Архіў нумароў:

Марыя Цітарчук

_____________________ Верасьнёўскія мроі. Навэлы	ШЧАСЬЦЕ П’ЮЦЬ ЯК АБСЭНТ Шчасьце п’юць як абсэнт, калі крочаць па сьця­­жын­-цы жыцьця з адвечнаю мелодыяй у душы, якая пры­-мушае ўзвышана і ціха ўздыхаць высокі арган, плакаць вытанчаную скрыпку, пяшчотна сьпяваць маленькую флейту, а віяланчэль – выводзіць грудным кантральта, глыбокім і насычаным, чароўныя гукі, якія здатная нарадзіць толькі восень, што блізіцца, бы чырвоная поўня да захаду, да свайго канца, з яе залатым, абля­-маваным іржой паміраньнем, з яе парой дажджу і не-таропкасьці жыцьцёвае плыні... Шчасьце п’юць як абсэнт, калі жоўты вясёлы сла-нечнік пад сінім сапфірам крыштальных жнівеньскіх нябёсаў, нецалаваных блізкім, смуглявым, жорсткім жартаўніком верасьнем-Арлекінам, становіцца сімвалам неўтаймаванай экстравагантнасьці яе Вялікасьці Эстэтыкі. Шчасьце п’юць як абсэнт, калі трывожна-пранізьлівы горкі да сьлёз, але прыемны сваёй горыччу пах хрызантэмаў вяртае табе памяць мінулага, страчанага назаўсёды, як ранішняя ружова-белая смуга над кромкаю блакітна-шызых дрэваў. Шчасьце п’юць як абсэнт, калі ў патаемна-інтымным паўзмроку храма, у якім губляюцца і раствараюцца ў слупах слабога сьвятла і фіміяму алтары і пілястры, заспакоена сустрэцца з глыбокім, нерухомым і ледзь сумным позіркам Божае Маці і праніклівым поглядам Дзіцяці і дакрануцца да ўзьнёслай Духоўнасьці, да аднаўленьня. Шчасьце п’юць як абсэнт, калі прагнуць карункава-вытанчанай, узь-нёсла-містычнай, шчымліва-трагічнай таямніцы готыкі. Готыка – пры-гожая, але хрусткая для непасьвечаных цацка – схавай жа яе асьцярожна ў белым рукаве, меланхолік-П’еро, і пакажы толькі сваёй Мальвіне як цуд! Шчасьце п’юць як абсэнт, калі так хочацца верыць у прыгожую добрую казку пра Цуд і ўнутранае Адраджэньне, якія наўрад ці стануць праўдаю. Шчасьце п’юць як абсэнт, калі знаходзіш цеплыню ў сэрцы чалавечым, якая здавалася жорстка зганьбаванай і страчанай на вякі. Шчасьце п’юць як абсэнт, калі знаходзяць сілы ўсьміхнуцца Сонечнай вясёлцы і пяшчотна прыціснуць да схаладзелых ад недаверу да чалавечай істоты грудзей маленькага бездапаможнага сонечнага зайчыка. Шчасьце п’юць як абсэнт, калі дакранаюцца да вычварна-вытанчаных чорных брамаў сімвалічнага срэбрага веку. Шчасьце п’юць як абсэнт, калі назіраюць, як расьцьвітаюць архідэі, лілеі і шкадуюць, што Прыгажосьць хутка зьвяне, пакрыўшыся карункамі попельнага тлену. Шчасьце п’юць як абсэнт, калі чырванаватымі восеньскімі надвя-чоркамі, якія, бы блукаючыя агенчыкі на могілках, запальваюцца белай пяшчотнай рукою мудрае прыроды, бачаць, як усплываюць на рачной вадзе пурпурныя ненюфары, і адчуваюць, што зыркія пажары кастрыч-ніцкага лісьця нараджаюць рой думак, роздумаў, успамінаў. Шчасьце п’юць як абсэнт, калі стаяць на беразе Кронана, што пакрыты сьветла-шэрай палыновай смугой, бы зачараваным вэлюмам легендарнае Фата-Марганы і, гледзячы, як паганскія зьнічы чырванаватымі злавеснымі бліскавіцамі сягаюць у мутную бездань, каб зьнікнуць, не пакінуўшы сьлядоў зоркам-нашчадкам, адчуваць, як сам дух гісторыі, гэтая сівая легенда, з моцнай сілаю магутнае хвалі ўліваецца ў кроў – яна гусьцее і б’е ў галаву ня горш за стогадовае добрае віно. Тады павекі робяцца цяжкімі, бы сярэднявечныя брамы Мальбурка, і перад прыплюшчанымі вачыма расхінаецца велічны курган, парослы драпежнымі зёлкамі. Тады хочацца схапіць бліскучы, бы сонейка, цяжкі двуручны меч, грукнуць у моцны шчыт, крыкнуўшы: «Пагоня», каб абудзілася навакольле, каб са-бралася войска сьмелых, што вырвуць пустазельле, якое перашкаджае дыхаць Волатам-героям, якія спачылі ў зямлі стагоддзі таму. Шчасьце п’юць як абсэнт, калі прагнуць дайсьці да глыбіні сутнасьці рэчаў, калі прагнуць паглыбіцца ў лабірынты сваёй душы і душы навакольнага сьвету. Шчасьце п’юць як абсэнт, калі ў час белае поўні ў вушы горка-салодкім нектарам уліваецца шчымліва-журботная чысьціня плачу скрыпкі. Шчасьце п’юць як абсэнт, калі тваё сэрца сустракае нарэшце таго, хто скажа: «Я мару выпіць з вамі келіх абсэнту на брудэршафт, бо шчасьце – не легкадумны напой». Шчасьце п’юць як абсэнт, калі ты адчуваеш, што толькі-толькі пачынаеш спазнаваць яго, і што галоўны шлях да шчасьця – яшчэ наперадзе. Шчасьце п’юць як абсэнт, калі разумееш, што акрэсьліць – значыць, абмежаваць. Бо ўсё, акрэсьленае вышэй, яшчэ далёка не канец. Шчасьце п’юць як абсэнт, калі зацьвітае палын. Легенда пра Курган У сьветла-шызай палыновай смузе восеньскай горычы сьпіць курган. Ён сьпіць, як сьпяць славяне-волаты, якія маглі змагацца і любіць, як ніхто. Яны сьпяць, бо іх зьмянілі легкадумныя жыхары сусьвету, а іх кволая вэлюмная існасьць, бы нетрывалая красавіцкая госьця-дзьмухавец: дыхне няўмольны час і парасончыкі-сьняжынкі разьляцяцца пад Сонцам вечнага жыцьця ва ўсе куткі Млечнага Шляху, бо чэзлая летуценная трава-аднагодка не прызнае сваёй радзімай гэтыя пагоркі, зарослыя быль-нягом успамінаў, палыновай горыччу вечнае страты, а ў паветры разьліты восеньскі абсэнт задуменнасьці. Вясёлы сланечнік (сімвал неўтаймаванага ангельскага эстэта толькі для пасьвечаных у Прыгажосьць, улюбёных у яе да вар’яцтва) ужо даўно страціў свае пялёсткі і, мабыць, ужо ніколі не зацьвіце. Бывай, Старажытная Крывіцкая Літва! Чаму бывай? Таму што па-міраюць, выміраюць славяне, а разам з імі — памяць пра мінулае, памяць пра легенды. Таму з невыразнай шчымлівай горкай журбою ўдыхаю я водар верасьнёўскага паміраньня, агонь памерлага лісьця гарыць бы разьвітальныя паганскія зьнічы — яны зрываюцца над Кронанам, ныр­-цуюць у ртуць начное вады, і яна займаецца злавесным крывава-чырвоным полымем, бы ад пажару... Дзе вы, крывічы, радзімічы, дрыгавічы, мужныя, нязломныя палачане, стойкія, трывалыя, бы дубы-волаты, гарадзенцы, дзе стараста ваш князь Давыд з Даймонтаў? А адказу няма, бо маўчаць курганы, велічна маўчаць, але кажуць гэтай цішынёй усё нам, няўдзячным нашчадкам той Крывіцкай Літвы, якую яны загубілі і згубілі. Мабыць, назаўсёды... Страцілі, легкадумна, летуценна той час, калі меч абаронцы сустракаў меч ворага, калі чужынец крывёю сваёй абмываў чыстыя землі Белай Русі... Войскі Цемры, што быццам бы вырваліся, паўсталі, бы з пекла, з часоў цемрашальства і інквізіцыі, лятуць над беларусамі і сякуць карэньні, апошнія з кволых парасткаў, каб не адрадзілася Літоўскае княства... Восеньскі абсэнт б’е ў галаву са страшнай моцай. Абурэньне і расчараваньне, але больш – палынна-горкая і салодкая ў чымсьці туга. Бо расхінаецца чырванавата-ружовы, бы малады, сьвежы, наліўны яблык, верасьнёўскі захад, трывожны, поўны суму і лёгкіх нетаропкіх роздумаў. Я павольна крочу да Кургану, а шызы быльнёг сьцішана сьпявае мне забытыя, з такою пагардай адрынутыя песьні сярэднявечча. Палыновы дым у промнях аранжавага сонца ўздымаецца да бэзава-ружовых, ледзь прыкметнай чырваньню, нябёсаў. Слупы, празрыстыя, бы веснавая ру-чаёвая вада, слупы сонечнага сьвятла раптам наліваюцца барваю, і я бачу не пахавальны попел старых летапісаў і паданьняў, а жаночую постаць. Маладая, амаль юная, але з пільным позіркам старое мудрае жанчыны. «Пагоня! Пагоня!» – звонкі і цьвёрды, бы сталь, рашучы крык ваяўніцы, абуджае неба, абуджае зямлю, што спала ўжо столькі гадоў. Гэта значыць, што на зямлю Беларускую прыйшлі чужынцы. Як стагоддзі таму, але чужынцы гэтыя — сярод нас, пераемнікаў, спадчыньнікаў... На Кургане зырка, бы полымя, узьвіваецца Штандар, і паўстаюць цьмяныя постаці вояў на конях. Гэтыя рашучыя, пагрозьлівыя здані Крывіцкай Літвы ня будуць мець літасьці да адступнікаў і здраднікаў. Яны прыйшлі з кры­-жовым паходам, каб папярэдзіць наступныя пакаленьні... Атрад бязгучна спускаецца па схіле. I на чале яго на баявым кані Ваяўніца, пагрозьліва і рашуча едзе яна, такая старая і такая маладая... Беларусь у бел-чырвона-белым плашчы... Гэта верасьнёўская мроя, легенда. Але мроя перастане быць мрояю, калі мужныя павядуць мужных. Калі мы ўспомнім, хто мы ёсьць. Калі абудзяцца нашыя курганы... Гародня, Верасень, 2004.