Архіў нумароў:

Рэнэ Домаль

_____________________ Паэзія чорная і белая. Вершы Пераклад з французскай – Дзьмітрыя СЕРАБРАКОВА.	ПЕРСEФОНА АЛЬБО ПАДВОЙНЫ ВЫХАД Памяць маёй сьмерцi, чорная скразная бездань разяўленая над морам галавакружэньня сыходзiць сьпiральлю ў цэнтр жахлiвага трэба ўкапацца ў зямлю каб мяне атрымаць у тваёй ненажэрнай пашчы, да твайго чорнага гарачага сэрца, цеплаватага струменю крывi размаiтых целаў маiх, на працягу вякоў да тваёй паглынаючай безданi, ноч палымнеючая ў тваiм чэраве няспынная паглынальнiца нашых высушаных скур, няспынная купальшчыца ў моры нашай крывi высунься ўрэшце! i што патоне i што i што разаб’ецца i на непрадугледжаны бераг па той бок часоў па той бок сьветаў што апранецца зьвернецца раптам у мур поўны пухiроў прасочацца з жаху вачэй, сьлёзы вачэй вясёлкавых лопнулi i гэта апошняя песьня, iх плынь застывае ў пасагах, ізноў жывыя заклiкаюць душу агню за акiянамi страху далей ад усхлiпаў пад вышнiя столi дзе апошнi з мёртвых шырока нясьпешна крочыць iдзе i нiчога ня мае з сабой: ён iдзе спаць у нярухомай хвалi гатовы аднак да новых парасткаў нашага крыку нашай цьвёрдай крывi з вачыма бензiну. Голас увечніўся i забiў адзiноту голас замоўк. I ты, ты якi не хацеў больш адрадзiцца вярнуўся ў дом цярпеньняў вярнуўся ў ніжні хор пад магiльнай плiтой вярнуўся ў ГОРАД бяз неба паўтарыў свой шлях наадварот. Мацiца якая цябе парадзiла вярнулася i абсьлюнiла жыўцом на вачах у сьвету маска страшыдлы i аднак ты можаш яшчэ аднавiць свае скаргi нябёсам на сябе, на жыцьцё, усе твае вымёты. ЧАРАДЗЕЙСТВА Дзіця глядзiць на дзiўнае паветра праз зломы ў шыбе. Чалавек па iншы бок шыбы павярнуў маленькі медны калёсiк. Шыба задрыжэла, закалыхаўся разлом. У дзiцяцi раскалоўся чэрап. Чалавек правёў дзiця ў вялiкую пустую краму. Бык, зьменшаны, невядома якiм чынам, да памераў мышы, шалёна скакаў у пыле столi.У куце стары певень захлынаўся ад ночы. “Дзiця-маё!” — лемантавала панi, поўзаючы па тратуары. У яе была ружовая мокрая пыска, як у маладога баранчыка. Чалавек зрабiў другi абарот меднага калёсiка, пастукаў пальцамi па латунных скронях i паслаў дзiця жанчыне. Дзiця ўзяло сваю мацi на спiну i панесла па горадзе з крыкам: “Шкляр!” ВЫКЛIК Выклiк, пранесены магутнейшымi за мора рукамi, якiя трымаюць мёртвыя галовы. Рукi, памятайце пра сваё калiсьцi непатрэбнае жыцьцё. Задайце гэтай раніцай спрыт вашым пальцам, каб мяне расьпяць. Я чакаю вас, седзячы над попелам. Я слухаю вас, агаляю вашыя косьцi. Цi асьмелiцеся прыйсьцi, бледныя i хуткiя, як сьмерцi, якiя вы нясеце, цi прыйдзеце з вашымi кiпцюрамi, нацэленымi ў мой лоб, “у акiян, сьпярэшчаны палётамi дзiкiх птушак”? Я чакаю вас з пiльнымi вачыма, я, кiнуты ў прах, бо я ведаю напэўна, што прабачу вам. Прыйдзiце, аднак. ПАЛАЦ ГІПАГРЫФА Тры геральдычныя львы пад купалам сэрцаў расколатых пасярод, каб паказаць асьляпляльных грыфаў, зьнішчыць штучным агнём масіўныя залатыя абалонкі. У скураных сандаліях з адбітымі хворымі мушлямі, духмяныя і фіглярныя, яны прынялі позы пад драпіроўкай, якая магла б быць паверхняй страчанага мора і якая ўзыходзіць да ўяўленай столі. Звон у алейнай балеі пад ударамі драўлянага малатка. Халодныя ногі сьлізгаюць у сандаліях. Але няма нікога. Палатно злога неба служыць заслонай глыбіні. Укрытыя машыністы хутка ўзносяць яго да кулісаў. Маленькая шкляная зьмейка паўзе да падножжа нябеснага муру. Пасьля Я хачу нараджацца бяз сэрца заўсёды ў тым самым сусьвеце заўсёды з тым самым аблiччам i з тымi ж рукамi, мажлiва зьменяцца фарбы але адно буду мець суцяшэньне. Я буду жорсткi i самотны i буду жэрцi гадаў i хрусткiх iнceктaў. I ня буду нi з кiм не гаварыць iнакш чым словамi iнсектаў i абдзертых вужоў, словамi якiя жывуць i сьмяюцца незвaжaючы на мяне. Краiна метамарфозаў Я ўсё яшчэ на скрыжаваньнi ў прадчуваньнi белага жаху. Ад маiх дасягненьняў халадзеюць пальцы. Мае пекныя дасягненьнi, мудрыя, шалёныя, чырвоныя, зялёныя, круціцеся, як непатрэбны цяпер семафор. I белы страх. Зьзяе на скале, жывы лёд, трымціць на сонцы. Зiхаценьне старажытных няшчасьцяў згасае пад маiмi вугальнымi рукамi. Гэх! Тым разам не абыйдзецца, каб я ня крыкнуў, каб не разьбiў нечага, i вось, вось, мае найкаштоўнейшыя кляйноты – я кiнуў iх сабе пад ногi, i гэта пад тваiм вокам сьветлага шаленства, крэйдавая поўня, якая мяне баронiць ад подступаў акiянаў. Твайму воку, якое ніколi не асьлепне, каб хутчэй гэта скончылася, i каб аднавiць – Гэх! тваю хiтрасьць. Ты кiруеш нават маiм посьпехам i ён ужо правалiўся. Крыгi ільду праплываюць у цэнтральным струменi i маўклiвая маланка ўспыхвае толькi для мёртвых. Вяртаюся да чалавечага стану i, што гэта я кажу? Гэх! Размова ідзе ўсё яшчэ пра мяне? Гэтыя здарэньнi паламалi мой голас, цi трэба пакiнуць сьцены, каб прымусiць сябе разумець? I гэта яшчэ нiчога. Бязьлiтасны майстар з ледзяной зiхоткай усьмешкай прапанаваў мне iншае цела i вось, згадзiўшыся на жудасны гандаль, перад нязьменным i трапяткiм лёдам на белай скале i перад гэтым целам бяз формы, якое я ня ведаю як ажывiць. Мне засталося гэта жахлiвае каханьне, вось, што я выбраў... Я, дурны як падлетак перад першай жанчынай, з вачыма, якiя паволi выходзяць з вачнiцаў, падлiчваю ў галаве колькасьць секундаў, якiя засталiся да канца году, каб паспрабаваць ня ведаю што. Трэба мне знутры нанова скроiць вочы, вушы, рот, ноздры i ўсё цела так, як я хачу, але здраднiцкае жыцьцё ня хоча мяне пакiдаць у спакоi i клеiцца на мае косьцi, зараз яно мяне кiнула, не, у мяне няма сiлаў увайсьцi ў гэтае мора, я толькi параджэньне нябожчыка. Плямкі сьвятла мiльгаюць яшчэ на ценях, але становяцца шэрымi. О! Праўда, гэта не балiць. Хавацца сярод бруду нябожчыкаў, хутчэй i хутчэй. Мой адчай больш не варухне i травiнкi i ў мяне сухі голас, якi бывае ў памiраючага. Не, у мяне больш няма нi голасу, нi шэпту, ня ведаю. Што можна рабiць? Цень, жывыя яго больш не разумеюць. Але цi пазнаюць яны калiсьцi ягоны адбiтак у жорсткiх усьмешках мёртвых самотнiкаў? МЁРТВЫ СЬМЕХ У вiтрынах акрабаты губляюць кавалкi блакiтнага тынку i шаты з паўлiнавых вочак Тых акрабатаў акрабатаў з далоньмi-лапатамi, ці пазнаеце вы? Калi яны йшлi па садку кветкi скручвалiся ў металёвы гук i пад грубым i цяжкiм поглядам сьлiмака схiлiўся жоўты чарот Пляскайце ў далонi, мае акрабаты, бо вам гэта зручней чым мне больш не пачуеце сьмех мой. I Я, ЯКI БЫЎ ВОЛЬНЫМ ПАЭТАМ I я, якi быў вольным паэтам, ня ведаў словаў, каб паклiкаць сонца. Я сказаў яму: — Сонца! вылазь са сваёй ямы, разганi туман, праганi ноч, раствары чарнату, пакажы сябе, пакажы нам сьвет, пакажы нас сьвету, дык я кажу, Сонца, вылазь са сваёй ямы, пакажы, што ты ёсьць, пакажы, кiм ты ёсьць. Гэта было надта нязграбна. Я быў як вогненае дрэва i ўзяў iншы тон: — Дык вылазь адтуль, калi можаш, Пакажы сябе, калi адважышся. Але ты занадта баiшся ценяў, ты здохла ад страху ў сваёй яме, маленькай яме свайго “я”, у чорным небе, беднае старое сонца, маленькая круглая адсутнасьць. Але я ня меў лепшага вынiку. Кiнуўшы ў агонь некалькi плыт старой мэблi, я паўтарыў: — Прыйдзi, Сонца, стол для цябе накрыты. усе дрэвы, усе жывёлы, усе людзi, усе моры, i ўсе рэкi чакаюць, калi ты прыйдзеш, прасьцершы свае палаючая рукi, разявiўшы сваю ненажэрнуую пашчу, прыйдзi жлуктаць i жэрцi, стол накрыты ад Усходу да Заходу. Гэта таксама дало мала плёну. Да таго ж ужо не было чаго палiць у залi. Я знайшоў прасьцiрадлы, якiя ляжалi на ложках i даў па адным у агонь. — Сонца, ты найстарэйшае, ты наймаладзейшае, ты наймудрэйшае, ты найдурнейшае, ты, якое не ўбывае нiколi, заўсёды непадзельнае, заўсёды самотнае, аднак месьцiш усё цалкам у кожным жывым воку, ты, найбольшае, што толькi можа напоўнiць сусьвет, ты найменшае, ты праходзiш праз вушка іголкі, ты, найвальнейшае, якое нiшто не датычыць, але i найбольш зьвязанае законам. Ты, якое ня можа не ўставаць штораніцы! IСУС ПЕРАД ПIЛАТАМ Iсус перад Пiлатам не адказваў нi слова. I губернатар вельмi зьдзiвiўся. Ён сказаў: “Вось чалавек, якога чакалi даўно. Якое б задавальненьне я атрымаў у фiласофскiх размовах з iм, калi б мне не перашкаджалi мае абавязкi”. Ён паглынаў Iсуса вачыма. Але правая рука абапёрлася на шар поручняў фатэля, які нагадваў яму глобус Iмперыi, у якой ён быў заўзяты служака i нясумнiўна добры ўраднiк. Акрамя таго ёсьць Кайа­фа, надзьмуты ад злосьцi пад сваiмi бiскупскiмi хабiтамi, якi не жадае змарнаваць выпадку зграмадзiць супраць Сына Чалавечага садукейскi сарказм i фарысейскую крывадушнасьць. I ўрэшце ёсьць натоўп, якi баронiць Вараву, адважнага хлопца, якi адной нагой у астрогу, а цесьляры ўжо майструюць крыж. Адмiнiстрацыя, клiр, народ – перад трыма ўладамi Пiлату нiчога не застаецца, як толькi ўмываць рукi. Кожны тут вязень сваiх абавязкаў, i кожны погляд пад сваёй маскай, той адзiны, якi быў бы і бяз маскi, адзiны, якi быў бы тым поглядам унутр сябе самога i ёсьць жывая праўда: гэта тая праўда, iмем якой аказаўся так заклапочаны бедны Понцiй Пiлат. * * * Я мёртвы, бо ў мяне няма жаданьняў Я ня маю жаданьняў, бо я хачу валодаць Я хачу валодаць, бо не спрабую даваць Спрабуючы даваць, бачу, што нічога няма. Убачыўшы, што нічога няма, спрабую аддаць сябе Спрабуючы аддаць сябе, відаць што нікога няма. Убачыўшы, што нікога няма, жадаю быць. Жадаючы быць, жыву. Ад перакладчыка: Французскі паэт Рэнэ Домаль у семнаццаць гадоў паспрабаваў праз псіхатропныя сродкі дайсьці да стану найвышэйшай псiхiчнай i пачуцьцёвай сьвядомасьцi. Адначасова захапiўся акультызмам, да якога прыйшоў праз “праклятых паэтаў”. Захапляўся таксама сакральнымi iндыйскiмi тэкстамi, вывучаў санскрыт. Пасьля кароткага знаёмства з сюррэалiстамi, стаў адным з заснавальнікаў “Le Grand Jeu”. Спатканьне з Зальцманам, вучнем Гурджыева радыкальна зьмянiла ягонае жыцьцё. На працягу дванаццацi гадоў ён вёў жыцьцё пiлiгрыма Абсалюту, ішоў шляхам пасьвечанага. 1938 годзе ягоны зборнiк “Le Contre — Ciel” атрымаў прэмiю Жака Дусэта. У 1938 апублiкаваў “La Grand Beuverie”. У беднасьцi, хворы на сухоты, ён памёр у 1944 годзе. Па сьмерцi выйшлі яго сусьветна вядомыя творы: “Le Mont Analogue” (1952), “Chaque fois que l’aube parait” (1953) і інш.