*
Дыялог на задніх сядзеннях.
Данік: “Тата, што было першым – курка ці яйка?”
Тата (глыбакадумна): “Ну, гэта вельмі складанае пытанне. Чалавецтва б’ецца над яго разгадкай шмат стагоддзяў…”
Яна: “Тата, гэта ж вельмі проста. Бог стварыў яйка, і з яго вылупілася куранятка”.
Данік: “А хто ж яго выседжваў?!”
Настуня: “Бог, хто ж…”
10/04/17
*
У машыне, на прыборнай панэлі, ляжыць малюнак-аплікацыя маёй малодшай школьніцы. Кветка з буйнымі пялёсткамі, і ўнутры пялёсткаў – дробна парванымі шматкамі паперы выкладзены рознакаляровы ўзор-выцінанка. Такая сабе мандала.
Бяру ў рукі, каб разгледзець бліжэй. Зроблена старанна, ніводны шматочак не выходзіць за контур малюнка.
Увечары мушу сустракаць чалавека з лётнішча. У салоне і так гармідар…
Колькі ж такіх шэдэўраў створана. І колькі – выкінута…
Пераварочваю аркушык, а там, у слупок, ружовым алоўкам:
прыгожая
мілая
добрая
выдатная
пяшчотная
любая
ветлівая
ласкавай
З 8 сакавіка, мамачка!
Складваю аркушык напалам і кладу ў бардачок.
7/07/17
*
Праходжу міма вінна-гарэлачнага. Стаяць счарнелыя мужычкі. Збіраюцца святкаваць. Можа, чакаюць ганца? Пакуль тое, гуляюць у “гарады”. Адзін, самы малады, кіруе працэсам.
– Варонеж. Табе на “шэ”.
– Швейцарыя. Табе на “а”.
– Алмата…
Далей, да жалю, ужо не чуў.
8/07/17
*
Вось – таямніца. Чаму аўтары маст. тэкстаў не карыстаюцца слоўнікамі? Ну, добра, няма пад рукой папяровага. Але ж ёсць skarnik.by i slounik.org. Гэтага цалкам дастаткова. Чаму не зазірнуць? Спраўдзіць канчатак назоўніка ў родным склоне. Напісанне складаных словаў. Ідыёму падгледзець. Русізм замяніць. Сінонім знайсці… Што гэта: неахайнасць, лянота, злачынная нядбайнасць, святая вера ва ўласную прыроджаную пісьменнасць?.. Таямніца.
19/04/17
*
З тыдзень таму зрабілі котцы аперацыю. (Тую самую, якую робяць хатнім котачкам гаспадары-звяры). Першы час котка пакутвала ад гунькі (але зняць не спрабавала), пакульгвала, асабліва не лазіла па ўлюбёных верхатурах, нават калі цалкам адышла ад наркозу. Наагул – трымалася гераічна і малайцом. Яе, вядома ж, усе шкадавалі ды песцілі. І вось сёння заспяваю яе на каронным месцы – у кухні каля мыйні (90 см вышыні). Кажу пра гэта жонцы. На што жонка: “Відаць, змірылася, падумала, што гэтая кашуля цяпер на ўсё жыццё. А мо так і трэба?” Як сапраўдная бела-шатландская котка.
7/06/21
*
Забіраю жонку з працы. Кажа, як шмат паспела – і тых прыняла-палячыла, і гэтых пракансультавала, і справаздачу напісала. “Ну, а твае як поспехі?” – пытаецца. Перабраўшы ў галаве ўсе свае поспехі (прыборка, кармёжка, вёрстка-чыталка), адказваю: “Паўтары старонкі напісаў”.
Ну, з улікам таго, што папярэднія чатыры паўгода пісаліся, – дык і нічога так…
*
Праязджаючы міма царквы, па звычцы падняў руку, каб перажагнацца, ды пальцы так і застылі ля лба.
*
Вільня. Горад, дзе ты заўсёды вяртаешся да таго сябе, якім трапіў сюды ўпершыню. То бок – да маладога й напоўненага прадчуваннем цуду. Сам горад кожнага разу новы. Але ў гэтай новасці – затоеная нязрушнасць. Нязрушнасць чакання таго-самага… І яно, вядома ж, заўсёды здараецца)
15/05/17
*
– У вас все?
– Не, яшчэ смятаннік, калі ласка.
– Наличные?
– Наяўныя.
Пакуль касірка адлічвала рэшту, да яго звярнулася дзяўчына, што стаяла поруч з падносам (чызкейк плюс капучына):
– Извините, а вы всегда… размаўляеце на беларускай мове?
– Ну, як сказаць…
– Классно! А можно, я с вами посижу? За одним столиком…
У яе былі цёмныя дрэды й зялёныя вочы. І – усмешка, што абяззбройвае. А сёння ён дакладна быў небаяздольны…
Яна запытала, дзе ён працуе. Ён сказаў, што тут, побач, на радыё.
– Ведущий?
– Так, вядоўца. Канал “Культура”.
– Вядо-оўца. Зразумела. А я айтишник, – сказала яна, не здагадваючыся, якую колькасць грамар-нацы з суполкі Фемінітыў.бай скаланула ў гэты момант.
Калі яны выйшлі на вуліцу, яна сказала з усмешкаю (яна ўсё казала з усмешкаю):
– Не, ну, вот же каазёл!
Яе маленькі чырвоны “Ярыс” быў ушчыльную падперты з боку дзвярэй кіроўцы. Чаму казёл? Пэўна, таму, што аўто, якое ўшчамілася побач, было чорнага колеру.
Яна праціснулася да стырна праз пасажырскія дзверы й запытала ў фортку:
– Может, подвезти?
Ён пагадзіўся. Хоць тая чорная машына была ягонай.
*
Размаўлялі з Алесем Юркойцем. Ён падзяліўся файным лайфхакам. Кажа, знайшоў у Багдановіча моўную формулу-зычэнне, што добра павышае настрой. Як дзе з кім вітаецца ці развітваецца – нават і з незнаёмымі – зычыць: “Залацістага яснага дня”. Калі хто кажа, прыкладам: добры дзень, то ён адказвае: а вам – залацістага яснага дня!.. І мала хто не пасміхаецца ў адказ.
Варта браць на ўзбраенне.
*
Сям’я – як сказ. Бываюць простыя. Бываюць складаназалежныя. Бываюць складаназлучаныя. Ну, і змяшаныя адносіны таксама трапляюцца.
*
У мяне пад акном суседнічаюць (праз сцяну) крама рытуальных паслугаў “Рытуал” і фітнэс-клуб “Сегодня”. І шыльды побач вісяць. Хто б падказаў “Рытуалу” перайменавацца ў “Заўтра”?
*
Калі мы разам, у нас маразм… (Р. Барадулін).
…калі мы разам ляцім да зор. (М. Багдановіч).
І няма ў мяне сёння іншага клопату, іншага абавязку, як проста быць – разам з травой. (А. Разанаў).
*
Смерці няма. Гэтаксама няма ад яе пазбаўлення. (Здаецца, Пялевін).
Он умер за две неделі до смерті. (БГ).
Ніхто не павінен дажыць да смерці. (А. Разанаў).
*
– Ну, і пра што “Бандароўна”, як ты разумееш?
– Пра тое, што любімую не аддаюць…
*
Апошні тыдзень паралельна пачытваў француза Раэля і кітайца Лі Хунчжы. Абодва тэксты (адзін у пдф, другі на паперы) трапіліся цалкам “выпадкова”. Француз кажа, што “навука” мусіць быць рэлігіяй для чалавека, паколькі чалавецтва стварылі іншапланетнікі навуковым шляхам. Кітаец кажа, што “навука” – галоўнае зло, паколькі створаная іншапланетнікамі, каб трымаць чалавецтва пад кантролем…
*
На заліку па беларускай мове (праф. лексіка).
Выкл.: Назавіце перакладчыкаў Бібліі на старабеларускую мову.
Студ.: М-м-м-м…
Выкл.: Сымо-он…
Студ.: Блудны!
Выкл.: І Васі-іль…
Студ.: А! Дык ёлкі. Быкаў?!
*
– Як называлася першая друкаваная кніга на старабеларускай мове?
Студ., косячыся ў шпору:
– Пластыр!..
*
Краіна пад белымі крыламі – гэта калі зверху на яе глядзець. А калі знізу – то пад чорнымі…
*
Крывадушнасць і крыважэрнасць толькі фармалёва не аднакарэнныя.
*
Народ забіты. Але не ад слова “забітасць”, а ад слова “забойства”.
*
Вынік ператварэння мухі ў слана – сланлівая муха.
*
– Добры дзень, ці можна заўтра пад’ехаць: фільтр паветраны, калодкі і масла памяняць?
– Масла?.. – у слухаўцы чуецца неўразуменне.
(Ну вось, думаю, зараз у краму прадуктовую прапануюць звярнуцца ці на хлеб намазаць).
– Ну, аліву. Маторную…
– А, добра. А масла ваша ці наша?
– Ваша (хух, адлягло). Кажуць, “эльф” цяпер бадзяжаць бязлітасна.
– Ага, бадзяжаць. У нас нармальнае. А фільтр толькі ваздушны?
– Ну так, паліўны мяняў узімку.
– І што, думаеце з зімы мяняць не трэба?
– Думаю, пакуль не.
– Ага, добра. Ну, прыязджайце.
*
Феміда ля камедыя.
23/09/21
*
Тое, што Айзек Азімаў з беларускіх габрэяў – рэч вядомая. А тое, што яшчэ адзін знакаміты фантаст – Кір Булычоў (насамрэч – Ігар Мажэйка, прозвішча для псеўданіма ўзяў у маці, а імя ў жонкі) паходзіў з беларускага шляхецкага роду Мажэйка герба “Трубы”, ці ведалі?
*
З шаноўнай сяброўкай (вельмі крутым археолагам) абмяркоўвалі, што ратуе ў гэтыя цёмныя часы. Сышліся на тым, што – механічная праца. Вось і цяпер матэрыяльчык экстранны вярстаю: больш за сто зносак на 12 стар. Ну, і плюс фарматаванне ды малюнкі. Але ж – насамрэч ратуе.
*
Збегчы ад бегатні.
*
Кожны баіцца сваёй жонкі. Не кожны мае смеласць у гэтым прызнацца.
*
Пры кепскай падвесцы дапамагае… добрая аўдыясістэма.
*
Рыбалоўнае. Быццам бы і не мацюкаюся па жыцці. Але ж у часе рыбалкі… Адкуль толькі ўсё гэта вылазіць?
*
Беларукая літаратура.
*
Гістэрычны час.
*
Прынцып стварэння часопіснага нумару падобны да палімпсеста. Кожны вярстальнік ведае.
*
Паэзія – езда в незнаемое. (У. Маякоўскі).
Паэзія – уводзіны ў невымоўнае. (А. Разанаў).
*
У чорным-чорным горадзе, на вуліцы Кузьмы Чорнага, у цёмныя часы…
З чырвонага нататніка
Маленькая згадка пра першы дзень працы ў СБП.
(У Саюз пісьменнікаў размеркаваўся быў пасля філфаку. Алесь Пашкевіч, навуковы кіраўнік майго дыплома, толькі стаў старшынёй СБП і паклікаў да сябе ў дапамогу.)
І вось – мой першы дзень працы. Пэўна, травень 2003-га. У “танкаўскі” (201-ы) кабінет адчыняюцца дзверы – і заходзіць Ніл Гілевіч. Вітаецца, абводзіць прысутных позіркам і пытаецца: “Ну, і дзе тут спадар Івашчанка?”
На жаль, не памятаю нагоды яго прыходу (пэўна, Ніл Сымонавіч прынёс рукапіс у “Дзеяслоў”, і Барыс Пятровіч сказаў, каму яго аддаць). Але памятаю, што зразумеў: свой першы дзень працы ў СБП не забуду ніколі.
*
Неяк у Прыёмную СБП завітаў чалавек г. зв. каўказскае знешнасці, які адрэкамендаваўся грузінскім літаратарам і папрасіў, каб яму неадкладна выдалі даведку, што гэта сапраўды так. У доказ таго, што ён грузінскі літаратар, наведнік дастаў са сваёй патрапанай валізы кнігі на грузінскай мове, дзе мелася быць яго прозвішча. Натуральна, адпаведную даведку неадкладна пачаў яму выпісваць, падчас чаго выяўляецца, што насамрэч ён асецін, які пасля сумнавядомага канфлікту перабраўся ў Тбілісі, але ўжо шмат гадоў жыве ў Беларусі (здаецца, у Гомлі) з беларускай жонкаю і дзецьмі, а даведка патрэбная, каб працягнуць від на жыхарства.
Калі адбывалася гэтае знаёмства, у пакой зайшоў Мікола Якаўлевіч Аўрамчык, які прынёс у часопіс матэрыял (цалкам мажліва, той самы, дзе пралівалася святло на аўтарства паэмы “Сказ пра Лысую Гару”). Ён сеў у фатэль (дыхтоўны чырвоны скураны фатэль, што стаяў у прыёмнай ці не з сямідзясятых гадоў мінулага стагоддзя), чакаючы, калі я вызвалюся. Грузінскі літаратар папрасіў дазволу патэлефанаваць у аэрапорт, дзе запытаўся пра найбліжэйшы рэйс да Тбілісі.
Як толькі ён сышоў, Мікола Якаўлевіч падышоў да майго стала і, пабачыўшы там кнігу Барыса Акуніна, якую я чытаў, акругліў вочы: “Скажы, Толя, дык гэта што, і быў той самы Акунін?!”
Хто толькі не заходзіў у прыёмную СБП у тыя часу – ад фельд’егера з пісталетам на баку і ўрадавымі лістамі ці характэрных хлапцоў у скуранках да звычайнага ціхага вар’ята ў матроскім касцюмчыку, што завітваў з мэтаю прасушыць абутак… Таму, мабыць, ніхто надта не здзівіўся б, калі б аднойчы адчыніліся дзверы й да нас напраўду зайшоў бы славуты літаратар Рыгор Чхарцішвілі.
*
Зранку быў у дзядзькі Рыгора. Яго заўчора выпісалі з кардыялогіі. Аддаў немалую падборку на першы нумар. Ён ужо ў курсе пра пераход на “школьны”. “Вы ж ведаеце (так-так, на “вы” і толькі на “вы”), я пішу тарашкевіцай. Папрасіў жонку, каб набрала наркамаўкай…” Шляхетнасць і тактоўнасць у кожным руху. Пасля візітаў да Барадуліна ў храм можна месяц не хадзіць.
19/01/10
*
Днямі наведваў Барадуліна. Адзін вушацкі пісьменнік традыцыйна папрасіў перадаць сваю чарговую кнігу дзядзьку Рыгору. Заадно захапіў свежыя часопіс і газету, некалькі новых кнігаў і новы даведнік СБП…
Таксама, “скарыстаўшы магчымасць”, папрасіў Барадуліна падпісаць пляменніку кнігу “Выпаў грук у грома з рук” (пляменніку днём раней споўнілася 10 год, і ён жыве ў адным доме з Народным паэтам).
Барадулін з цяжкасцю размаўляе, але – заўсёдныя гарэзлівыя агеньчыкі ў вачох, сыпле вушацкімі досціпамі (на развітанне пажадаў: “Будзь багаты і лахматы” – беларускае зычэнне часоў каменнага веку). сказаў, што напісаў за лета шмат вершаў і хутка прапануе ў часопіс. Маўляў, толькі набраць трэба. Я сказаў, што і ў рукапісным выглядзе за гонар будзе. Але Барадулін, адрозна ад некаторых геніяльных аўтараў, неахайнасці ў здачы матэрыялу не трывае…
А сёння, корпаючыся ў тэчцы “мае дакументы”, знайшоў вось гэтую старую спробу. Яна добра легла пад цяперашні спліновы настрой…
Калі мы разам – у нас маразм.
Калі мы ўдвох, –
боб і гарох.
Калі нас трое, –
няма настрою.
Як нас чацвёра, –
наогул гора.
Калі пяцёра, –
я не ў гуморы.
Як мы ўшасцёх, –
то ўсё нам пох.
Як нас сямёра, –
па горла мора.
А як васьмёра, –
раблюся хворы.
Як дзевяць нас, –
саўсім атас…
І гэтак далей…
Хто налівае?
26/09/11
*
…Прыходзіў Піліп Ліпень. Пытаўся, ці чытаў галоўны рэдактар яго новы твор. Сказаў яму, што не ведаю, ці чытаў (галоўрэд знаходзіцца ў камандзіроўцы). П. Ліпень тут жа зрабіў выснову: “Значыцца, не чытаў”. Бо калі б чытаў, то абавязкова адразу ж адпісаў бы аўтару, каб выказаць сваё захапленне. Бо “мой твор распавядае пра…” – на гэтым месцы я ўключаю сваю ўнутраную грамафонаглушылку і займаюся вычыткай дысеру. Хвілінаў праз 15, давёўшы свой расповед праз завязку ды кульмінацыю да развязкі, Піліп Л. сышоў, задаволены ды супакоены.
2006
(Ім)прэза
У лістападзе 2005-га нарадзілася ў мяне дачка. А ў сакавіку 2006-га выйшла кніга. Паміж гэтымі падзеямі, у снежні 05-га, я ўпершыню патрапіў на фестываль Бязмежжа, дзе ў мяне напісаўся верш “Яна”. (…) Потым – у траўні – прайшла сумесная прэза дэбютнай кнігі Марыі Барадзіной “Вышэй за паўночны вецер” (серыя “Галерэя “Б”) і майго “Вершnick’а” (першы блінчык серыі “Бібліятэчка “Дзеяслова”). Перад тым увосень і ўзімку мы збіраліся ў Доме літаратара ў межах “Галерэі “Б” і разам з Ігарам Бабковым і ўсімі, хто прыходзіў, чыталі вершы – свае і чужыя. Ігар і прапанаваў запаралеліць нашыя з Марыяй кнігі ў адной прэзентацыі. Марыя як істота нябесная і не надта тусовачная на сустрэчы ў Дом літаратара не прыходзіла. І рыхтавалі прэзу мы, фактычна, без яе – разам з паэтамі і паэткамі, якія былі частымі гасцямі “ГБ”.
Паводле задумы чытанні павінны былі рваць усе шаблоны ды схемы – таму вырашылі, што аніякіх прамоваў не будзе, only вершы ў рэжыме jam-сэйшн. То бок прэзентант чытае нейкі свой тэкст, а госці падхопліваюць-адштурхоўваюцца ад яго чымсьці сваім…
Схемаў у той вечар было зламана нямала.
Распачынаў (ім)прэзу беларуска-індзейскі гурт “ДжамБіБум”, які ўвёў прысутных у лёгкі транс (Туман ярам/ярам далінооою/ туман ярам/ ярам далінооою). Потым я прачытаў “Суфійскі танец” (з задымленага кута пазірае настаўнік / чакаючы, калі зьнікне танцорка / і застанецца танец), і Марыя, з якой мы напярэдадні крыху перамовіліся пра канцэпцыю, замест чытання… пачала танчыць. (Потым Марыя чытала, але танец я запомніў як штосьці абсалютна цудоўнае.)
Вядома ж, час сцёр з памяці дакладную храналогію ды паслядоўнасць – таму вось веельмі прыблізны змест тых джэм-чытанняў: Андрэй Адамовіч дэкламаваў “чаканне букалічнай элегіі” (прысвечанае Тані Нядбай) і, здаецца, “Вітаю, Кох!”; Таня Нядбай хадзіла басанож і дэкламавала сваю “Шэрую мыш” (“Я – шэрая мыш. Кыш-ша! / Я Вас атручу сама. / За сьценкаю – ціша, ціша… / За сьценкаю – ноч, зіма. // А я патрабую сыр. / I Ваш патрабую дом – / Мае трапяткія вус… / ы / Каб не прымарозіць ільдом…”); Сева Сцебурака, які не ведаў пра канцэпцыю імпрэзы (хоць і быў адным з галоўных заўсёднікаў пасядзелак у ДЛ) сказаў душэўную прамову і чытаў “Як выйдзем з Галерэі Б., нас ўсіх пасадзяць на галеры” і, вядома ж, “ўласна кажучы, на ўласнай мове / хочацца толькі зацята маўчаць. / Ў несказаным слове, / нібыта ў замове, / яднаюцца “дзякуй” і “ё.. твою мать”; Віка Трэнас чытала звонкім голасам і перыядычна свісцела ў свісток; Уладзь Лянкевіч спяваў пад гітару пра стронцый і цэзій; прывід Цемрыка Велета перыядычна з’яўляўся з нейкім старым сакваяжам у руках, з якога даставаліся аркушы з вершамі і раздаваліся гледачам…
Яшчэ – па-за джэмам – Жана Капуста чытала вершы.
Ігар Бабкоў чытаў эсэі пра нашыя з Марыяй кнігі і, здаецца, “Пакуль ты карміў гановерскіх птушак, тут памірала паэзія…”
Выступаў рэдактар кнігі Барыс Пятровіч.
Быў файны муз. падарунак ад маіх школьна-ўніверскіх сябровак Тані Чы, Наташы Ш. і Ганны Стыксіі з удзелам знакамітага сёння доктара-інфекцыяніста Міколы.
На стале стаяла традыцыйнае чырвонае пажарнае вядро з ружай (абавязковы наведнік усіх нашых сустрэч).
У якасці разынкі і дэсерту выступала Кася Камоцкая. Разам з Касяй прыйшоў Міхал Анемпадыстаў, які застаўся на афтэпаці, што праходзіла на Залатой горцы і пра якое трэба пісаць асобны пост.
Яшчэ меўся быць Валянцін Акудовіч. Але я не памятаю, ці быў ён там насамрэч.
Вандроўны крыжык
У маім жыцці былі тры немкі і дзве францужанкі. Распавяду пра першых дзвюх.
Мая першая, немка, была ўжо немаладая, дасведчаная й нават, дазволю сабе такі выраз, – патрапаная жыццём. З ёю звязаныя мае першыя незабыўныя адчуванні – волі ды палёту. Яна шмат чаму навучыла мяне. Яна не патрабавала вялікай увагі да сябе. Я ж, зялёны ды недасведчаны, не адразу заўважаў ды разумеў яе капрызаў ды патрэб, хаця з часам зведаў усе яе расколінкі. Дарэчы, аднойчы мы з ёю ледзь не забіліся… Пасля нашага разрыву я не спаў два дні, адчуваючы віну, што сплавіў яе ў Буда-Кашалёўскі раён да новага немаладога кавалера…
З другою, францужанкай, мы пазнаёміліся ў Вільні. Быў спякотны летні дзень. Я прыляцеў з Таліна і адразу ж з лётнішча накіраваўся да рынка Гарунай. Там мяне чакала пані, якая запыталася, дзе магла мяне бачыць раней? Можа, на тэлевізіі? Пэўна, гэта быў такі ход спрактыкаванай сутэнёркі. Калі мы ўжо ехалі афармляць нашыя стасункі, я засунуў руку ў скураную схованку-кішэнь ля “тарпеды” й дастаў адтуль драўляны крыж. “Што гэта?” – запытаў я ў пані. “А чорт яго ведае”, – адказала яна. У адказ з адзінай хмаркі над Гарунаем лупанула моцная залева, што ў момант ператварыла выбоіны ў поўныя лужыны, у адну з якіх я й заскочыў на поўнай хуткасці. Мая францужанка (вы ўжо, вядома ж, здагадаліся, пра каго тут вядзецца) стала колам. Летувіска патэлефанавала мужу, той прыехаў разам з сынам. Яны гучна і злоcна размаўлялі па-летувіску, перамяжаючы гамонку расейскімі мацюкамі. “Відаць, датчык заліўся, заўтра ўсё зробім”, – запэўніваў мяне муж. Я вырашыў правесці ноч на Латаку, але ўрэшце, сустрэўшы сяброў, якіх не бачыў сто гадоў (у Вільні так заўсёды чамусьці бывае), праспяваў з імі да раніцы на Замкавай гары… Удзень на Латаку мяне чакаў гаспадар-летувіс, які хацеў зняць з мяне яшчэ сто ойра за замену масла ў каробцы. У той жа дзень, пад Ашмянамі, у нас скончылася паліва, і хлопец-перагон ганяў са мной двойчы на запраўку (зноў жа, у страшэнную залеву), каб завесці нас. Ох, і напакутваўся потым я са сваёй першай францужанкай! Хаця наўрад ці яе рыхтавалі да крымскіх дарог…
Той крыж, (пера)асвечаны ў менскім храме, так і вандруе ад аднаго да другога люстэрка задняга агляду.
Ту бі кантыньед.
Ор нот ту бі.