Архіў нумароў:

Ніл Гілевіч

_____________________ Споведзь крывічанкі	Гэта я, міласэрны Божа, прыйшла да цябе. Я ў горы такім, што напэўна, ніхто не паможа мне справіцца з ім. Чаму ж бы не ўдзень і не ў храм, але ноччу і толькі на паперць? Чаму не на абраз Хрыстовы малюся перад алтаром, а на крыж угары? Мне сорамна, Божа, я страшна баюся, што людзі заўважаць пакуту маю, бо я ж не схаваю яе, не ўтаю. * * * Гэта твая была воля, Божа, што тою вясною я ўпершыню убачыла, як на зямлі прыгожа, што ёсць гэта неба і сонца, і дрэвы, і травы… І песні! О, я не хадзіла – лятала, як ластавачка ў паднябессі. Мне васемнаццаць было. Першакурсніца педінстытуту. Жыла на кватэры, на ўскраіне Мінску, у доме драўляным, у добрых людзей. А побач, у гэткай жа хаце, пры бацьку і маці, жыў малады, а ўжо досыць вядомы музыка, вядомы па песнях, якія ужо неаднойчы па радыё чула і я. Кожны раз, як вярталася ўвечар дадому, -- музыка ў хаце ягонай гучала: то піяніна, то акардэон, то скрыпка, а то і жалейка – свісцёлка з вярбовага пруціка (так мне здавалася), і нават цымбалкі, ён нават цымбалкі сабе прыручыў! І мы пазнаёміліся. Гэта было непазбежна. Нібы выпадкова, ён з хаты выходзіў, калі я ішла, ну і затрымліваў – ветліва, інтэлігентна, і далікатна заводзіў гаворку: пытаў пра вучобу маю, адкуль я прыехала ў Мінск і пра многае іншае. Аднойчы ж ён запрасіў мяне на канцэрт з ягоным удзелам. У той вечар я, помню, спытала: “А на аргане ты мог бы зайграць?” І пачула адказ… і пачула: “Ну, калі ты папросіш – надта-надта папросіш – змагу й на аргане. Але, – паўтарыў, – калі надта папросіш, надта-надта…” А я разгубілася, помню, і пачала сабе думаць: “А як гэта – надта-надта?” І спалохалася: “А калі не змагу? Ну, не здалею – надта?” І сказала, як думала: “Ой, можа, я не сумею…” І сказала: “Ну, я пачакаю, можа, пасля калі-небудзь… Пасля…Калі-небудзь…” Такой непаспешлівай, стрыманай, гордай прыйшла ў гэты свет. А як жа іначай? Іначай няможна мне. Я ж – крывічанка! Помню, спытала: “А як ты іх чуеш, як ты знаходзіш іх, гэтыя гукі, з якіх нараджаецца песня?” “Я не знаходжу іх – самі ў душу мне прыходзяць.” “Як гэта – “самі прыходзяць?” “Ну самі! Зусім нечакана. Адкуль – я не знаю.” “Не знаеш? Дык дзіўна! Так дзіўна – што аж страшнавата. Можа, ты не зусім чалавек? Можа, ў табе што ад Бога?” І ён засмяяўся: “А можа – ад д’ябла? Усё гэта ёсць таямніца…” А я не ўсміхнулася нават: Адно сабе ў думках сказала: “Усё.. Гэта лёс мой… З яго таямніцы, відаць, мне не выбрацца ўжо…” Дзяўчаты, сяброўкі мае, здзівіліся і прыставаць пачалі: “Ты знаёмая з ім? І на “ты”? Гэта ж вядомы музыка!” “Ну, трохі знаёмая”, – Так ім нясмела кажу, А баюся-баюся: хаця б не сурочылі, – асабліва адной з іх – чамусь здавалася мне, што ў яе нядобрыя чорныя вочы… “Трохі знаёмыя”, – пачырванеўшы, сказала сяброўкам. А дзе ж яно трохі, калі пацалаваліся ўжо… Ну, па праўдзе, не пацалаваліся – ён нечакана, парыўна прыгарнуў да сябе і пацалаваў у нерастуленыя вусны. А я адапхнула нязлосна яго і сказала: “Не трэба…” Такой непаспешлівай, стрыманай, гордай прыйшла ў гэты свет. А як жа іначай? Іначай няможна мне. Я ж – крывічанка. * * * Госпадзе Божа, Прамудры, Прасветлы, Ты знаеш усё. І знаеш, што я сапраўды па крыві, з каранёў – крывічанка. Я – з даўняга-даўняга роду Крывіцкай Зямлі, Я праўнучка праўнучкі той, Што сказала:” Сына рабыні я разуваць не буду.” Я – гэткая ж, Божа: і я разуваць перад сном сына рабыні не стану. О, так! Але ж гэты – натхнёны, крылаты – не рабскай крыві. Ён – творца! Ён – слынны музыка! Душа яго ў блізкіх стасунках з Табой! І я не павінна… Ну так – не павінна баяцца, што з ім неабачліва-слепа ступаю ў няпэўнасць, у невядома які выпраўляюся шлях… Я буду ягонай і толькі ягонай – штодзённа, штоночна – да самай магілы, Да самай магілы… З нязрушнай, нічым некранутаю верай, што ён гэтаксама… Што ён гэтаксама – ніколі нічым не абразіць маю крывічанскую годнасць, маю крывічанскую вернасць… Толькі праз два з палавінай гады я перабралася жыць у хату, дзе музыка з ранку да ночы гучыць. * * * Гэта я, Міласэрны Божа, гэта я тут стаю, і няма ў мяне сілы вяртацца дадому, у хату сваю. Шмат разоў падыходзіла я да дзвярэй – і нерухомела, і замірала… Апошняй жабрачкай бяздомнай, бяздольнай стаяла, з акамянелай ад крыўды і болю душой. А хата здаецца чужой. А хата – няйначай глухая. Ад ганку яшчэ патыхае нечым нядобрым, не тым, чым поўнілася у штодзённых турботах мая ўся істота, куды мяне магнасць цягнула нястрымана, неадваротна; магнасць, якая надыходзіць аднойчы і не адпускае давеку, да скону… …Я вярталася з працы, ці, часам, з дарогі – я знала, што ёсць да каго прытуліць галаву. Адзіны-адзін, да каго я магла прыхінуцца душою. Дзе ж падзелася гэта мая невыказная радасць? Чаму ў маёй хаце – у кожным пакоі, у кожным кутку, дзе было так утульненька мне і так цёпленька сэрцу – цяпер цягне сцюдзёнасцю, холадам цягне? Шмат разоў скаланалася я і адыходзіла прэч ад дзвярэй, і ішла, і брыла, як сляпая, і не магла ачуняць ад удару: чужая…чужая…чужая… Я столькі гадоў пражыла з чалавекам, за лёс, за прызванне якога трымцела ўвесь час, як асінавы ліст. Душа мая ўся знемаглася ад зрываў яго і няўдач, ад прыкрых памылак. Я жыла ў пастаяннай трывозе, бачачы, як ён прыходзіць дадому увесь учарнелы, як цяжка яму пераносіць паклёпы зайздроснікаў-злоснікаў, найгорай жа – здраду сяброў… Хіба я магла калі-небудзь падумаць, што ён хоць на міг перастане ўва мне бачыць абранніцу лёсу, якую так моцна, так шчыра калісь пакахаў, – і што гэтым яго асляпленнем пакарыстаецца хцівая і бессаромная бестыя і пасмяецца-паздзекуецца з наіўнасці сэрца майго? Што будзе пад ногі ёй кінута годнасць мая? Што будзе ім вынесена па-зладзейску з нашай хаты цяпло? Цяпло, што ішло-выдыхалася з вусенкаў нашай дачкі? Праз усе гады я знала і думала пра ягоны нялёгкі лёс, і сэрца маё у любое імгненне гатова было адзыўнуцца і дапамагчы… Праз усе гады мне думалася, што ён бачыць і разумее, і цэніць мой сорам жаночы, бадай, хваравіты мой сорам, які не пад сілу было мне пераступіць… Нават тады, калі я ўжо адчула, як варухнулася ціха пад сэрцам жывое – нязнаным датуль варухненнем. Я ледзь не крычала ад радасці: “Гэта ж з ягонага семя расце і дужэе пад сэрцам найбольшае шчасце маё!..” Я млела, хмялела, п’янела ў світальных ласках і знала, што ў свеце няма сілы роўнай майму пачуццю. Як мог ён не думаць, што скрутная чорная бестыя хоча забраць у нас тое, што ёсць нашым лёсам праўдзівым, і гонарам нашым, і нашым супольным, з усіх найкаштоўным, набыткам? Як мог? * * * Гэта ўсё я, міласэрны Божа, Гэта ўсё я тут, ля храма твайго, – Апошняй варонай у непагадзь, змокранай, зморанай, безабароннай апошняй варонай… Госпадзе, як я хачу прытуліцца ў гняздзе! Але дзе яно? Дзе? Дзе яно – тое, якому ў пару непагоды я так была рада заўсёды? Я так была рада, што ёсць у мяне Запаветнае месцейка – наша з ім хата! За што ж мне, мой Божа, за што мне такая адплата? Нікому ніякага зла я ў жыцці не зрабіла – тым болей яму, майму чалавеку, майму абаронцу, Вялікаму Князю майму. Я – жонка, я верная жонка, найверная, можа, на кулі зямной. Чаму ж ён так жорстка, бязлітасна так абышоўся са мной? Атрутную чашу, што не абмінула мяне, я ў Лету, на вечныя векі, не ўкіну. Ад гэтага часу я чуць буду горкасць яе, пакуль не ўкладуся ў труну-дамавіну. Мне страшна балюча, я месца сабе не знаходжу нідзе. Баюся, што сілы не хопіць, баюся, што гора ў магілу звядзе. Марнею, чарнею і вяну, як былка на ўзмежку ў асеннюю золь. А вытрымаць трэба – і роспач, і крыўду, і гэты пранізлівы боль. А вытрываць мушу: дачушка яшчэ вучанічка – яе пакінуць нявернаму мужу? Што станецца з ёй без мяне? З душой пакалечанай пойдзе ў знялюблены свет сіратой? О, не! Я ўзгадую яе крывічанкай – у вернасці веры святой. Яшчэ ад калыскі, ад ясляў вучу-навучаю яе разумець, якое вялікае шчасце – мець годнасць крывіцкую, волю крывіцкую мець. * * * Гэта ўсё я, міласэрны Божа, гэта ўсё я тут стаю, і шапчу, і шапчу. Вызваліць сэрца ад болю у споведзі шчырай хачу. Але – хіба гэта магчыма? Пасля зруйнавання майго, вясны той далёкай вачыма я ўжо не зірну на яго. Не гляну, як столькі гадоў глядзела да гэтага чорнага дня. Чуюся – нібы душа адляцела, ці – амярцвела да дна. Мне скажуць: махні ты рукой, адпомсці яму тым самым – і сыдзе на сэрца спакой, і не будзеш стаяць перад гэтым храмам… А я ў іх спытаю: “Вы гэтак рабілі? Вы помсцілі тым жа? І што? І чаго дасягнулі? Вярнулася шчасце, якое згубілі? І сэнс існавання? І дух акрыліўся – адчулі? Ну, што ж! Ну, шчасліўцеся, цешцеся. Вы – на свабодзе. Вам добра, вам лёгка. А тым што рабіць, хто ніколі, ніколі не зможа пайсці і не пойдзе супроць найвышэйшае волі? І я не спазнаю такога ў жыцці павароту. Не разумееце, што гэта значыць? А тое, што я – крывічанка ад роду. Вам, паваротлівым, гэта дарэмна тлумачыць. Адно крывічанкі мяне зразумеюць. Адно крывічанкі. Яны яшчэ ёсць. І свой гонар трымаюць у боскай акрасе. Я – з імі. Мы ёсць і мы будзем – жанчыны крывіцкай чаканкі. Мы будзем – каб годнасць у душах людскіх не звялася”. 2008-2010