Не паміраем двойчы…

* * *
Ўжо цэлы тыдзень абжываю хату.
Здавалася б, абвыкнуцца пара.
Услон ды ложак, вольных тры квадраты,
што споўнены гаючага дабра
нябёс прасветлых. Сонечнае ззянне
аж ломіцца ў вузенькае вакно.
Дык вось табе пра славу і змаганне.
Дык вось яно, жыццё.
Дык вось яно.

 

 

* * *
Да жніва не дабыў,
ані жыта не жаў.
Не згубіў, не набыў.
І не жыў. І не жаль.
Цьмяных нашых жаданняў старая мяжа:
дзе напасці са шчасцем заўжды на нажах.
Безбаязна не смейце любіці свой край, –
а зазнаў бы ты, свеце вялікі, дабра.
Смерць паглядвае ў вочы.
Зацята душа
навучае, прарочыць: табе кунтуша
ужо не апранаці, а чорны бушлат –
ён як бацька і маці, і жонка, і брат.

 

 

* * *
Госпадзе, гневу прачыстага
прагну – не май за злое.
Дзе ні стаяцьму – выстаю.
Дзякуй Табе, што малое
людское жыццё, хоць надзеяю
доўжу яго ў вякі.
Верай тугу развейваю,
што буду заўжды такі,
як маці мяне нарадзіла
і блаславіла ў свет.
І добра, што не ўбараніла
ад негаданых бед.

 

* * *
Няўжо ты нарадзіўся, чалавеча,
каб зазіраць у келлейку маю?
Няўжо табе жыццё не зашчабеча?
Ці, можа, праўду ты здабыў сваю
на гэтай нуднай і нязраднай працы,
дзе ўсё людскою мукаю смыліць?
Ды не магу я на цябе злавацца,
тваё няшчасце ў сэрцы мне баліць.
Бо двойчы за маю – твая нягода
гарчэйшая. Бо – сам я. Ты ж як цень.
Я ёсць дабро, а ты – труха і тлень.
Агульнае – што вязні мы абодва
па кожны бок дзвярэй. Ты – там, я – тут.
Муры нас падзялілі, як статут.

 

* * *
Танцуе зэк у чобатах бацькоўскіх,
нібы драўляным гупае бічом.
Пад шызым небам і касым дажджом
абтрушвае душу ён ад каросты
знявагаў і згрызот. А дождж ідзе,
бяжыць вада ў каршэнь – дык болей гонару:
ад Кіева дабег бы да Жытоміру
за шэсцьдзесят хвілін, якіх штодзень
яму “стае” на радасці ды гулі.
У хлеў загнанаму, яму дарма,
што ні прасветліны, ні продыху няма,
ён, апантаны, долі круціць дулі.

 

* * *
Калымскія зязюлі закувалі,
вада шумуе, вогкая шыпшына
жаўтлявы гоніць ліст. Аблок шматкі
вісяць на парцалянавай сінечы.
А я тут на лістоўнічнай калодзе
чытаю пра высланца-дзівака.
Табе, дзівача, жыць – што блазнавацца.
Жыццё – тваё найбольшае дзівацтва,
і пры табе цымбальны твой стажаль –
губляць, шукаць, і траціць, і знаходзіць,
і зноў губляць – то наш вясёлы кон.
Не паміраем двойчы. Мы існуем
раз – назаўсёды. На вякі вякоў.
І не жабруем ласкі ні ад кога.
Уцешна: ў лесе галасы зязюль.

 

* * *
Ужо Сафія адшалахцела,
адзіхацела бэзавым гроннем.
Ты йшла да мяне, а ж не паспела
за першым енкам, за першым громам.
Нібы пачвары ў пякельным коле,
навокал цені, нідзе – патолі.
Ды бласлаўляю тваю сваволю,
дарога долі, дарога болю.
Снягі ды сцюжа. Вятры й таросы.
Гудкі ды крыкі. Злыя праклёны.
Сабачы брэх. Свісткі паравоза.
І закмашыны і заквагоны.
Шпалы і фары. Псы і салдаты,
драты, і рэйкі, і загарода.
Леглі – і ходу. Ўсталі – і ходу.
Ў плечы штурхаюць нас аўтаматы.
Квадратнае сэрца – квадратнаму колу,
ў смяротным карэ мы падаем долу.
Ды бласлаўляю тваю сваволю,
дарога долі, дарога болю.
На ўсерасхрысці лютасці й жаху,
на ўсеспаленні вясны і мары
дай, Украіна, годнага шляху,
дай, Украіна, гордага твару!

 

* * *
Увесь абшар – чатыры на чатыры.
Куды ні глянеш – мур, ікол ды рог.
Душу праеў мне шлак той шэры збрыдлы,
ды плеціва заломленых дарог.
Далей за далеч – родная хаціна!
Калодзеж, тын, два сумныя вакны,
што ў вечаровым тлеюцца вагні.
І ў шыбе – нібы дзьве жарыны –
вачэй журлівых зоркі. Гэта ты,
прасветлая мая зязюльча-маці!
Ўжо да цябе шляхоў не напытаці
і ў ноч бяссонную тваю мне не зайсці.
То жджы мяне. Чакай мяне. Чакай,
хоць марна, але жджы, нябога.
І за мяне ты памаліся Богу.
А як памру – і з тога свету выглядай.

 

* * *
Прыцемкі сутонныя апалі
на душу і сонны край зямлі.
Адзіноты слёзныя харалы
шчыльна мне дарогу замялі.
І куды ні йду, ні папрастую –
хвойны змрок уверсе ледзяны.
Выглядаю долю залатую,
не спаткаю – выпаду з гульні.
А ж, гульня: лятаюць галавешкі,
зубы ляскаюць пад ідыёцкі смех.
Рагачу ў куце – тугу палегчыць
(а як пацяжэе – то ж не грэх).
Што цябе клясці, мая нядолю?
Не кляну. Не кляў. Не пракляну.
І жыццё – жарсцвянае ўсё поле –
маю перайсці, не абміну.
Дацягну да краю. Хай рукамі,
хай на локцях, попаўзам – дарма,
хай душу раздрапаю аб камень –
ды нідзе мілейшае няма
ад зямлі той страчанай, лядачай,
той нячулай, бажавольнай, злой,
той, якою дні свае ўсе значу,
што ля сэрца барвіцца слязой.

 

* * *
Цярпі, цярпі – цярпенне нас гадуе,
гартуе дух – цярплівы ўсё сцярпіць.
Ніхто цябе з нядолі не ўратуе,
ані наважыцца з пуціны збіць.
На ёй – сваёй – і стой давеку-скону,
яе трымайся і глядзі далей.
Хай шлях – да раю, пекла ці палону –
усё прайдзі і вынесці здалей.
Змагай свой шлях, які тваім назваўся,
які цябе знайшоў, цябе абраў.
Ты да яго адмалку рыхтаваўся,
Сам Госпад прад табой яго паклаў.

 

* * *
На калымскім марозе каліна
зацвітае рудымі слязьмі.
Неабсяжная зыркая дніна,
і празрыстай царквой Украіна
праступіла на сценах турмы
Цішыня і бязлюддзе наўкола,
толькі сонца, і снег, і разлог.
І кацілася каці-колам
маё сэрца ў мядзведжы бярлог.
І лістоўніцы нылі без лісця,
пазіралі алені з імглы.
І канцы і пачаткі сышліся
на чужынскай на гэтай зямлі.

 

* * *
Сплыла Сафія ў золкавым свячэнні,
упаў каштан скрай шляху акурат.
Старонка родная, да пабачэння!
Ты найгарчэйшая між горкіх страт.
Сухі мароз, і ўсё без квету вяне,
на яблынах і лісця ўжо няма.
Каменная труна. І ты – драўляны,
бы чорт, з яе што дыбіцца стырчма.
Журба такая – пэўна, задушыцьме,
ні трапятнешся. Вось ты, джала мук!
Не жыць каму з нас? А каторы жыцьме?
Каб сэрца чуць перадсмяротны стук.
Вакол – абледзянелая пустэча.
Няма нічога на шляху завей.
Душа! Ці не твая то паражнеча?
Тады таксама слепні і нямей!
Туга такая – пэўна, задушыцьме…
Кідайся ў роспач – у зашклёны схоў!
Каму не жыць ужо? А хто з нас жыцьме
пад хіжым небам ледзяных вякоў?

 

* * *
Цэрква святое Ірыны
крыкма крычыць між імглы,
мабыць, табе ўжо, мой сыне,
голкі душу працялі.
Моракам горла абгорне,
сцісне задуха пятлёй.
Жалься бядзе сваёй чорнай,
мулкай дарозе сваёй!
Плешчуцца крылы аб камень,
чым я тугу развяду?
Жонку пакінуў на ганьбу,
маме пакінуў бяду.
Родная чайца-сястрыца
б’ецца аб сцены грудзьмі.
Госпадзе! Свет не свяціцца –
павар’яцелі ўсе мы.
Госпадзе, ходзіш з кадзілам –
чадам бяссонных начэй, –
штось мяне светам вадзіла,
а не раскрыла вачэй.
Цэрква святое Ірыны,
крык пугача між імглы,
хорам эрыній нарыне
роспач, зацягне вузлы,
каб не дыхнула давеку
плойма знямоглых надзей,
ціха стуляе павекі
шэра-народжаны дзень.

 

* * *
За шыбамі буркуюць галубы
і вераб’і цілікаюць шчасліва,
іх шчэбетаў вясёлых пералівы
у шыбы плешчуць, плёхаюць, нібы
прыбой, што адгароджаны вакном
і тоўшчаю муроў. Блакіт нябёсны
так да цябе схіляецца мілосна,
а я, малы і недалужны гном,
цягнуся да яго праз краты,
бы патароч. А блазан барадаты,
ў кажух убраны, топча першы снег,
які пад ногі веецца са стрэх
і дол бяліць дае паціху рады.
Маўляў, хто чым багаты, тым і рады.
Пакрыўдзіць гэткіх нас – хіба не грэх?

 

* * *
Мой пераніцаваны палітон,
адзіны мой таварышу няздрадны,
хто, як не ты, распавядзе дакладна
пра гэты свет і тое, хто ёсць хто –
з усіх, каго з табою спазнавалі мы
гадоў мо дзесяць… Хто была яна,
сяброўка першая, каторая адна
бяды на цэлы век наладавала мне,
пакут сумлення? Хто б яшчэ сказаў,
што свет я ёй давеку завязаў,
разлукаю ды мукаю абсмалены?
Стары мой палітон, скажы пра нас,
і што з табою нас узімку грэла;
як дзесяць год перад вачыма збегла,
і, нібы долата, ўвагнаўся час
у дрэва прахлае. Скажы пра ўсё.
Куды мяне нясе цераз жыццё
бяда мая, і да якога віру?
Хто крыж на мне паставіў? Піша вырак?
Стары мой палітон, скажы пра ўсё.

 

Пераклад з украінскай Галіны ДУБЯНЕЦКАЙ.