Васіль Зуёнак

_____________________ Прычасьце на шчасьце. Вершы	* * * Ты, Божа, адзіны, А нас – цьмы і цьмы. Няма ў нас Радзімы, Бяздомныя мы. Няма — і ня знаем, Ці будзе калі, Бо шмат дужа з намі Багоў на зямлі... Стагоддзі з гарою Зламысных эпох Асьвечвае зброю Свой кожнаму Бог. І моліцца кожны І верыць свайму — І гімн пераможны Складае яму. А побач — стрыножыў Дух чорны людзей: Па выдмах бязбожных Нячысьцік вядзе... Радзіма зямная Між зорных шляхоў маўчыць, як ня знае, Дзе праведны схоў. Чаму ж не адкрыў ёй Ты свой запавет: Разбродам нястрымным Руйнуецца сьвет. Ці ты не сказаў нам, Ці мы ў забыцьці: Бяз межаў дзяржаўных Малітва ляціць. О Божа адзіны, Радзіму нам дай І сьвет нелюдзімы Па-боску зьяднай... * * * О век, о час на долю нашу выпаў: І мова — як злачыннасьці таўро, — Маўчы — і перад паліцэйскім тыпам Дзеля бясьпекі не лічы да трох. Бо толькі рот раскрыеш на хвілінку: “За што, — спытацца, — вырак нам такі?” — Адказ пачуеш між вушэй дубінкай, А на руках зазвоняць кайданкі... Усё сышло б: на хіндзі, на іўрыце,— А тут — адразу пойдзеш у піке: Дадолу нос — з “парадай”: “Говорите На человеческом, нормальном языке!..” О век! — у роднай хаце з родным словам Так абыходзіцца прыблуды вучаць нас... А мы — маўчым, унурыўшы галовы, Пакорліва маўчым... О век, о час... — І іх дастойныя: пытаньне і адказ... Кажуць... Я ня помню сябе ў пялёнках, — Кажуць, дужа іх не любіў, Распавіты, кажуць, спрасонку Ледзь жыцьцё сваё не загубіў. Раз сястрычкі — мая апека — Адвярнуліся са двара, Дык умомант і я раскумекаў, Што і мне пагуляць пара. Страпянуўся нагамі й рукамі — І збылося ўсё, як хацеў... Не зваліўся на дол, нібы камень, — Кажуць, лёгенька паляцеў. Быў палёт не па ўзросьце стромкі, Ды падлога мяккай была, — Кажуць, Бог падаслаў саломкі, А магчыма, зваў да крыла... Адшукалі мяне пад лавай, — Кажуць, нават ня ўздумаў крычаць... З той пары і займеў я права Сам шляхі сабе вызначаць. З той пары і характар ня ломкі, І выкручвацца не мастак... Кажуць, Бог падсьцілае саломкі, — Што ж, я згодны, — няхай сабе й так. Згодны, — маю прычасьце на шчасьце, І на ўдачу талан такі, І закон: на калені ня ўпасьці, І — пляваць на ўсе гузакі!.. * * * Вершы з празаічнаю начынкай, Тлум будзённы на лірычны лад, Рыфмы заклапочаны пагляд, — Ні адхланьня ёй, ні супачынку... Ці старэю, ці мудрэю з часам, Ці на пафас пыхі нестае?.. Дні незацугляныя мае Польняцца з Пегасам самапасам. Іншы раз дзіўлюся сам з усьмешкай: Ад бястэм’я Бог перасьцярог,— От ідзеш — і выпырхне з-пад ног Верш, нібыта жаўранак на ўзьмежку... Пырнік Як ні топчуць яго, ні ірвуць, Як яго ні карчуюць зацята, — Дай карэньчыку толькі дыхнуць — Пырнік тут жа расьце, з-пад лапаты. Зелянее пружыніста шчэць, А сьцяблінка любая натурай Жыцьцястойкая, як мячэць З мінарэтам у мініятуры. І на зайздрасьць — якіх там багоў Ці чарцей? — ён штыкуе глебу. Павучыся і ты ў яго — Горкім вопытам не пагрэбуй. Не павер на момант суду: Як жа так — бараніць пустазельле?!. А зялёнае ўсё, што ядуць, — Як назвалі б яго, каб ня елі?.. Што ж — у поце дабром засявай І трымай у парадку поле. Ды штодзённа на ўвазе май Пырнік з прагай жыцьця неадольнай. * * * Ад Якімаўкі да Ямайкі, Калі б толькі не акіян, Па асфальце б даехаў амаль што. А вось тут — толькі “пыл ды туман...” — Як сьпяваецца ў песьні той даўняй: “Эх, дарогі...” — Хто і калі Век мачулінскі разгайдае, Каб і ў нас бальшакі загулі... А пакуль жа ўсё міма і міма, — Персьпектыўная цішыня... Толькі гусі шлях, як да Рыма, Пракладаюць да Начы штодня. Ад Мачулішча — да Узнацка, Да Якімаўкі і Шчаўроў, — То ў гумовіках восеньню пляцкай Ды адольвай за ровам роў; То зімою штурмуй сумёты, Патрапляючы ў зайцаў сьлед; Ці, бусла асядлаўшы, лётам, Над разводдзем вяснуй у сьвет... Толькі ж помні адно: вяртайся, — сам жа знаеш: тут летам — рай. Між палеткаў сьцяжынкі па-райску Прывядуць у бацькоўскі край... Павандруй, пабадзяйся, каб потым Знаць: эпоха “пад нуль” стрыжэ... А Мачулішча — выспай балотнай, — Можа, гэтак Бог беражэ?.. Су-... Грамадзяне сьвету ці су-сьвету, Су-перажывальнікі ў вульлі, Су-перы мядовых запаветаў, Што буяняць брагай у вальлі, — Трутнямі — ад рою і да рою — Племя неспатольнае ляціць, — І карціць: зямлю, ну хаць бы ў мроях, Вакол рыльца ўласнага круціць. Ну а нам што? Нам — сьвятая доля Пры сваіх сялібах векаваць І су-глінкі з су-песямі ў полі З жаўранкам су-польна засяваць. Су-цяшацца, што су-цягі цягу Ад зямелькі нашай задаюць, Су-мнявацца су-днаму працягу: Што яны там — плачуць ці пяюць? І ўсьміхацца: хто ж цяпер далучыць Да музычных сфер су-сьвету нас,— Як бяз вас губляецца су-гучча І як не су-часна зьбіўся час!.. Як жа сірацее наша людства І як вас су-сьветна нестае, Покуль вы патрэбу лізаблюдства На су-седскім пасьвіце стале... Філфакаўка Пёрка паяднанае з “чарнілкаю”, — За радком радок. Аб чым? – сакрэт... Можа быць, карпеньне над памылкамі, Бо — філалагічны факультэт... А магчыма, вестка аднакласьніку: Першы курс усё ж — і точыць сум... І паспачуваў сусед дзяўчыне: “Ясьненька... Я палову гора паднясу...” За шчаку, як школьніца, схапілася, — Пальчыкі ў чарнільнай сіняве... ...Год за годам, — многае забылася, А вось тое ў памяці жыве... Пасівеў, аблысілася макаўка, Перына жар-птушкі — у руцэ, А ўваччу — усё яна, філфакаўка З фіялетаваю плямкай на шчацэ... Настальгічныя строфы — вечарам — ля Дома Літаратара Гэта быццам пра нас: Дзе “веселия глас”?!. Ад сябрыны ляцяць аскепкі... Ці Парнас, ці “калгас” — Гэта вызначыць час, — А жылі мы, аднак, някепска. Быў Саюз як Сезам Для пісьменьніцкіх дам. Для мужчын — на Алімп падмосткі. Паэтэсы венерылі там фіміям Раманістам з паставай боскай. Толькі б келіх узяць — Дружбакоў не разьняць. Працьвярэзяцца — зноў, як дома: Дзе сям’ я — там грызьня І ў пачуцьцях скразьняк, — Гэта ўсім спрадвеку вядома. Як засьведчыў мудрэц, То ня сьвету канец: Чубіць той, хто, звычайна, любіць. І тварэц ёсьць тварэц, Каб цярновы вянец Прымяраць дзеля творчага шлюбу. І калі ўсё дабром, Дык натхнёным пяром Рыфмавалася сьвету аздоба. Літаратара дом Ахінаў нас крылом І ў вясёлыя дні, і ў жалобу. Стаў казённым, чужым — Дом рэжым аблажыў, Каб ня высіўся дух супраціву. Дзе віхурыў уздым, Над пажарышчам — дым: Дагараюць рыфмы ляніва... Трыумфуе гайня: Цішыня, цішыня... Ды цяжкія наглядчыкаў крокі... Зоркі, музаў радня, Нас гукаюць да дня: — Выбірайцеся з нораў глыбокіх!.. * * * Гумавыя боты і нашчадкі чуняў – глыбокія галёшы,— ледзь не фірмовы абутак сёньняшняга вяскоўца,— наўзамен колішнім лапцям... З этнаграфічных назіраньняў. Між зор у гумавым галёшы Нашчадкам шудры (ці раджы?) Плыву, — хлюпоча і палошча: Ідуць касьмічныя дажджы. І веру, як даводзіў Рэрых, Мастак, філосаф і паэт, Што Індыя — зямны наш бераг, Адкуль мы рушылі ў сусьвет. Ды разышліся накірункі, — І як сабраць дзяцей зямлі, Каб не варожасьці варункі Арыенцірамі былі?.. Куды нясём, якую вестку, Каго парадаваць і чым?.. — Ад Гімалаяў і да Грэска Бог даў ня вынік, а зачын... Плывём... Хто так, а хто за грошы — Шыкуе ў чэраве ракет... А я – наіўна – у галёшы: Якраз на сонечны загнет! І не смылю, і не згараю, Адно ўвушшу зрэдзьчас трашчыць, Калі касьмічны гнеў шпурляе Каменьне зыркае з прашчы... Хачу вярнуцца – ды ня знаю Назад ні сьцежак, ні дарог, І толькі за ратунак маю Санскрыт, што ў памяці зьбярог. Карэнных слоў карэнны высеў. Што ў мовы крэўныя прарос, Што над мычаньнем нас узвысіў І сьцьвердзіў мой крывіцкі лёс. Як дух сьвятла: агонь і агні, Жыцьцё і жыва – боскі ўрок, Як васантас – вясна пад Гангам, Як веды – мудрасьці выток. Адкрыты будучыні дзьверы, З мінулага мой шлях імкне: Я, пэўна, космасу паверыў Тады, як ён паверыў мне. І, пэўна ж, Ён надзею песьціў, Што буду сьвету я наўзьдзіў Ягоны дух і вобраз несьці... — А хто ў галёшу пасадзіў?.. Эвалюцыя ХХІ стагоддзя Імёны, Адлітыя Надмагільным цынкам, — Літара за літарай — На паўлітра Зубілам адбітыя... Вырваныя па-жывому П’янчугам-цынікам, Як залатыя зубы са сківіц Тых, што пад плітамі Скарыліся лёсу свайму крыжавому, Калісьці ірвалі забойцы-“дантысты”, Блаславёныя фашысцкай элітаю... Гэтак і ён... Ды страшней за фашыста: Той – рэйха руплівец, А гэты самаробным дэбілам – На пляшку “чарніла” – Зубілам, зубілам... Дзяўбе і дзяўбе: Узмах па метале, Узмах – Па мазгах Сам сабе... Адзнакі робіць, каб зналі: Якая эпоха стварыла З чалавека Гарылу... * * * А дзесьці ж яны ёсьць, — зусім чужыя: І мне яны, і я, напэўна, ім, — Вясёлай рыфмай зорку закружылі, Яшчэ зямлёй нязнаную зусім. Чакаюць вершы і жывуць на волі, Якія я яшчэ не напісаў І, можа быць, не напішу ніколі, — Там не маёй удачы паласа... Няма між іх ні злыдняў, ні хімераў. І хоць мы ў сьветы розныя ляцім – Ня знаю, хто напіша іх, — а веру: Ён будзе мой па духу пабрацім...