Дзеяпіс (№43)

Дзеяпіс

_____________________
Новыя выданьні
на кніжных паліцах «Дзеяслова»

Эдуард Акулін. Вітражы. Вершы. – Мінск: Галіяфы, 2009. – 110 стар. – Наклад 1000 ас.
Кніжку склалі кароткія вершы Эдуарда Акуліна – каляровыя шкельцы ў вітражы сучаснай паэзіі, або, паводле анатацыі, “шматколерныя вітражы ...паэтычнага Сусьвету”. Можа, так і павінна сьціскацца паэзія – да малафарматнасьці ў некалькі радкоў, не раўнуючы, як кітайская класіка. Толькі ж розьніца паміж Кітаем і Беларусьсю – розьніца іерогліфа і знака. Ці вітража – і шклопакета. Ці – наадварот?
Адказам – “малафарматныя” тэксты Эдуарда Акуліна.

Ніл Гілевіч. Збор твораў у 23 тамах. Том 10: Публіцыстыка. Артыкулы. Прамовы. Роздумы-споведзі. 1956 – 1988. – Мінск: Пантограф, 2009. – 560 стар. – Наклад 70 ас.
Храналагічна сабраныя публіцыстычныя грамадскія выступы Ніла Гілевіча – прызнаньні, прысьвячэньні, развагі, спрэчкі, абурэньні, запэўніваньні, згадкі, напаміны, запытаньні, адкрыцьці, нагадваньні, роспачы, адкрытыя лісты, сшыткі ды іншае – яскрава сьведчаць пра трыбунную, будзімірскую, асьветніцкую адметнасьць таленту беларускага творцы. Кожнага беларускага творцы, калі той – як і Ніл Гілевіч – застаецца верным сабе і свайму абавязку – ад свайго юнацкага дэбюту да шматтомнага Збору твораў.

Леанід Дранько-Майсюк. Анёлак і я. Апавяданне. – Мінск: Галіяфы, 2009. – 96 стар. – Наклад 1000 ас.
Адно з лепшых сучасных апавяданьняў пра гламурную N, пра хлопчыка, які чакае маці, пра мужчыну, якога пакінула каханьне, і пра Беларусь – як пра сустрэчу новай зямлі з раскіданым гняздом… Музыка словаў, дотык да матылькоў, прага бесклапотнасьці… І жывая вада творства, у якой плаваюць зьлепленыя з хлебнага мякіша рыбы.
...І абуджаецца паэт, які піша прозу.

Иван Данилов. Размышления западного белоруса. – Минск: Изд. В.Хурсик, 2009. – 338 стар. 3000 ас.
Гэта другая кніга аўтара. Першая – “Записки западного белоруса”, разышлася амаль імгненна. Гарадзенец Іван Данілаў піша пра тое, што сам перажыў, чаму быў сьведкам: пра жыцьцё “пад панамі”, пра ўзьяднаньне, акупацыю, калектывізацыю і сталінскія рэпрэсіі... Запісы ягоныя падмацоўваюцца як шырокавядомымі, так і унікальнымі фактамі і дакументамі. І паўстае біяграфія ягонага пакаленьня, а з яе вынікае і “біяграфія” цэлай краіны, у якой ім давялося жыць, а многім і паміраць...

Сяргей Дубавец. ЯК? Азбука паводзінаў. – Радыё Свабодная Эўропа /Свабода, 2009. – 252 стар. Наклад не пазначаны.
Бадай, гэта найбольш “сістэмная” і гарманічная кніга аўтара, якая зьнітавалася з журналістыкі (газета і радыё), творчасьці (проза, эсэ) ды навуковасьці (філасофія, псіхалогія, грамадазнаўства і пад.). Нацыянальная “Энцыклапедыя паводзінаў” прапануе адказы на тое, “як бараніцца і галасаваць, дараваць і любіць, сябраваць і хітраваць”.
Атрымаўся двухбаковы падарунак на 50-гадовы юбілей аўтара – кніга, якая, паводле прызнаньня Аляксандра Лукашука, “замест дубовых запытаў “хто вінаваты?” і “што рабіць?” задае магічнае і музычнае, такое неістотнае і біблійнае, галоўнае для свабоды, вайны і каханьня пытаньне – “як?”.

Алесь Разанаў. Пчала пачала паломнічаць: вершаказы. – Мінск: Логвінаў, 2009. – 132 стар. – Наклад 500 ас.
Створаныя па-беларуску вершаказы Алеся Разанава на іншую мову нельга перакласьці, можна толькі перастварыць. Альбо перахапіць ідэю і напісаць нешта сваё. Назва кожнага вершаказу і ёсьць тая аснова, з якой нараджаецца твор: “Гліна”, “Дождж”, “Дуб”, “Брук”... альбо “Крыга”: “Адкрышаная ад крышталю цэласнасьці, карагодзячы, а то і ведучы вайну (Кrieg) з іншымі “крыхамі”, крыга кіруецца туды, дзе стаіць горад Рыга, дзе ўюцца харугвы, і дзе рыгво ракі ўстракае ў мора...” і г. д. Вершаказы трэба чытаць услых, прамаўляючы, смакуючы кожнае слова так, як гэта робіць сам Алесь Сьцяпанавіч...

Рублевская Людмила, Скалабан Виталь. Время и бремя архивов и имён: очерки, эссе, пьеса. – Минск: Літаратура і Мастацтва, 2009. – 192 стар.: ил. – (Беларусь: вчера и сегодня) – Наклад 2000 ас.
Колькі ўсё ж яшчэ унікальных, абсалютна невядомых і найцікавых зьвестак утойваюць нашыя архівы пра жыцьцё і творчасьць асобаў, што ўвайшлі ў гісторыю Беларусі – палітычную, культурную, літаратурную... Аўтары цягам некалькіх гадоў друкавалі свае артыкулы і эсэ ў газеце “СБ-Беларусь сегодня”, але сабраныя пад адною вокладкай, яны, дапаўняючы адзін аднаго, прымушаюць зусім па-іншаму зірнуць на, здавалася б, агульнавядомыя факты і... лёсы. Лагічна завяршае кнігу п’еса-дакумент “Людвіка і Фабіян”. Безумоўна, гісторыі, сабраныя аўтарамі зборніка, падштурхнуць пісьменьнікаў на напісаньне яшчэ не аднаго твору, прысьвечанага героям гэтай кнігі, героям нашай гісторыі.

Рублеўскі Сяргей. Ў, тое, што мы скарацілі. Апавяданьні, эсэ. – Мінск: Медысонт, 2009. – 216 стар. – Наклад 1000 ас.
У сьвежавыдадзеных “скаротах” – добра вядомыя “дзеяслоўцам” і (менш) невядомыя ім эсэістычныя апавяданьні ды апавядальныя эсэ: такія, як “Арні і Берк”, “Як я лётаў птушкай” ды інш. У іх – сакавітасьць словаў, падсоленасьць думак, нейкая рэдкая, нібы абмытая ды адпрасаваная, роўнядзь стылю. А за тым і па-над тым – глыбокая засяроджанасьць. Нібыта і выдумляе аўтар – але як успамінае… Ці перажывае тое – ад старонкі да старонкі, з году ў год…