Карыятыда ў маціцовых кліпсах
Апавяданне

Яна нават не спадзявалася, што Цімона пахаваюць на Першых афінскіх могілках, у той амаль музейнай раскошы, дзе яна любіла гуляць, разглядваючы надмагільныя помнікі. Хто ён такі, гэты аматар засоўваць стрыптызёркам у майткі даляры? Па тысячы за ноч, хваліўся, мог прасадзіць у барах Маямі. Ды і Дорыс задушылася б аплочваць пахаванне братка ў такім шыкоўным некропалі, бо, здаецца, сам д’ябал устанаўліваў кошты арэнды зямлі на афінскіх могілках.

Чаго-чаго, а зямелькі яе, Сашы, радзіма сваім сынам і дачкам не шкадуе: ляжыце сабе на здароўе бясплатна.

Так што анітроху яна не здзівілася, калі Дорыс абвясціла: пахаванне адбудзецца за межамі сталіцы. Гэтая элініда і маці сваю павезла на вясковыя могілкі – маці, якая адпісала ёй дом у Афінах, дзве кватэры і ўсю маёмасць, пакуль дурань-сын гойсаў па стрыптыз-барах Амерыкі. Цімона, зрэшты, мала засмучала, што ён у свае семдзясят мусіў арэндаваць кватэру ва ўласнай сястры. “Якая розніца, адкуль мяне панясуць на могілкі?” Так ён казаў, папіваючы свой уза пад гукі бузукі ў таверне. Што будзе з ёю, Сашай, у выпадку ягонай смерці, яго не цікавіла. Яе ён проста не прымаў у разлік. Яна прыгадала цёмныя вочы Цімона, вузлаватыя рукі, старэчы кашаль па начах. Яна была для яго хоць і законнай жонкай, але, па сутнасці, служанкай з беднай адсталай краіны. Рэччу, якая патрэбная грэчаскаму мужчыну, пакуль ён жывы.

Можа, гэта нядобра, што яна паплакала зусім крыху, нібыта для прыліку? Але нават самая пераканаўчая дэманстрацыя гора, з драматычным раздзіраннем адзення, на манер старажытных элінак, не магла б у рэшце рэшт нічога змяніць. Не паспеў Цімон спачыць пад плітой белага таннага мармуру, як Дорыс фурыяй уварвалася ў іхняе жытло. Каб з уласцівай грэкам прагай да тэатральнасці – калі скандаліць, дык на ўсю моц! – выкінуць на вуліцу Сашыны рэчы. І яе самую, вядома.

Але не тут тое было. Такі ход падзей Саша прадбачыла, і яе рэчы, спакаваныя яшчэ ў час хваробы Цімона, знаходзіліся на віле ў Багдана, стаялі сабе ў пакойчыку для слуг. Усё ж такі нянавісць залоўкі за пятнаццаць гадоў яе загартавала. Дорыс урывалася да іх у любы час сутак, а калі зразумела, што брат мае намер ажаніцца з “гэтай русідай”, стала корпацца ў яе рэчах, каб даказаць, што яна – шлюндра. “Прыстойная жанчына не будзе насіць такія дарагія майткі!” – крычала, выцягнуўшы з шафы яе сподняе. “Руская прастытутка!” – “Пацучыха пантыйская!” Так яны называлі адна адну – ласкава, анягож. Дорыс крала лісты, якія яна атрымлівала з дому, насіла да рускіх, каб перакладалі: падлюгі ўсюды знойдуцца. Аднойчы нацкавала на яе паліцыю, і быць бы ёй у вязніцы, але Цімон улагодзіў паліцыянтаў. “Грэчаскія мужчыны заўжды паміж сабой дамовяцца!” – самазадаволена казаў, калі астынамія з’ехала, і яна не раз упэўнівалася: так яно і ёсць. Дарэчы, каверзы сястрыцы толькі паскорылі іхні шлюб. Калі Дорыс пасля вяселля, як заўсёды, адчыніла дзверы сваім ключом, Саша, ужо законная жонка Цімона, загадала ёй сыходзіць, а калі тая заўпарцілася, кінула перад ёю на стол візітоўку вядомага ў Афінах адваката. Змаўчаўшы пра тое, што жонка таго адваката, Танька з Цверы, на банкеце ў свецкім коле, не саромеючыся, западрабязна тлумачыла: “Калі мой Васіліс падабраў мяне на панэлі…”

Не, Саша магла б застацца ў кватэры і пасля пахавання – з прынцыпу, на злосць Дорыс, арэнда была аплочаная да канца месяца. Але… ноччу яна так і не здолела заснуць. Ёй здавалася: зараз загучыць голас Цімона, запатрабуе цыгарэту, каву, ложак. Да апошніх дзён муж заставаўся патрабавальным у ложку, і гэта было невыносна.

Ён быў на дваццаць пяць гадоў старэйшы за яе. У Беларусі яна працавала са старымі – была інспектарам у пенсійным фондзе. І моцна шкадавала тых бабуляў і дзядуляў. Па шчырасці, яна не разумела, як трываць старасць пад змрочным небам яе радзімы, асабліва калі ты жанчына. Старасць сама па сабе цяжкі груз, а тут яшчэ робішся лёгкай здабычай любога драпежніка – хранічна недацывілізаванага жыхара тутэйшых айкумен. У Грэцыі можна старэць у сваё задавальненне – мо таму грэкі дужа жыццелюбівая нацыя. Іх старыя не хочуць сыходзіць і злуюць, што ты застанешся пасля іх. Толькі гэтым тлумачыла яна Цімонаву грубасць, пастаянныя да яе дробязныя прыдзіркі. Вера, суайчынніца, з якой пазнаёміліся ў Афінах, расказвала: яе, кваліфікаваную медсястру, наймалі да паміраючых, дык пацыенты звалі яе “рускай прастытуткай”, стараліся ўшчыкнуць, выдраць пасму валасоў. Каб не сарвацца, Вера плявала ім у ежу, а потым падавала з абавязковай усмешкай.

 

У яе краіне старыя іншыя. На іх тварах адбітак віны і сораму, але за што? За галечу? Тады, у сярэдзіне дзевяностых, яна прымала паўсотні чалавек у дзень. Кліентура ў пенсійным фондзе, канечне, нервовая. З году ў год прыходзілі знаёмыя ёй людзі, у мінулым – настаўнікі, дактары… Апранутая была такая бабуля ў адно і тое ж зношанае паліто. Саша ведала: паліто жанчына купіла, калі ёй было пяцьдзясят. А зараз ёй семдзесят, і іншага паліто яна сабе за гэты час купіць не змагла. Саша ўяўляла, як тая пенсіянерка, саромеючыся, стараецца сустрэцца з унукам на яго тэрыторыі, каб не адчыняць пры ім пусты халадзільнік. Як бянтэжыцца, адчувае сябе вінаватай… Менавіта тады Саша задумалася пра эміграцыю.

Але з’ехала таму, што не прайшла атэстацыю ў сваёй канторы. Перадусім адмовілася ўнесці рубель на нейкую чарговую акцыю на карысць галадаючых на Марсе. “Я не магу дазволіць сабе займацца дабрачыннасцю”. Старшыня камісіі прыўзняўся, агледзеў яе з ног да галавы. “Па вас не скажаш”. Апранутая яна была насамрэч файна. Канечне, не на заробак у 25 даляраў. Пазней спрабавала растлумачыць Цімону – на што, але яны і самі сабе не маглі гэта растлумачыць. Ну, ураджай клубніцаў з лецішча прадала, набыла скураны плашч… калготкі за сем даляраў прыдбала ў палякаў… “Я не магу апранацца, як свінарка. Я прымаю людзей”. Старшыня нядобра гэтак на яе зірнуў. “Што вы маеце супраць рабочага класа?” Павісла цішыня, акурат як у школе, калі яе ледзь не выключылі з камсамолу за тое, што ў выхадны пабегла на танцулькі, а павінна была ля бюста Леніну дзяжурыць. Карацей, атэставалі яе з выпрабавальным тэрмінам, і старшыня, яна ведала, сачыў за кожным яе крокам.

А тут Ірка, сяброўка, сабралася ў Грэцыю нелегальна, і яе запрашала. Не надта хацелася: муж сышоў да палюбоўніцы, дзеці малыя – як іх пакінуць? З іншага боку, грошай можна зарабіць. Рашылася. І аказалася замужам за грэкам, а Ірка– у вязніцы. Лёс! Яшчэ па дарозе туды сябровачка зблыталася з малдаванінам, а ён выявіўся сутэнёрам, вазіў Ірку па астравах, вынік – тры месяцы турмы і дэпартацыя.

Гром грымнуў у канцы выпрабавальнага тэрміну. Тады пенсіённікі яшчэ апекаваліся шматдзетнымі. Неяк зайшла ў Сашын кабінет Талаконнікава: адзіночка, пітушчая, сямёра дзяцей ад розных мужыкоў, малодшыя дзеці ў прытулках. А заходзіла яна, трэба сказаць, маляўніча: на парозе ўпірала руку ў бок – і ў крык: “Вы мне усе далжны!!!” Як ветэранцы ложкавых баталій, ці што? І вось, у чарговы раз пачуўшы “Вы мне ўсе далжны!!!”, Саша спакойна адказала: “Я таксама маці, але спадзяюся толькі на сябе. Перш, чым ногі рассоўваць, трэба было падумаць, што шасцёра ўжо ёсць”. І пакуль фраза гэтая з яе вуснаў злятала, да яе даходзіла, якога памеру зараз распачнецца скандал – да ўзроўню старшыні выканкама, не менш, мо і да вобласці дойдзе! – а ў мазгах білася адна думка: “У Грэцыю!”

 

Першыя часы яна хадзіла па вуліцах і дзівілася на шчаслівых людзей. Грэкі спявалі, танчылі, абдымаліся, гулялі да рання, пілі каву і ні пра што не думалі. Саша з сумам разглядвала апельсінавае дрэўца з нейкай кіношнай глянцавай зелянінай, з пладамі, акурат аранжавыя мячыкі для тэніса, уздыхала, думала пра сына і дачку: іх бы сюды! Але ж яна сама хаваецца ад паліцыянтаў, нібыта злачынца. Цераз дарогу была таверна, Цімон любіў заказаць там васьмінога на грылі або спанакапіту. Выкладзены мазаікай фантанчык ля таверны – гадоў сто яму, а працуе. Раніцой, пакуль Цімон спаў, яна выходзіла на балкон – чарапіца на дахах чырвоная, сцены колеру свежых вяршкоў, зялёным вадаспадам па іх бугенвілеі – рай! Згорнутыя белыя парасоны над столікамі таверны здалёк нагадвалі постаці манашак, што ў падземных пераходах Мінска прадавалі свечкі ды іконкі.

Але ўсё гэта было пасля.

Напачатку прыляцелі ў Салонікі. З турыстычнай візай на два тыдні, а як жа. У групе адны невяртанцы, “мамка” з Мінска, натуральна, у курсе, сама і трымала фірму-аднадзёнку, што пастаўляла ў Грэцыю “тавар”. Саша калацілася ад страху і, хоць была няверуючая, прасіла Бога: “Госпадзі, калі Ты ёсць, дзеля свята Пасхі не дай мне загінуць! Бо ведаеш, не для сябе – для дзяцей стараюся”. Да Афін дабіраліся цягніком, на вакзале іх павінен быў сустрэць падзельнік “мамкі”, уладкаваць у сем’і.

Але ніхто не сустрэў.

Стаяла яна на пероне, і пакрысе да яе даходзіла: зараз першы дзень Пасхі, у Афінах усе святкуюць, нікому да іх справы не будзе, як мінімум, на працягу тыдня. У кішэні сто даляраў, адзення з сабой ніякага: ёй казалі, Грэцыя – цёплая краіна. Раптам бачыць: беларуску з іх групы сустракае нейкая расфуфыраная пані. Кур’ер іншай фірмы… кінулася да яе: “Вазьміце і мяне!” Тая агледзела Сашу, засталася задаволеная: “Хутчэй за мной!” Прывезла ў дом, з кімсьці па тэлефоне пагаманіла па-грэчаску – і зноў на вакзал. Купіла ёй білет на цягнік: “Паедзеш у сям’ю з двума дзецьмі”. Назву станцыі Саша ад хвалявання не магла запомніць. Разам з ёю ў вагон сядаў пажылы грэк, кур’ерка да яго: маўляў, вось беларуска, не ведае ні слова па-грэчаску, падкажыце ёй, на якой станцыі выходзіць. Дзядуля ўсю дарогу яе забаўляў, а як пад’язджалі, даў грашовую купюру, дробную. “У Пасху прынята рабіць “дорас”. Падарунак, значыць”. Трохі размаўляў ён па-англійску, і яна – дзякуй, школа! – яго разумела. На купюры запісаў нумар свайго тэлефона. “Грошы гэтыя не траць. Калі патрэбная будзе дапамога, пазвані”. Падзякавала, дробязь тую схавала ў сумачку.

Выйшла на станцыі. Сустрэў яе грэк гадоў пяцідзесяці ў цёмных акулярах, загадаў ісці за ім. Пасадзіў у машыну, прывёз у дом. Ні жонкі, ні дзяцей… Ранкам – зноў у машыну. Дарога па серпанціне ўверх уецца, вакол горы… гадзіну… дзве… тут яна зразумела, што трапілася. І што костачкі яе ў гэтых гарах ніводная душа не знойдзе.

Прыехалі на раскошную вілу. Мармур, срэбра, крышталь. Акрамя іх, нікога. “Мы ў Грэцыі любім нетрадыцыйны сэкс”. Гаспадар прынёс порнакасеты, паказаў, чаго ад яе хоча. Адмовілася. Пасміхнуўся: куды ты дзенешся. Прынёс руска-грэчаскі слоўнік – пэўна, не першая яна там ахвяра была. Кляла сябе за дурноту, шкадавала дзяцей – як ім будзе сіротамі? Вывучыла па-грэчаску слова “жывёла”. “Ты – жывёла!” – але гаспадар толькі пасміхнуўся задаволена і прынёс новыя касеты. Калі ён з’ехаў, выцягнула купюру, трымцячымі рукамі набрала нумар, – сэрца абрывалася ад думкі: а раптам не адкажа? Раптам стары пажартаваў? Пачуўшы знаёмы голас, доўга плакала ў слухаўку. “Усё будзе добра, Аляксандра!” Улазіс, так яго звалі, абяцаў паразмаўляць з гаспадаром. Грэчаскія мужчыны заўжды паміж сабой дамовяцца… Яна ўпэўненая: толькі Улазісу мусіць дзякаваць, што над ёю не ўчынілі гвалт, не знявечылі – а што сталася з ейнымі папярэдніцамі ў той залатой клетцы? Пра гэта яна старалася не думаць.

Вызвалілі яе, аднак, не адразу. Пасля размовы з Улазісам гаспадар пакінуў яе на два тыдні ў спакоі – “падумаць”. Тэлефон адключыў. “Ты не зразумеў: я– беларуска, – сказала яна, калі ён адчыніў пакой, марная перасцярога, навошта было зачыняць яе на ключ у тых гарах? – Я магу кахацца з мужчынам, толькі калі сама захачу”. Была яшчэ адна тэлефонная размова, пасля якой ён нарэшце адвёз яе назад на станцыю, купіў білет на цягнік у Афіны, яшчэ і грошай даў, – баваўняны кароль, адзін з самых багатых людзей у краіне, пра гэта яна пазней даведалася. Стары грэк сустрэў яе на вакзале – як жа кінулася яму на шыю! Роднага бацьку ніколі так не абдымала! Улазіс пацмокаў языком, выцер ёй слёзы і адвёз да Цімона, свайго суседа.

 

Восем месяцаў яна ў Цімона працавала. І лавіла на сабе ягоныя ўважлівыя позіркі. Аднойчы спытаў: “У якім горадзе жывеш? Куды едзем браць шлюб?” Не паверыўшы, пасміхнулася: “У Мінск”. Назаўтра ён з’явіўся з білетамі на самалёт. Гэта быў цуд! Жаданне бачыць дзяцей перасіліла страх турмы. Калі праходзілі пашпартны кантроль, памежнік строга пацікавіўся, дзе яна была восем месяцаў. “Дзе была, дзе была… у мяне працавала, – адказаў Цімон. – А цяпер вязе да сябе ў Расію, жаніцца буду”. “У Беларусь”, – паправіла яна, а ў самой ажно ў вачах сцямнела ад сэрцабіцця. Памежнік падміргнуў Цімону і аддаў дакументы. Грэчаскія мужчыны паміж сабой… ну і гэтак далей. Назад яна вярталася законнай жонкай Цімона.

Саша ўзгадвае свайго грэка ў Беларусі дзевяностых і ціхенька смяецца. У шоку ён быў ад цэн і заробкаў, але найвялікшае, можна сказаць, непазбыўнае ўражанне зрабіла на яго “камерцыйная” прыбіральня, тады ў Мінску яны якраз пачалі з’яўляцца. З цяжкасцю адшукаўшы тую выгоду, пабачылі на касе кабету, неверагодна злосную нават па нашых мерках. Пачынаўся кастрычнік; на касірцы былі вязаныя пальчаткі з груба адрэзанымі, ажно ніткі тырчэлі, кончыкамі паль­цаў, пазногці былі намазаныя ярка-барвовым лакам. Цімон, як загіпнатызаваны, утаропіўся на брудныя пальцы, якія хутка-хутка перабіралі грошы, – на адным красаваўся масіўны залаты пярсцёнак. А потым выказаўся – і паўтараў ёй ужо ў Грэцыі: “Вы адсталі ад элінаў гадоў на сто”.

 

Так ужо і на сто… Спрачалася яна з ім, бывала, да слёз – прынамсі, у тым, што тычылася цяперашніх грэкаў, бачыла яна іх без прыкрасаў, калі ў багатых дамах прыбірала. Але ў чымсьці меў рацыю Цімон. Бо здолелі ж яны захаваць усё гэта… Калі грызла туга па дому, па дзецях, яна адпраўлялася на Акропаль. Ішла вузкай вулачкай… Сучасныя дамы са шкла і бетону, а побач – астравок зеляніны і якія-небудзь двухтысячагадовыя руіны: ні табе смецця, ні пабітай бутэлькі. Увечары ўзнімалася на Лікавіт, дзвесце семдзесят метраў над узроўнем мора, усе Афіны бачныя, ляжаць перад табой у залатых іскрах. Вецер з Эгейскага мора твар абвявае, як абвяваў ён твар Пенфезілеі і тых жанчын, што аднойчы вырашылі не залежаць ад таго, ці дамовяцца паміж сабой грэчаскія мужчыны…

На Акропалі храм ёсць, Эрэхтэён, у гонар знакамітага афінскага цара пабудаваны. Скляпенне яго трымаюць карыятыды. Шэсць жанчын. Пустое, вядома, але ёй здавалася: адна з іх да яе, Сашы, падобная. Постаццю, выразам твару, напаўсцёртага ад часу… Прыходзіла яна да сваёй каменнай сястрычкі, у думках размаўляла з ёю, – гэткая карыятыда ў джынсах, маціцовых кліпсах і з сумачкай з мінскага ГУМа. “Беларусіда”.

 

Як вярнулася ў Беларусь, працуе сядзелкай. З яе вопытам чаму б і не? У Грэцыі адтрубіла пяць гадоў, больш не здолела, дужа цяжкая праца – старых даглядаць. А спачатку гідам была, вазіла экскурсіі: Акропаль, рынак Монасціракі, Сінтагма, Нацыянальны сад, Дэльфы, Карынф… з-за спякоты давялося адмовіцца, улетку там за сорак. Тады і з’явіліся старыя. Галоўнай цяжкасцю былі не іхнія капрызы і дзівацтвы – паміралі яны, яе кліенты, такая вось з імі была справа… Апошнюю сваю бабулю, адзінокую астматычку, сама ж і пахавала. Пасля чаго пераключылася на прыбіранне.

Маладыя яе гаспадыні, элініды, чымсьці нагадвалі Дорыс. Першымі кліенткамі былі маці з дачкой, і сёння перад вачыма стаяць. Страшэнна багатыя – і абедзве, на яе, Сашы, думку, не ў ладах з галавой. Дачка ў маладосці вучылася ў Парыжскай Акадэміі мастацтваў, пасля дах у яе паехаў канчаткова. Малявала карціны: мужчынскія прычындалы з вушамі, вірлавокія азадкі. Несла ў арт-студыю, але нікога, ясная рэч, тая пэцканіна не цікавіла. Уся шыкоўная пяціпакаёўка была застаўлена “палотнамі”. А вакол – бруд, смурод, смецце шмат гадоў не выносілася, рэшткі ежы і віна, пабіты посуд, пустыя бутэлькі… сярод гэтага хламу – старажытныя амфары з мора, з ракавінкамі на баках, сярэбраныя трыножнікі, куды тым Дэльфам: сямейная спадчына. Гаспадыні ненавідзелі адна адну, палілі, як паравозы, попел проста на дыван страсалі, каву смакталі літрамі, пакідаючы брудныя кубкі ва ўсемагчымых месцах. Ніводная з іх ніколі ў жыцці не прыбрала за сабой! Чым абедзве ганарыліся. У яе, Сашы, абавязкі ўваходзілі паходы на рынак, гатаванне ежы, мыццё і прасаванне адзення – ну і прыбіраць у пакоях даводзілася, хоць і без фанатызму. Аднойчы яна не вытрымала, шэсць мяхоў смецця павыносіла, пакуль німфы былі на выставе жывапісу, дык маладая гаспадыня закаціла грандыёзны скандал: “Як я буду цяпер ствараць мае карціны?!” У той жа дзень Сашу разлічылі, ды яна і радая была сысці.

Пасля працавала ў суддзі на псярні – так Саша называла двухпавярховы асабняк, сапраўдныя гаспадары ў ім былі тры сабакі. Суддзя – шэрая мыш, носіць строгія касцюмы – карычневыя, чорныя. Для людзей – адна маска, для яе, прыбіральшчыцы… ну, Саша дык бачыла яе без маскі. Сышла адтуль па сваім жаданні: не спадабалася фанабэрыстасць, з якой суддзя з ёю абыходзілася. І так гэта ўразіла гаспадыню – нейкая мігрантка мае пачуццё ўласнай годнасці… абвінаваціла Сашу ў тым, што яна быццам бы скрала ў яе залаты ланцужок і пярсцёнак. І засудзіла б абавязкова, але неўзабаве сцяміла: “беларусіда” ведае ўвесь адваротны бок яе жыцця, які яна старанна хавала ад людзей. Вось павесялілася б публіка на судзе! На першым паверсе, дзе ў грэчаскіх дамах звычайна прымаюць гасцей, у суддзі шыкоўная мэбля, дарагія карціны, а на другім, куды чужых не пускаюць, сапраўдная псярня – не, горш… Калі Саша ўпершыню там апынулася, яе ледзь не званітавала. Ложак гаспадыні ў сабачых фекаліях і поўсці, усюды зямля з разбітых кветкавых вазонаў, лужынкі сабачай урыны, дарагая сабачая ежа… Вялі рэй там тры сабакі, тры здаравенныя самцы, ім дазвалялася ўсё. Так што Саша была шчаслівая збегчы адтуль. Між іншым, гэтая элініда валодае прыватным дзіцячым садком: падарунак ад багацея-таты на дзень народзінаў.

Адваротны бок жыцця тых свецкіх дам ведала толькі яна, іх хатняя работніца. Яны не лічылі яе за чалавека, а таму не саромеліся. Яна часта ўяўляла, у якім шоку былі б тыя багацейкі, калі б усвядомілі, што яна здольная думаць, аналізаваць, крытычна ацэньваць – іх, пантыйскіх грачанак! Для гэтых заможных пані яна была рабочай скацінай, як і расіянкі, украінкі, што тут працавалі, – самага нізкага класу, кшталту жывёлы.

Яны, наймічкі, найніжэйшыя карыятыды грэчаскай эканомікі, абмяркоўвалі ўсё гэта за кубкам гарбаты. Тым з дзяўчат, якія жылі з удаўцамі на правах прыслугі, было горш за ўсіх… мне, лічы, пашанцавала, казала сабе Саша. І амаль кожнае лета выпраўлялася дамоў з грашыма, якія зарабіла сваёй цяжкай працай. Адрамантавала кватэру, вывучыла дзяцей, дапамагла ім набыць жытло – а магла б і загінуць, як маці дзяўчыны з далёкай расейскай глыбінкі. Каб выкараскацца з галечы, тая жанчына з’ехала ў Грэцыю дзесяць гадоў таму, і ад яе няма вестак, пісала гэтая ўжо дарослая дзяўчына на адным з форумаў інтэрнэту, дык хоць бы магілу яе наведаць. Але дзе ты знойдзеш тую магілу?

 

І ўсё ж цяжка быць рэччу, за якой не прызнаюць нават права на мысленне. Таму Саша, можна сказаць, узрадавалася, калі ёй патэлефанавала Святлана, Баг­данава жонка. Гаспадар калісьці пачынаў простым грузаперавозчыкам у Адэсе; цяпер на тэрыторыі аднаго з нацыянальных паркаў Украіны ён будаваў сабе катэдж і займеў чатырохпавярховую вілу ў Афінах. На тую вілу яе і запрасілі – ясная рэч, не на кубачак гарбаты.

Прыбіраць вілу – запорхаешся: вокны пяціметровай вышыні, шторы з аксаміту, кілаграмаў па дваццаць кожная, здымаць іх прыязджалі спецыяльныя рабочыя. Яны ж чысцілі жырандолі, кожная метры два ў шырыню, з горнага крышталю і бронзы. Саша ўпершыню назірала, як гэта робіцца ў багатых дамах: жырандоля абмотваецца поліэтыленам, рабочыя ўзнімаюцца пад столь і распыляюць над ёй аэразоль, каб пыл і бруд сцякалі ў пластыкавы кокан.

Усё астатняе ўваходзіла ў яе абавязкі. Адзін паверх той вілы плошчай як дваццаць палат у бальнічцы, дзе яна, Саша, лекавалася ў Беларусі. Паспрабуй хаця б падлогу ўсюды перамыць, а на ёй яшчэ дзеці, трое. Старэйшаму хлопчыку дванаццаць гадоў, блізнятам па восем. Няшчасныя істоты – абстаноўка хлусні ды страху, вось што яны мелі дома. Бацька амаль увесь час ва Украіне, а калі прыязджаў, наводзіў у доме “парадак”: роў на ўсіх нема. Пасля валяўся на канапе, разгадваў крыжаванку. “Чуеш, Сашка, аўтар кніжкі пра Тома Соера, з чатырох літар – гэта хто? А алмаз пасля агранкі як называецца?” Жонка, Святлана, такая ж “адукаваная”. Дзяцей не выхоўвала ўвогуле, бо – калі? У яе шопінг нон-стоп. Час ад часу з’яўлялася бедная ўкраінская сваячка, якой яны плацілі капейкі, тая пастаяць за сябе не ўмела, у адрозненне ад Сашы, якая за гады працы на багацеяў сёе-тое пра іх цяміла. Дзеці наведвалі каледж: філіял Кембрыджскага ўніверсітэта. Калі што не па іх – істэрыка: “Я патэлефаную тату! Ён цябе выганіць!” На ўкраінскую сваячку гэта дзейнічала імгненна, на Сашу – не. Давала старэйшаму тэлефон: “На, звані. Толькі ведай: мне сумку ўзяць – і мяне ты больш не пабачыш. Але на маё месца прыйдзе іншая. Думаеш, табе будзе лепей?” Задумваўся. “І правільна, што не тэлефануеш тату. Таму што зараз гэта зраблю я!” Так яна выхоўвала таго паніча, хоць, калі разабрацца, на ліха тое было патрэбна менавіта ёй? На кожны камень знойдзецца свой малаток.

Калі Цімон памёр, Святлана прасіла яе не з’язджаць, жыць у іх. Але яна вырашыла: хопіць. Вярнулася дамоў. І своечасова: праз паўгода крызіс у Грэцыі грымнуў. Добра, Цімону не давялося гэтага перажыць. Яна прачытала ў газеце пра старога грэка, які застрэліўся на плошчы, – Цімон мог бы, выбуховы быў. Тым больш, што Дорыс у крызіс страціла сваю нерухомасць і жыве цяпер у кватэры, якую Цімону здавала. Гэтыя падзеі яе падкасілі: хварэе, не ўстае. Дачка даслала ліст, просіць прыехаць, дагледзець маці, бо лепш за яе, “беларусіду”, – Дорыс сама так сказала, Саша сваім вачам не паверыла, – ніхто рады не дасць.

І вось яна раздумвае… можа, сапраўды паехаць? Шкада ёй старых і нямоглых, нават Дорыс шкада. Грошай вялікіх не заробіць, затое зможа прагуляцца па Акропалі, зірнуць на сястрычку-карыятыду. На шэсць сваіх сясцёр.

Дочкі цара Эрэхтэя, якому прысвечаны той храм, былі калісьці вясёлымі зграбнымі дзяўчатамі, любілі спяваць і танчыць. Адну з іх – напэўна, самую прыгожую, думае Саша, – цар загадаў прынесці ў ахвяру багам, бо надта ўжо хацеў выйграць вайну. Астатнія прынялі смерць добраахвотна разам з сястрой, бо не пажадалі заставацца ў свеце, дзе багатыя ўладныя мужчыны распараджаюцца жыццямі жанчын. Цяпер, вядома, усё інакш, а як жа, – усміхаецца Саша, заплюшчвае вочы і падстаўляе твар ветру з Эгейскага мора, ветру, які даносіць плач, шэпты і стогны тых, каго даўно няма сярод нас.