Архіў нумароў:

Ірына Багадновіч

_____________________ Навабеліцкія талісманы. Вершы	Купалаўскі трыпціх 1. Жалейка. Што там сьніцца калаўроту, Калі сьпіць кудзелі дзея?.. Зоркі ў хмарах, пошук броду, Змрок і вечная надзея... Ўжо цяпер ня надта ёмка Словы пафасныя траціць – Беларусь, як незнаёмка, На парозе ў роднай хаце. Хто з задумлівых адкажа, Дык пра што жалейка грала? Дзень да дня турботу вяжа, Доўжыць сон, што сьніў Купала. 2.Сны... Мне сьняцца сны аб Беларусі..., – Сказаў, ніхто тады ня ўцяміў, Ў якім пякельным, жорсткім крузе Усе дазваньня будуць самі. Ня збыў яшчэ ўсіх бед..., – ці чулі! Такое кінуць пралетарам, Што павярнуць зямную кулю Ўзяліся дружна з пылам-жарам! А пафас будучыні звонкі? А кельмаў сьпевы ў рыштаваньнях? Што ж, ён сасьніў сабе старонку Адзін-адным! Расчараваньня Не прыхаваў прад дзёрзкім тварам Літаратурных камісараў! О так, я буду пралетарам! Сваіх і вашых рознасьць мараў Адкрыць у слове тым вазьмуся... Мне сьняцца сны аб Беларусі... 3.Прывід. А што за новыя павевы Над краем прымхлівых балот? Якія тут чуваны сьпевы? Аб чым туркоча калаўрот? Чые кіруюць тут нашчадкі І мудры лад сабе вядуць? Ці проста пляскаюць у ладкі І, як заўжды, на край плююць?... А калаўрот сабе туркоча, Кудзеля тчэцца з году ў год Удзень і ўночы, ўдзень і ўночы, На новы шлюб, а не на звод. Нябачным прывідам Купала Самотна ходзіць паміж нас. Ці хоць чыя душа пазнала Яго й дала яму адказ? Яго маўклівыя пытаньні, Як дзіды, шчэрацца шыхтом, Бо груганы – на паляваньні, І ўсьцяж ні шабляй, ні шчытом Няма каму ўжо бараніцца: Той згінуў ціха, той здалёк... Аб Беларусі сон нам сьніцца, Які паслаў Купалу Бог... А калаўрот сабе туркоча, Кудзеля тчэцца з году ў год Удзень і ўночы, ўдзень і ўночы, На новы шлюб, а не на звод. ТАВІЗ “Скідаліся” на пляшку лошыцкага віна з агрэсту ці антонаўкі, малой цаны, але выдатнага смаку... З успамінаў Максіма Лужаніна. “Над чаркай выпітых гадоў хачу сьпяваць, хачу маліцца”, – Сказаў паэт узьнёслых сноў І краю скрадзенага рыцар... Праз хмары часу бачна нам, Як п’юць сяброўства шчыры водар Язэп, Уладзік і Адам, Максім і, безумоўна, Тодар. Багемна дым пад стольлю віс У рэстарацыі “Эўропа”, Дзе ўвесь узрушаны ТАВІЗ Свой ганарар любіў прахлопаць... Гаворка пра краіну йшла, Пра тое, хто ў ёй свой, хто лішні, Размова ткалася з цяпла, Віно крышталячы ў кілішках. Віно з агрэсту грэла кроў, Віно з антонаўкі патолю Над чаркай выпітых гадоў Ліло і варажыла долю... Прыватныя рымляне Прыдумаў нехта міф аб рымскіх продках, Каб веяў водар арыстакратычны Над краем, да сярмягі больш прывычным, Дзе архідэй ня знойдзеш у стакротках. Але і ў Рыме быў ня кожны панам, Насіў ня кожны тогу і кірасу. О, колькі безыменных пад тыранам Палегла лёсаў! Моўчкі і адразу! Адразу, моўчкі... Час па часе крочыць. А той закон паўсюдна ж уладарыць: Дух аб свабодзе вечнай толькі марыць, Яго палёт вартуе дэман ночы. Адно жыцьцё для цэзара, вяльможаў, Ды іншы шлях для рымлян шэраговых. Для іх – налогі, праца, быт суровы, І карны меч, ці слуп расьпяцьця, можа... Іх енкі, плач, іх сьвяты, спадзяваньні Не апісаў нядбалы летапісец, Пад вартай зор заснулі іх каханьні І сталі проста пылам там, у высі. Вяльможны ж дух прыдбаў вянок лаўровы, Партрэты ў рымскай вопратцы заказваў, Лаціну толькі вызнаваў за мову, А іншы гук – як злосную абразу. Але ж руйнуе час так адэкватна І той партрэт, і той вянок узорны. Дык што ж казаць пра рымлянаў прыватных! Яны даўно – астыглы прысак зорны... Навабеліцкія талісманы Навабеліца – места гербоўнае: Места Рысі ў блакітным полі, І душы маёй хустка ахоўная, Што ня вынасіцца ніколі. Тут наўсьцяж разрасьліся акацыі, Больш нідзе я іх столькі ня бачыла. Ах, акацыі, маеце рацыю, Што найлепшая вы мая спадчына. Вы з маленства мяне зачароўвалі Незвычайнай драбнотай лісьцікаў. Школьны сад і дзяўчынка на ровары, Матылі, і фантан, і... містыка... Ах, акацыі, – ілюстрацыі Да жыцьця таго бесклапотнага, Элегантныя панны-грацыі Вы з юнацтва майго узьлётнага. Бо з галін вашых, як мне верыцца, Я сягнула ў нязнаныя высі... Талісманы мае навабеліцкія – Пах акацый і рысы Рысі. Паланэз Ізноў летуценны загадкавы бэз Паклікаў душу ў небакрайныя далі, Як выклік вясны, як кахальныя хвалі, Як старашляхетных часоў паланэз. У тым паланэзе калышацца сьвет, Натхнёны ўрачыстым і сейбітным маем, Ён годна ўладарыць і сэрцам, і краем, І ў чэрвень нясе свой зялёны імпэт. А музыка лісьцяў чаруе і спрэс Крышталяў на кветках расістае зьзяньне, Трымценьне, трыумф, трапятаньне, трываньне Душы, і бясконцасьць вясны... Паланэз. * * * Пасьля разлукі доўгай – міг сустрэчы... Ці той жа ты? А я?.. – Маўчы!..– Ці тая?.. Што ў тым стагоддзі клалася дарэчы У плойме дзён, цяпер, як дым, зьнікае. І толькі пацалунак прахалодны Кране шчаку, як мармур цьвінтаровы. Так, ты і я – даўно ідзем наводдаль Між словаў двух: “вітаю” й... “будзь здаровы”... Крумкач Быў крумкач спачатку белы, Але сьвет быў чорнай згубай. Быў крумкач яшчэ той сьмелы – Стаў дзяўбсьці нябёсы дзюбай. І праз дзірку ў вечным грудзе Сонца ён здабыў напорна – Белы сьвет прынёс ён людзям, Але сам зрабіўся чорным. Так гаворыць нам паданьне. Крумкачы ж, як воі ў латах, Сьцерагуць нас ад зьляканьня, Ад нячысьцікаў кудлатых. Мы ж злавеснае ў іх бачым, Брыдкай трупнасьці атруту. Ўсё іначай, ўсё іначай, Бо крумкач ня церпіць бруду, Легкадумства, непарадку. Ён – жывога першапродак. Паглядзі – ў зімовым парку Ён вартуе сон прыроды.