Джота
мужчыны адлучаныя ад жанчын
відаць каб хоць там не грашылі
бо да таго месца вялікую ласку імаюць
Марэля не пагаджаецца:
каб пакутавалі ў расстанні
аднаполыя варыянты вы не разглядаеце
перад Страшным судом Джота
Францішак бачыць Вулляніцу
залатыя слівы першых грахоў
макавы россып радзімак на шыйцы
чаму ў пекле параўнаўча з раем
усё больш дынамічна і вынаходліва?
хацелася б абмеркаваць тое з Лютэрам
на жаль са старым ужо не пагаворыш
як ты пасмеў крычыць мяне апярэдзіць
шпурляецца чарніліцамі-каламаркамі
сцяна ўжо сіняя як дупа мерцвяка
у анатамічным тэатры
ІV
у дзяцінстве ты марыў стаць патолагаанатамам
не хапіла руплівасці практыкі добрых настаўнікаў
ты заўсёды сачыў за поспехамі патолагаанатоміі
напісаў пра яе поспехі лірычны верш
заслужыў квіток у анатамічны тэатр
у заплечніку лусцік з прашута
біклажка з грапай
настальгія па бел-чырвона-белым сале
у той лістапад
гранту на тэатр яшчэ не было
у палацы дожаў у Венецыі
хацелі фантастычны адкат
сем прафесарскіх чарапоў
у зале медычнага факультэта
мелі жывых уладальнікаў
з трыма Францішак выпіваў
Богу к пахвале і люду паспалітаму
дзеля добрае навукі
тэатр поўны чалавечых целаў
аншлаг маэстра аншлаг!
Венецыя дае два целы на год
мужчыну і жанчыну
сёння самагубіца з-пад моста Riаlto
секутар робіць першы разрэз
так рэжуць спелую дыню
першакурснікі праз аднаго трацяць прытомнасць
ад салодкага паху выканаўцы галоўнай ролі
ад вітражу чужых вантробаў
ад голаду ва ўласных кішках
твой лусцік з прашута ідзе тугавата
асістэнты рыхтуюць печ
там вараць цела каб атрымаць шкілет
тлумачыць табе спалатнелы студэнт
павісае абмяклы на тваім плячы
секутар выразае сэрца
хто сказаў што мёртвыя не баяцца смерці?
Францішак дастае караімскі піражок з Трокаў
адпівае з біклажкі грапы
ён пачаў бы першы разрэз на цалю вышэй
ягоная Паола з умелымі рукамі і вуснамі
з аўстэрыі насупроць Святой Лючыі
некалі ператворыцца ў зграбны шкілецік
сёння ён будзе любіць яе асабліва жарсна
адкрые ў яе новыя брамкі
запоўніць яе цалкам
уявіць што падзяліўся на трох
нават на чатырох Францішкаў
ты старанна запіваеш свой лусцік грапай
анатамічны тэатр робіцца прытульным
маленькі мілы Калізей
калі-небудзь ты вернешся сюды з Марэляй
Марэля любіць тэатр
святлеюць яе вочы
калі каштуе яна гэтага мёду
V
ты хацеў бы вучыцца ва ўніверсітэце
што тут называюць проста Бо
ты хацеў бы вучыцца ў Бо
Бо тут вучыліся Везалій і Тарквата Таса
Бо тут праціралі штаны Капернік і Казанова
Бо ля паўднёвых сходаў
цябе сустракае Лукрэцыя Карнара2
няхай бы сталася гераіняй
тваіх сноў і галюцынацый
Бо такі цёплы мармур
Бо такія жывыя блакітныя жылкі
Бо яе аголеныя плечы
хочацца пацалаваць ізноў
(яе доктарская ступень таксама натхняе)
Бо адной вельмі істотнай часткаю тваёй істоты
ты ўжо разумееш Пігмаліёна
Бо Тваё валадарства і сіла і слава
вы кажаце: на венецыянскім дыялекце
Бо гэта бык
на ўсіх тваіх дыялектах
Бо гэта Бо
так маленькі ты называў Бога
Бомы ў сенцах дзедавай хаты
Болю якая сведчыла што ты жывы
Бо цябе міласцівы Бог
з таго языка на свет пусціў
у Бо чуецца Борхес
His end and his beginning3
Францішак сустракаў Борхеса
у Вавілонскай бібліятэцы
ты не памыліўся
сказаў Францішак:
Парацэльс аднавіў ружу з попелу
я стаяў за калонай
тонка ўсміхнуўся Борхес
Парацэльс падаруе ружу сіньёры Лукрэцыі
ты пацалуеш мармуровае каленца
(у сексалогіі гэта называецца фетышызмам)
адчуеш на вуснах кроў ад ружавых шыпоў
Марэля затрымціць ад рэўнасці
напішаш Марэлі sms:
назваў тваю радзімку Лукрэцыя Карнара
адказ прыйдзе праз два дні:
primitivo
VI
сутулы Гатамелата фларэнтыйца Данатэла
набіў аскоміну яшчэ ў мастацкай школе
цябе заслужана адлічылі
ты добра маляваў адных катоў
дакладней котак
у творы Данатэла
цябе цікавіць пастамент
склеп з двума дзвярыма
дзверы жыцця на замку
дзверы смерці як і мае быць наросцеж
Сенека задаволены:
дзверы адчыненыя можаш пайсці
у Святой Джустыне мошчы святога Лукі
(яго не адлічылі з мастацкай школы)
адзіны з апосталаў не габрэй
адзіны неабрэзаны
ты ніколі не быў антысемітам
але прыемна ўсведамляць:
апосталам можа стаць не толькі габрэй
на сцяне базілікі направа ад увахода
графіці з лічбамі
такое ты бачыў у Горадні на Каложы:
тут я і Нэлі саграшылі
пачалі 21.30 скончылі 22.15
відаць былі школьнікі
або настаўнік і вучаніца
або вучань і настаўніца
настаўніца анатоміі
як некалі ў цябе
твой сябар дзяліўся:
з настаўніцай займаемся 45 хвілін
з дацэнткай акадэмічную па́ру
дацэнтка любіла казаць вам
секс дае адчуванне што мы жывыя
называла твайго сябра мядовым катом
цяпер ён там
дзе ўсё больш дынамічна і вынаходліва
праўда настаўніцы і дацэнткі
асобна ад вучняў і студэнтаў
затое разам з вучаніцамі і студэнткамі
тут Джота даў пудлу
твой сябар быў скульптарам
так і не даведаўся што Гатамелата
ў перакладзе мядовы кот
на памінках дацэнтка
узяла пад сталом тваю руку
дацэнтка ўмела гаварыць аксамітным шэптам
мужчына не бывае старэйшым за жанчыну
якую ён зараз абдымае
ты абяцаў падумаць над прапановай
пражскі рабін Лёў казаў Францішку
на гэтым свеце не здзіўляйся ніякай праяве
на тым свеце не здзіўляйся таксама
Голем моўчкі забаўляўся з айфонам
VII
на Падую падаюць ападкі
у выглядзе мокрага дажджу
з пялёсткамі марэляў
нясіце прэч парасоны!
у часы перамогі на Сініх Водах
Венецыя дала грант
на бясконцыя лабірынты аркадаў
той лістапад
быў знобкі і мокры
дакладна як у Полацку
праўда ў Полацку няма аркадаў
гарачага віна з прыправамі і грапы
учора доктар медыцыны Франчэска Фульманелі
узяў яго ў аркадах за гузік:
слухай цёзка чым у тваёй Гіпербарэі
ратуюцца ў гэткую непагадзь?
захапі наступнага разу пляшачку
дзеля пажытку добрага ў прадрыглым Бо
у падуанскіх аркадах
падуанкі аддана падаюць
у абдымкі чужаземцаў
так у вечаровым сутонні
падаюць у далоні
спелыя бэры і сапяжанкі
так падаюць на вусны
кроплі сляпога дажджу
у тваіх шыротах яго завуць
слёзы прынцэсы
твая прынцэса бярэ цябе за руку
потым за нешта яшчэ
вядзе пад скляпенні з соннымі кажанамі
там пахне канваліямі і кавай
там няма ўсталяваных у часы Нерона відэакамер
там прыходзіць на дапамогу паэт Алег Мінкін
у жорнах дзён бязлітасных і мулкіх
вы схочаце на міг знайсці спачын
і ўспомніце шукаючы прытулку
абдымкі ратавальныя жанчын
і ўчуеце рыпенне ложкаў мяккіх
і шолах сукні і канвалій пах
і сэрца будзе гулка-гулка тахкаць
скрозь недавер застылы на губах
ложкаў няма
ложкі выкрасліў за саветамі пільны рэдактар
ёсць ціхія ўскрыкі
смех на зразумелай кажанам мове
гэта толькі працяг верша
ты чуеш Марэля?
кажаны вылятаюць на начны дазор
калісьці ты хацеў стаць кажаном
учаперыцца ў валасы
настаўніцы анатоміі
ты быў цяжкім падлеткам
настаўніца ўсё зразумела
What is your name my darling?
My name is Padova4
адказвае духмяная цемра
VIII
на Prato della Valle
каб не згубіцца не разгубіцца
не шукаць паратунку ў канале
пачынаеш шукаць знаёмых
той сіньёр выліты ваш прафесар
прафесар быў улюбёны ў Рым і італікаў
натхнёна прамаўляў за далёкай катэдрай
вы глядзелі эратычныя сны
смакталі праз саломінку
вугорскае віно Bykaver
зялёныя пляшкі нагадвалі цэнтурыёнаў
аўдыторыя нагадвала амфітэатр
Наташа з вашай групы
рабіла на верхнім ярусе мінеты
свайму хлопцу з пятага курса
праз плошчу з цікавасцю назіралі
партрэты членаў палітбюро
на Доме ўрада
да Падуі было гэтаксама блізка
як да Марэлі
Марэля не хацела есці суп у дзіцячым садку
любіла збіраць з бабуляю дзьмухаўцы
на Prato della Valle
статуі славутых падуанцаў
не зводзяць з цябе вачэй
яны пакрыёма мяняюцца месцамі
яны не супраць каб іх зрабілася болей
надакучылі за столькі гадоў адна адной
даведнік сцвярджае: статуй семдзесят восем
у цябе атрымліваецца семдзесят дзевяць
зноў семдзесят дзевяць
адна статуя відавочна дыхае
ля ног бляшанка з-пад цукерак Mozart
ты апускаеш у бляшанку два еўра
grazie singor кажа статуя
let’s have dinner shall we кажаш ты
sorry I can’t I’m married5
адказвае статуя з польскім акцэнтам
Францішку прасцей чым табе
падумаеш нейкія статуі
сам стаіць у пяці гарадах у трох краінах
самы недарэчны ў Празе
навошта яму пяро ў руцэ?
Францішак ужо тройчы адломваў
уторкнуў б скульптару тое пяро ў сраку
Міцкевіч быў бы задаволены
ты не дарэмна баішся статуй
у дзяцінстве начытаўся Мерымэ
начаваў дома адзін
прахапіўся
а ў дзвярах Венера Ільская
масянжовая
з пацінай
на ўзножжы як у Мерымэ
CAVE AMANTEM
сцеражыся той што цябе пакахае
працягвае да ложка рукі
ты думаў памрэш
не памёр
прыехаў у Падую
запытаўся ў юнай экскурсаводкі
ці былі ў яе галюцынацыі
ці чытала яна Мерымэ
адказ адмоўны
дарма што Кармен
заўтра запытаеш пра іншае
IX
у Зале сарака6
Кармен ты і сорак кітайцаў
жуюць паціху ластаўчыны гнёзды
ведаюць кітайцы гнёзды свая
што ты хочаш спытаць у Францішка?
ці былі ў яго жанчыны ў Падуі?
у Падуі была Паола
хацела ад мяне дзетку
ці быў ён шчаслівы з Маргарытай?
усё пачалося яшчэ пры жывым мужы
кожны мае права на таямніцу
Францішак глядзіць на свой партрэт
худы голены коратка стрыжаны
хто заўгодна толькі не ён
нічога дзіўнага
з мастаком яны сустрэліся тады ўпершыню
Джакома Форна7 трыццаць тры
плямка вохры на лбе
падобны на дзятла
Беніта Мусаліні пяцьдзясят дзевяць
падобны на дучэ
да выхаду Італіі з вайны роўна год
мастацтва належыць народу абвяшчае дучэ
на плячо дучэ сядае матылёк з чорнымі крылцамі
мастак Джакома Форна жагнаецца
Franciscus Skoryna de Poloczko чытае дучэ
там ваююць мае хлопчыкі
Францішак памятае як у Беразвеччы
немцы расстрэльвалі палонных італьянцаў
адзін лейтэнант трымаў у руцэ рамонак
да астатняга імгнення абрываў пялёсткі
кахае – не кахае?
жыццё – небыццё?
Францішак бачыў дучэ і Клару Петачы
на міланскай бензакалонцы
Беніта і Клара не запраўлялі аўтамабілі
віселі дагары нагамі як упаляваныя
звяры ходзячыя ў пустыні ці знаюць ямы свая?
Францішак бачыў дом
дзе Беніта абняў Клару перад расстрэлам
мастак Джакома Форна
не дачакаўся мемарыяльнай дошкі
Клару застрэлілі першай
Францішак паклаў пры дошцы
шэры каменьчык
Клара на партрэце такая летуценная
твая экскурсія сёння апошняя
пад партрэтам Францішка
катэдра Галілея
паўтара чалавечыя росты
усярэдзіне можна схавацца
бюст Галілея не пярэчыць
табе робіцца горача
героі Джота
ужо валакуць цябе туды
дзе ўсё больш вынаходліва
ты не хацела б застацца тут нанач?
Кармен не збіраецца стаць беспрацоўнай
Кармен круціць пальцам каля скроні
выходзіць за кітайцамі
у катэдры можна выцягнуцца на падлозе
паслухаць як працуе шашаль гісторыі
цудоўная кажу вам калыханка
Х
ты выбіраешся з катэдры
пасля кароткага здаровага сну
фрэскі ў аліўкавым святле месяца
Стэфан Баторый мружыць вочы
Галілей парыпвае катэдрай
да проймы з анатамічнага тэатра
лепей не прынюхвацца
у дзверы шкрабецца мышка
зялёная сукенка з фальбонамі
пляшка Primitivo
такая самая ў тваім заплечніку
піца не паспела астыць
заўтра мяне звольняць з працы
Уільям Харві8 з процілеглай сцяны
чуе як разганяецца твая кроў
ты даруеш мне Марэля?
Кармен хоча зверху
зялёная сукенка не замінае
Зала сарака
поўніцца таемнымі рухамі
нявымаўленымі на розных мовах словамі
напэўна я німфаманка
мне хочацца з усімі імі
Галілей шкадуе што ён толькі бюст
Баторый гатовы ўступіць у гульню
Ян Каханоўскі цалкам на баку Баторыя
як тваё сэрца?
адкуль яна ведае пра сэрца?
Кармен не збіваецца з рытму
назва рытму ўвекавечаная на фрэсцы:
de Poloczko
de Poloczko de Poloczko
Галілей хутка грымнецца з катэдры
de Poloczko de Poloczko
чаму табе мрояцца залацістыя хрызантэмы?
de Poloczko de Poloczko
на партрэце Баторыя толькі карона і кніга
de Poloczko de Poloczko
на партрэце Яна Каханоўскага гуляе ветрык
de Poloczko de Poloczko
з-за катэдры выходзяць
Марэля і Францішак
Францішак у доктарскай мантыі
у руцэ ў Марэлі
залацістая хрызантэма
6 жніўня 2017
________________________
1 Радок з “Боскай камедыі” Дантэ.
2 Лукрэцыя Карнара (1646 – 1684), італьянскі матэматык і філосаф, першая жанчына з доктарскай ступенню.
3 Навела Хорхе Луіса Борхеса.
4 Як цябе завуць, дарагая? – Мяне завуць Падуя (англ.). Pаdova – італ. назва Падуі.
5 Давайце павячэраем разам. – Прабачце, не магу. Я замужам (англ.).
6 Зала з фрэскавымі партрэтамі сарака найславуцейшых іншаземцаў – выхаванцаў Падуанскага ўніверсітэта.
7 Джакома Форна (1909 – 1989), італьянскі мастак, аўтар фрэсак у Зале сарака (1942).
8 Уільям Харві (1578 – 1657), англійскі медык, першаадкрывальнік цыркуляцыі крыві.