Калі б я яшчэ вучылася ў школе і вераснем мне давялося б пісаць сачыненне на ўсім нам знаёмую тэму “Як я правяла гэтае лета”, я напісала б пра 16 японскіх рэбусаў, якія мне пашэнціла разгадваць. Менавіта такая метафара вымалёўваецца ў маёй фантазіі, калі ўзгадваю, як я перакладала танкі японскай паэткі Мары Кона.

З Мары-сан мы пазнаёмілася яшчэ ў 2010 годзе ў латышскім горадзе Вентспілсе, куды яна, як і я, прыехала на пісьменніцкую стыпендыю. І хто б мог падумаць, што ў мінулым годзе мая японская знаёмая вырашыць наведаць Мінск? Даведаўшыся пра гэта, я прапанавала Мары-сан выступ, яна ласкава пагадзілася. Заставалася справа за “малым” – перакласці ейныя вершы на беларускую мову. І пачалася праца…

З першага разу можа падацца, што танка (як форма верша) нездарма сугучна слову танк (віду баявой машыны), якое пужае сваёй маналітнасцю і няведаннем, як да яго падступіцца. У перакладзе з японскай “танка” значыць “кароткая песня”, і звычайна выбудоўваецца па схеме, згодна з якой у вершы павінна быць пяць радкоў, у кожным з якіх па 5-7-5-7-7 складоў адпаведна. Лічыцца, што рыфмы ў танках быць не павінна. Я запытала ў Мары-сан, ці так гэта. Яна спачатку не зразумела, а потым патлумачыла, што часам рыфма можа гучаць ненатуральна, “роблена”, так бы мовіць, і, адпаведна, штучна, а штучнасць не можа быць прыгожай. Вось такая сувязь паміж натуральнасцю і прыгажосцю.

Адметнасцю танкаў Мары Кона з’яўляецца тое, што паэтка, выкарыстоўваючы старую форму пісьма, піша пра самыя актуальныя падзеі: экалагічныя катастрофы і тэхнагенны фактар. Для яе – усё павязана ў прыродзе і, як сама яна адзначае, “мне падабаецца думаць, што калісьці я была сняжынкай на вейку нованароджанага маманцяняці”. Такая кранальнасць і светапогляд – і ёсць паэзія, кожны раз датыкаючыся да якой, сэрца сціскаецца ад неверагоднай, але сапраўднай прыгажосці.

Для перакладчыка вялікая ўдача і радасць, калі ёсць мажлівасць спраў­дзіць некаторыя моманты з аўтаркай, калі можна спытаць незразумелыя да канца рэчы, ці проста стаць чалавекам, які падзяляе таямніцу верша або радка. Інтэрпрэтацыя – тое, на што мы ўсе, як чытачы, маем права, і хто сказаў, што я мушу чытаць гэты верш так, і толькі так, як задумвала яго аўтарка? Слушна. Але ў перакладчыка ёсць пэўная адказнасць перад першакрыніцай. І хоць перакладчык – таксама інтэрпрэтатар, аднак усё ж спачатку ён ці яна мусяць зразумець, даведацца пра задуму/ідэю тэксту і толькі потым, усведамляючы сваю адказнасць за “пераказ”, інтэрпрэтаваць. Кожны перакладчык сам вырашае, што яму/ёй пасля рабіць з гэтай таямніцай (якая адкрылася), але адчуванне таго, што ты ведаеш нешта тое, што было пачаткам ці каркасам, пакідае салодкае адчуванне, нейкую дзіўную прыналежнасць да твора і змоўніцкую усмешку ва ўласнай душы.

У паэзіі Мары-сан шмат чаго ўражвае, распавяду толькі адзін прыклад. Танка пра магнолію і снег. Здаецца, і пераклад быў гатовы, і ўсе словы былі зразумелыя, аднак асабіста для мяне заставаўся зазор – мяне хвалявала пытанне, чаму ж бутонам магноліі можа быць балюча разгортвацца, калі раней яны не бачылі снег? Я пішу пытанне Мары-сан, і неўзабаве атрымліваю адказ: калі зімой мала снегу, гэта шкодна для раслінаў, яны не назапашваюць патрэбную ім колькасць вільгаці, і таму ўвесну, як надыдзе час распускацца, гэта можа стацца няпростай (балючай) справай для іх. Такая глыбіня разумення навакольнай прыроды мяне вельмі ўразіла і яшчэ раз нагадала пра тое, што паэтычнасць кароткіх формаў патрабуе асаблівай увагі і часу для таго, каб яе адчуць і зразумець.

* * *
кім бы заўгодна
ён мог нарадзіцца, бо
процьму if мае
але на маіх руках
ён дзіця чалавека

 

* * *
хістанне галін
уздымаю галаву
дзіця аленя
прыгожымі зрэнкамі
назірае за мною

 

* * *
узіраемся
адно ў адное, алень
дзе чалавек дзе
у рыфтавай даліне
яны дзве жывёліны

 

* * *
вельмі павольна
адгарнула старонку
а там спакваля
ў лес тумановы бяжыць
з-пад спуду алянё

 

* * *
проці мовы і
проці жанчын і мужчын
удых я раблю
тут на зямлі глыбіня
веснавога паветра

* * *
бялёсае штось
у самым куце вясны
нерасталае
кроплямі сочыцца каб
патрапіць у мае сны

 

* * *
ніколі ў жыцці
яны не бачылі снег
разгортваюцца
бутоны магноліі
ці не балюча ім так?

 

* * *
сярэдзіна дня
знянацку снежны буран
цень мой знікае
штось што ценю не мае
мяне пераследуе

 

* * *
дзесьці далёка
сыплецца град на зямлю
снежнае ўкрыццё
скончылі мы будаваць
маленькай сям’ёй, вечар

 

* * *
калісь у вадзе
усё пачыналася
сын мой паўторыць
той шлях у моры маім
ціха сыпле на нас снег

 

* * *
у той час калі
неба яшчэ не было
небам у мове
мне б хоць рыску блакіту
на целе сваім займець

* * *
звоняць тысячы
рук у тысячы мірных
званоў раніца
жнівеньская шостага
дня для кожнага свая

 

* * *
вечаровая
цішыня і цішыня
снегу хаваюць
глыбока тое што я
хачу адшукаць ў сабе

 

* * *
маці адведаць
хадзіла але цяпер
адчуваю выразна
самоту дачкі ў якой
уласнай дачкі няма

* * *
снег крамянее
досвіткам крочу па ім
востры абрыс
храбусткія парэшткі
аблямоўваюць сэрца

 

* * *
настальгічнае
адчуванне ахопіць
як людзі пачнуць
размнажэннем бясполым
з’яўляцца на гэты свет