Архіў нумароў:

Алег Дашкевіч

_____________________ Настальгія па "Нашай ніве". Дыптых	“НН”-1 — О-ба-на! — Старэйшы прапаршчык выхапіў газету з рук байца Н., задаволена пасьміхнуўся, глянуў на першую старонку і зрабіў твар сур’ёзным, як у лейтэнанта. — Таварыш баец, прапаную вам слухаць мяне, і слухаць уважліва. Салдат увогуле, а баец сьпецназу Узброеных сілаў перадусім, мусіць думаць выключна пра пастаўленую камандзірам задачу... Вы дзе ёсьць? — слушна, не чакаючы адказу, працягваў прапаршчык, — вы на палігоне. На палігоне, а не ў хаце-чытальні. А гэта што? Зноў газеткі апазіцыйныя? Прапаршчык пераможна, як доказ, трымаў у сваіх шахтарскіх лапах чарговы нумар “Нашай Нівы”. Баец Н. пахмурна пазіраў на свайго камандзіра і маўчаў. — У байца элітнага вайсковага злучэньня мусіць быць адна газета – Вайсковы Статут, а вы тут невядома чым мазгі разьмякчаяце. На агнявую крокам руш! – скамандаваў прапаршчык. Баец Н. павярнуўся і, сплюнуўшы, паcунуўся на агнявую пазіцыю. — Ат, кус-с-сяра, бля, — цадзіў баец скрозь зубы, – сочыць ён за мной ці што, ужо трэці нумар пачытаць не дае. Крадзецца, бы тхор. “Мазгі разьмякчаяце” – бац-цінак, – перакрывіў баец Н. прапаршчыка. – Трэба ж так лапухнуцца. Як не заўважыў?.. – злаваў баец на прапаршчыка. – Нават першую старонку разгледзець як сьлед ня даў. Прапаршчык дачакаў, калі баец Н. дойдзе да пазіцыі свайго аддзелу, ухмыльнуўся і пачаў гартаць старонкі, разглядаючы фотаздымкі. Ён запаў на гэтую газету зусім выпадкова, адабраўшы у байца Н. нумар “Нашай Нівы” з апавяданьнем пра беларускую мову і настаўні­цу, што яе выкладала. Ад няма чаго рабіць, пачаў яго чытаць, пакуль калыхаўся ў кабіне вайсковага “газіка”, у часе маршу на вучэньні. Настаўніца гэтая кранула самым радыкальным чынам ягоныя раз і, здавалася, назаўсёды ўзьведзеныя жыцьцёвыя бастыёны. Ён ня раз згадваў ейны вобраз падчас вучэньняў. Праз гэта ён і белмову перастаў зьневажаць. А яшчэ, яму дужа падабаліся “сабакі і гражданы”. Вось і цяпер прапаршчык пачаў з апошняй старонкі: “Дамовіліся граждан з сабакам ісьці глядзець оскараносныя фільмы...” — Што чытаем, прапаршчык? — за колькі метраў ад яго, шпаркім крокам, зьлёгку нахіліўшыся ад ветру, у кірунку каманднага пункту ішоў камандзір брыгады. — Не чытаю, так, забраў вось у байца Н. апазіцыйную прэсу. Прапаршчык зьбянтэжана працягнуў “НН” палкоўніку. Той на хаду ўзяў газету, кінуў на яе вокам, і рушыў далей. “Вызваленчы паход генерала Булак-Балаховіча”, — прачытаў загаловак... Палкоўнік дачытаў тэкст і яшчэ раз глянуў на фотаздымак. На яго, разам са сваімі паплечнікамі, глядзеў хударлявы, вусаты афіцэр, рука якога ляжала на эфесе шаблі, укладзенай у похвы. — Час быў — не пазайздросьціш, — падумаў палкоўнік. Круціла лю­дзей, ламала... Але скончыў генерал, як мае быць. На кані. Побач адзіночнымі і чэргамі гучалі стрэлы, падалі і ўзьнімаліся мі­шэні. Трасеры ярка крэсьлілі свае кароткія шляхі ў прасторы шарай га­дзіны. — Наўрад ці мне так пашанцуе, — падумаў ветэран сьпецназу. Афганістан, Таджыкістан, Баку, Тбілісі... Гэта не Мазыр з Пінскам. Для Ахмад Шаха ягоны Пандшэр быў — што для нас Палесьсе... “Жураўлі на Палесьсе ляцяць”, — нечакана прыйшлі на памяць некалі чутыя радкі... “Прыляцелі ўжо, дзякуй богу... Ці ня позна толькі”, – падумаў палкоўнік. Камбрыг пакінуў КП, выйшаў на агнявую, узяў у байца Н. АКС і кароткімі чэргамі, у асаблівы спосаб, па два патроны, адна за адной, заваліў усе мішэні. Пасьля, паклаў іх яшчэ раз, і яшчэ, з ледзяной асьцервянеласьцю прыгаворваючы паўзабытыя ўжо савецкія лозунгі: — Кожную кулю ў цэль. Нашая цэль — камунізм. За ім напружана і зьдзіўлена сачылі падначаленыя. Спустошыўшы магазін, палкоўнік аддзяліў яго ад аўтамата, перакінуў затвор і націснуў на спуск. Ціўкнуў баёк. Ад распаленай аўтаматнай рулі падымаўся шызы дымок. Адшукаўшы вачыма байца Н., палкоўнік перадаў яму АКС, затым, гледзячы, як паціху ажываюць мішэні, змрочна паўтарыў: “Кожную кулю ў цэль”. “НН”-2 Хуткасны ліфт спыніўся на лічбе 21. Дырэктар увайшоў у кабінет і адразу рушыў да панарамнага вакна. Так ён пачынаў свой працоўны дзень заўжды – гэта, можна сказаць, быў ягоны традыцыйны сакральны абрад сустрэчы раніцы. Што можа быць больш хвалюючым, чым азіраць Места, пра якое марыў і дзе здолеў застацца, з птушынае вышыні. Унізе, па магістралі, амёбамі сноўдалі аўтамабілі, постаці лю­дзей-чалавечкаў ледзь угадваліся на шэрым асфальце. Ён скарыў гэты горад, узяў яго ня прыступам, але аблогай, ня сілай, але хітрасьцю, і цяпер, як пераможца, азі­рае Места з вышыні дваццаць першага паверху – нават кіраўнік гэтага краю не ўзьбіраўся так высока. Але не хапала чагосьці апошняга — унутранае раўнавагі, каб бачаная ім карціна набыла закончанасьць... Яшчэ з хвіліну дырэктар глядзеў на панараму Менску, пасьля вы­клікаў сакратарку і папрасіў прынесьці каву і ранішнюю прэсу. — Што з “МАЗамі”, — запытаў ён свайго супрацоўніка па сотавым тэлефоне, расшпіліўшы верхні гузік пінжака і зручна ўладкаваўшыся ў скураны дырэктарскі фатэль. — Тры Масква забрала, тры Кіеў, адзін Вільнюс, на падыходзе казахі, — бадзёра рапартаваў голас са слухаўкі. Сакратарка прынесла каву, ён паспрабаваў сербануць, але апёкся, адсунуў філіжанку ў бок і ўзяўся за прэсу. Таго, што зацікавіла б яго, не сустракалася, і стос прагледжаных газетаў хутка рос. Але ўзяўшы чарговую, дырэктар запыніўся, адна за адной перагарнуў колькі старонак і зноў адкрыў першую. Тыднёвік “Наша Ніва”. “Першая беларуская газета”, – па інерцыі прачытаў ён радок пад назовам. Пасьля залез у кішэню, дастаў і расправіў блакнотны аркушык. На ім было напісана: “Менск з птушынае вышыні”. Словы гэтыя былі назовам артыкулу на старонцы тыднёвіка, які ён заўважыў у руках жанчыны, што хавалася ад сьпёкі пад парасонам суседняга століка ў кавярні “Блюз”. Найперш, гэта ён памятае дакладна, ягоную ўвагу прыцягнуў менавіта назоў артыкулу. Дырэктар толькі-толькі заняў свой цяперашні офіс, і ўсё ня мог надыхацца заваконным краявідам. Хіба не палову працоўнага дня ён праводзіў каля панарамнага вакна. Прыемная жанчына, выпадкова заўважаны тэкст, ягоныя развагі — усё зьмяшалася ў адно, справакавала да дзеяньня, якое мусіла б у чарговы раз зазначыць ягоную перавагу над месьцічамі, а перадусім – над гэтай выпадкова сустрэтай жанчынай. Чаму менавіта над ёй, дырэктар сам ня здолеў бы растлумачыць. “Менск з птушынае вышыні”, — навязьліва круцілася ў галаве. Яму надта карцела зірнуць на гэтую жанчыну з вышыні свайго офісу. — Ну, і якая ж птушка даляціць да сярэдзіны Менску, — паспрабаваў ён пажартаваць. Жанчына адарвалася ад газеты і ўпэўніўшыся, што зьвярнуліся да яе, лёгка, выкшталцоным рухам, падняла вышэй на лоб супрацьсонечныя акуляры, адкрыўшы прыгожыя, дапытлівыя вочы. І сваім адказам, прымусіла яго засоўгацца на крэсьле. — Менск не Дняпро, тут Няміга, і лётаюць не да сярэдзіны, а ў глыб... Ён прамаўчаў, а жанчына вярнулася да тэксту. Ёй было каля трыццаці: прыемная, зьлёгку загарэлы твар, разумныя вочы... Ня з тых, што таўкуцца ў модных крамах, скачуць у фітнес-цэнт­рах альбо гойсаюць на джыпах “папікаў”. З тымі праблемаў не было, ён лёгка валіў іх на лапаткі ў простым і няпростым сэнсах, бо ведаў усе магчымыя іхнія паролі. Гэтая была іншай. Ня тое, каб дырэктар баяўся такіх. Не. Але заўжды адчуваў іхнюю перавагу, злаваў, бывала, брутальна нападаў на іх, і ад таго прай­граваў яшчэ болей... Яны лёгка і нязмушана адбівалі ягоныя наскокі і падкопы. Яны былі нібы вышэйшы кшталт, арыйская раса Места — патомныя, па­родныя Мянчанкі. Жанчына тым часам пачала складваць газету. Набраны тлустым шрыфтам загаловак, што прыцягнуў ягоную ўвагу, махнуў папяровым крылом і закрыўся. “Першая беларуская газета”. Пасьпеў ён заўважыць радок пад назовам выданьня. Дырэктар хуценька, каб не забыць, запісаў на аркушыку: “Менск з птушынае вышыні”. — Давайце дружыць, — ягоная фраза не прымусіла яе спыніцца. — Давайце, — адказала яна, — толькі, на жаль, мне тэрмінова трэба даляцець да Нямігі. Не сярдуйце, калі ласка. Дырэктар дапіваў каньяк і глядзеў, як яна выйшла з-пад ценю парасону на сонечнае сьвятло, перайшла вуліцу і растала ў натоўпе. Ён адмыслова купіў тыднёвік у бліжэйшым шапіку, але тады пагартаць яго адразу не пасьпеў, бо сьпяшаўся... Глынуўшы астылае кавы, дырэктар стаў засяроджана праглядаць старонкі, вышукваючы па­трэбны тэкст. Ім рухала прага спазнаць інтарэсы “мянчанкі”, так ён яе назваў, але колькі ні гартаў — усё марна, артыкулу з такой назвай знайсьці не ўдавалася. Тады дырэктар пачаў гартаць падшыўку, якую загадаў знайсьці сакратарцы. Яму мроілася, што, прачытаўшы той артыкул, ён здолее знайсьці пароль да “мянчанкі” і тым самым, нарэшце, паставіць кропку ў заваёве Места. Але тэксту не было. Ад нецярплівасьці і раздражнёнасьці дырэктар заёрзаў у сваім фатэлі. Адклаў чарговы прагледжаны нумар, але неўзабаве вярнуўся да яго. На апошняй старонцы кінулася ў вочы аб’ява: “Гэты нумар выйшаў дзякуючы ахвяраваньню спадара...” Ён перачытаў аб’яву некалькі разоў. Калі зайшла сакратарка, дырэктар загадаў зрабіць падпіску на “НН” і вылучыць рэдакцыі дапамогу. — Калі ласка, пазначаную суму ў рэдакцыю тыднёвіка “Наша Ніва”. — Рэкламай? — запытала сакратарка. — Гатоўкай, і бяз лішняга шуму. Вы ж ведаеце цяперашні час. Няхай будзе пазначана — ад спадара ZEТ... І яшчэ пытаньне, гэта ўся падшыўка? — Не, — адказала сакратарка, толькі за апошнія некалькі гадоў, а ранейшую студэнты па асобніках расьцягалі, прынамсі, так мне патлумачылі ў бібліятэцы. Праз нейкі час, за вячэрай у “Старым Млыне”, дырэктар, прагля­даючы новы нумар “НН”, на апошняй старонцы заўважыў знаё­мую рамку: “Гэты нумар выйшаў дзякуючы ахвяраваньню сп. ZET”. Ён задаволена ўсьміхнуўся і глынуў з келіха “Karlsberg”. Пра “Менск з птушынае вышыні” дырэктар стараўся ня згадваць.