Архіў нумароў:

Дзеяпіс

_____________________ Новыя выданьні на кніжных паліцах "Дзеяслова"	Валянціна Аксак. Ружоўніца: вершы. – Мінск: І.П.Логвінаў, 2008. – 72 стар. – Наклад 300 ас. Гэта адна з найбольш вытанчаных паэтычных кніг мінулага году, напоўненая злоўленымі нектарамі тутэйшых і замежных кветак, пахамі вятроў нашай Нешчарды і балтыйскага Готланду. Яна ўпэўнена прапісвае жанчыну як небна-зямную гераіню ў кніжным топасе згадак і космасе пачуцьцяў, гарманізуе душэўнае хараство ды наноў эстэтызуе ўжо звыклыя за вякі рэчы, а нячастае слова “ружоўніца” (жанчына, якая вырошчвае кветкі-ружы) робіць шматзначным сінонімам панятку “беларуская паэ­тэса”. Данута Бічэль. Хадзі на мой голас. – Гародня–Вроцлаў (Се­рыя “Гарадзенская бібліятэка”), 2008. – 330 стар. – Наклад не па­значаны. Другі том (за “Магдэбургскай Гародняй” Ю.Гардзеева) заснаванай актывістамі Руху “За свабоду” гарадзенскай серыі. Кніга багатая шчырымі ўспамінамі, эсэ, нарысамі ды згадкамі пра сябе, пра блізкіх па жыцьці і сьветапоглядзе людзей – В. Быкава, А. Карпюка, Л. Геніюш, З. Верас, партрэтамі Я. Купалы, М. Багдановіча, У. Караткевіча, Я. Брыля, Э.Ажэшкі, Н. Арсеньневай і інш. Кніга паэткі, якая “захацела скінуць з сябе салодкую няволю рыфмаў”. Але ня памяць пра перажытае, жаданьне і далей ісьці беларускім кніжным шляхам у правінцыйнай цемры – ісьці на голас сэрца ды правераных лёсам таварышаў. З вераю, што жыць – гэта азначае думаць. Васіль Быкаў. Пахаджане. – Мінск: І.П.Логвінаў, 2008. – 176 стар. – (“Кнігарня “Наша Ніва”). – Наклад 500 ас. Гэта другое выданьне прыпавесьцяў Васіля Быкава, ягоны мастацка-грамадзянскі тэстамент, сімвал веры песімістычнага творцы, які хацеў быць аптымістам у дачыненьні да беларускай будучыні. Не атрымалася. Ні дажыць, ні адчуць, ні пераправерыць... А Быкаўскія прыпавесьці – іншасказальныя, эзопаўскія, метафарычныя, сімвалічныя – у новым тысячагоддзі жывуць новым, падвойным жыць­цём і пачынаюць прарочыць ня толькі беларускую рэчаіснасьць, але і агульнаеўрапейскую – той “вуціны статак” каля газавай трубы, тых прытомленых пахаджан, бо “кожнае пакаленьне ўсё пачынае спачатку”. Вечнасць... А там? Што там?..: літаратурны альманах. – Баранаві­чы: Баранавіцкая гарадская арганізацыя ГА “Таварыства беларускай мовы імя Ф.Скарыны”, 2008. – 168 стар.: іл. – Наклад 150 ас. Сьледам за “Жырандоляй” Берасьцейшчына яшчэ раз парадавала чытачоў рэгіянальным літаратурным альманахам. Усё ў ім – апроч хіба назвы – арганічнае, шчырае, некрыклівае, сяброўскае, далікатнае. І сьпеўна-пункцірныя радкі Руслана Равякі, і экзістэнцыйна-фармальныя паэташтудыі Яна Збажыны, і абразкі-прыпавесьці Валадзея Болкі, сардэчныя прысьвячэньні-згадкі Раісы Раманчук, Браніславы Лапкоўскай, Людмілы Шувалавай і Ганны Дарашэвіч, рыфмапейзажы Алеся Абрамовіча, элегічная навэла з абразком Анатоля Трафімчыка ды тапаграфічныя нарысы-эсэ Міхася Маліноўскага пра Палесьсе і Герадота... Анатоль Івашчанка. Паэтыка Алеся Разанава: між медытацыяй і рацыяй: манаграфія. – Мінск, БНТУ, 2008. – 144 стар. – Наклад 350 ас. З гэтай працай маем найбольш грунтоўнае выданьне, прысьвечанае раскрыцьцю загадкі творчасьці Алеся Разанава. А яна таілася паміж “яйкам” і “квадратам” – паміж традыцыйнай паэтыкай і эксьперыментальна-наватарскай, паміж разумова-рацыяналістычным і медытатыўным вы­яў­леньнямі. Разгадка – у супрацьпастаўленьні гэтых магістральных тэкстастваральных прынцыпаў эстэтычнай сістэмы паэта. Навуковая манаграфія, паказваючы ўплыў паэта на сучасны літпрацэс, і сама ня здолела пазьбегнуць яго: напрыканцы зьмешчана аўтарская гутарка з “героем кнігі”, а таксама вершапрысьвячэньне яму... Рышард Капусцінскі. Імперыя. – Мінск: – І.П.Логвінаў, 2009. – 344 стар. (“Кнігарня “Наша Ніва”). – Наклад 500 ас. Вядомы чытачам “Дзеяслова” па часопіснай публікацыі аўтар і твор выходзіць у яшчэ адну – кніжную – вандроўку. Вядомы і геніяльны аўтар з Пінску праз унікальнае пачуцьцё падзеі патрапляў у розныя гістарычныя зрушэньні: перавароты, рэвалюцыі, сьмерць імперыі ды нараджэньні новых краінаў. Пра ўсё тое ён і распавядае: глыбока, спавядальна, адкрыта, сьмела, сучасна. Перад намі малюецца і жыцьцёвае кола галоўнага героя кнігі – аўтара: Пінск, Транссібірская магістраль, поўдзень, Варкута, Калыма, Крэмль, Сярэдняя Азія, Піцер, вяртаньне ў родны горад... Своеасаблівым пасьляслоўем да кнігі стаў перакладзены Дзьмітрыем Плаксам са шведскай артыкул Андрэаса Будэгорда “Падарожжа з Ры­шардам Капусьцінскім”. Віктар Карамазаў. Краса і воля: аповесць, эсэ, альбом. – Мінск: “Медиал”, 2008. – 112 с.: іл. – Наклад 1600 ас. Кніга пра знакамітага беларускага мастака Станіслава Жукоўскага ўвабрала аповесьць “Мой брат духоўны” і эсэ “Краса і воля”. Гэта слоўная карціна-дыпціх пра творцу, напісаная творча. Стылёвая адметнасьць эсэістычна-біяграфічнай прозы В. Карамазава – у далікатным пранікненьні ў душэўныя таямніцы героя, нацыянальна-этнаграфічная глыбіня эпічнага далягляду, а таксама – шматколернасьць, гарманічнасьць слоўнага вязьма, ідэйна-пачуцьцёвая, узьнёслая і трагічная кантрастнасьць... Сонечны мастак С. Жукоўскі ў родным доме ў маёнтку Старая Воля пад Пружанамі – і ў фашысцкім канцлагеры ў Польшчы, дзе і пахаваны ў агульнай магіле. І жыве: і ў сваіх карцінах, і ў напісаных пра яго... радках. Павал Касьцюкевіч. Душпастарскія спатканьні для дачнікаў: апа­вяданьні. – Вільня: Інстытут беларусістыкі, 2008. – 168 стар. – Наклад 500 ас. Узор сучаснай “постбеларускай” прозы, прозы, якая сама па сабе і твор, і трактат. І забаўка, і гульня, і правакацыя, і сьцёб, і поза, і візітоўка, і пераўвасабленьне, і вандроўка. Тут і ўчора, і заўтра, Беларусь, і Ізраіль, саветчына і Еўропа. Словам, творчая адысея, якая – не зважаючы на, да прыкладу, карэйскія ландшафты (гл. “Добрай раніцы, Карэя!”) – павяртае чытача да балюча знаёмага і недзе нядаўна бачанага: герой на Дзень Рэвалюцыі атрымаў грамату “За духоўнае ўзрушэньне”, а ўжо зьбіраўся сушыць сухары... «Ён стаяў на залітай сьвятлом пражэктараў сцэне... расчулены, зьбянтэжаны... і загаварыў у мікрафон чамусьці па-ангельску: “...Насамперш я хачу падзячыць майму хроснаму бацьку, Зыгмунду Падманшчыку... Ох-хо-хо!”». Пазнаеце? Ягор Новікаў. Ваенная гісторыя беларускіх земляў (да канца ХІІ ст.). Том 2. – Мінск: І.П.Логвінаў, 2008. – 300 стар. – Наклад 500 ас. Навуковая манаграфія са сьпецыфічнай кампазіцыяй і тэрміналогіяй, а чытаецца як самы што ні ёсьць дакументальна-гістарычны ра­ман: гісторыя войнаў, уплыў вайны на разьвіцьцё грамадства, ваен­нае майстэрства Тураўскай, Полацкай і Смаленскай земляў, радзімічаў, яцьвягаў і Літвы, міжусобныя войны ХІІ стагоддзя, вайсковая арганізацыя, зброя, стратэгія і тактыка, палітычны крызіс старажытнарускіх княст­ваў... Дапаўняе том грунтоўная бібліяграфія ды ангельскамоўнае “Summary”. Расстраляная літаратура: творы беларускіх пісьменнікаў, за­губленых карнымі органамі бальшавіцкай улады / Уклад. Л.Савік, М.Скоблы, К.Цвіркі, прадм. А.Сідарэвіча. – Мінск: “Кнігазбор”, 2008. – 696 стар.: іл. – Наклад 700 ас. Сорак пяты том кніжнага праекту “Беларускі кнігазбор” варты самых годных адзнакаў, у тым ліку і дзяржаўных. Аднак прэміі “За духоўнае адраджэньне” ягоныя ўкладальнікі і выдаўцы не атрымаюць, хоць і адраджаюць кнігай духоўную памяць пра шэсьцьдзясят шэсьць бязьвінна зьнішчаных за веру ў Беларусь і яе мастацкае слова пісьменьнікаў... А.Уласаў, Я.Лёсік, Ф.Аляхновіч, В.Ластоўскі, А.Мрый, М.Гарэцкі, У.Ха­дыка... І інш., і інш... Многіх з іх не ўганаравалі нават сьціплымі надмагільнымі помнікамі, і “кнігазбораўская” кніга становіцца яшчэ адным брацкім абеліскам – зьнішчаным творцам, параненай літаратуры. Пётр Сяўрук. Небыцця не існуе. Невядомыя старонкі беларускага нацыянальнага руху. – Гародня–Вроцлаў (Серыя “Гарадзенская біб­ліятэка”), 2008. – 240 стар.: іл. – Наклад не пазначаны. Аўтар кнігі пражыў 24 гады, аднак у скрутнай грамадска-палітычнай віхуры 20-х гадоў мінулага стагоддзя змог адбыцца. А да ўсяго – прароча засьведчыць сьпіральнасьць беларускага нацыянальнага жыцьця паміж Польшчай і Расеяй, як і тое, што ягоныя ідэйныя правадыры заўсёды вялі за сабой яшчэ несфармаваную еўрапейскую нацыю ды і самі часта патаналі ў міжсобскай варажнечы. “Выбранае” П.Сяўрука склалі яго філасофскія развагі, вершы і пуб­ліцыстычныя артыкулы. Зрэшты, такі жанравы падзел умоўны, бо што, да прыкладу, наступныя ягоныя радкі: «Кожная мова ёсьць споведзь чалавека і ў ёй адбіваецца ягоная душа»?.. Джон Рональд Руэл Толкін. Уладар пярсьцёнкаў. Дзьве вежы. Кніга 3, 4. / Перакл. з ангельскае Дз.Магілеўцава і К.Курчанковай. – Мінск [Без пазнакі], 2008. – 354 стар. – Наклад 500 ас. Пераклад растыражаванай кнігамі й фільмамі гісторыі пра фантастыч­ную рэальнасьць, у якой жывуць ды змагаюцца хобіты, энты, гномы, назгулы, оркі, шукаюць справядлівасьць, выяўляюць мужнасьць, сяброўскасьць, здрадлівасьць, хітрасьць, надзвычай абеларушвае ўсё вышэй згаданае. І Белага Вершніка, і Дрэвабарода, і пераход праз багны, і вакно на Захад, і логвішча Шэлаб, і выбар спадара Сэмвайза... Як і наступныя вершаваныя радкі кнігі: «Дзе ж цяпер конь і вершнік, дзе поклічы баявыя?.. Хто ж зьбярэ цяпер попел нашага шчасьця і гора? Хто ж нам гады былыя цяпер прынясе з-за мора?». Чалавек, які скраў Сьцяну Плачу: пятнаццаць ізраільскіх апа­вяданьняў у перакладах Паўла Касьцюкевіча / пер. з мовы іўрыт. – Мінск: І.П.Логвінаў, 2009. – 210 стар. – Наклад 1000 ас. Непрымальны ў літаратуры падзел на “маладзейшых” і “старэйшых” зрабіўся арганічным у мініанталогіі ізраільскай літаратуры, перакладзенай з іўрыту. Вайль, Керэт, Кастэль-Блюм, Эпштэйн, Амір папярэднічаюць у кнізе старэйшым Шалеву, Озу, Егошуа, Кішону, Кацыру – нібыта нагадваючы пра ўсялякую адноснасьць мастацтва да рэчаіснасьці, а таксама і тое, што ў арыгінале гэтае выданьне чыталася б з канца наперад... П.Касьцюкевіч, як прызнаецца сам, імкнуўся пазнаёміць Беларусь з ізраільскай прозай “на адной назе”, сьцісла пра галоўнае, кораценька перадаць самы цымус. І тое ўдалося. 15 ізраільскіх апавяданьняў можна прачытаць, стоячы на назе другой. Зрэшты, не 15, а 16, бо эсэістычная прадмова да кнігі былога амбасадара Дзяржавы Ізраіль Зэева Бен-Ар’е “Давайце хаўрусаваць!” – чым не асобны твор?