Архіў нумароў:

Творы пераможцаў
і ўдзельнікаў конкурсу,
прысьвечанага 75-годдзю
з дня нараджэньня
У. С. Караткевіча

_____________________	Уладзіміру Сямёнавічу Караткевічу сёлета 26 лістапада споўнілася б усяго 75 га­доў. Дзеці, якія нарадзіліся пасьля ягонага зыходу, ужо скончылі школу, спрабуюць свае сілы ў літаратуры. Гэта першае пакаленьне беларусаў, якое вырасла без Ка­раткевіча, але якое гадавалася на творах Караткевіча. Творчы конкурс, прысьвечаны 75-го­­д­дзю з дня нараджэньня класіка сучаснай беларускай літаратуры прайшоў напачатку гэтага году. У ім прыняло ўдзел больш за сто маладых творцаў. Абмежаваньне да ўдзелу ў ім было адно: узрост да 25 гадоў. Можна было падаваць на конкурс творы ва ўсіх жанрах, у якіх працаваў Уладзімір Сямёнавіч, а гэта і проза, і паэзія, і драматургія, і эсэістыка... 29 красавіка журы назвала 23 лепшых. Лаўрэатамі сталі: Павел Анціпаў, Максім Осіпаў (Баба Броня), Алеся Башарымава, Аліса Бізяева, Вікторыя Герасімчук, Вікторыя Дубаневіч, Алесь Жураўскі (Юлія Шарова), Андрэй Карэлін, Антаніна Курдзя, Тамаш Лярмат, Яўгенія Манцэвіч, Соф’я Марозава, Марыя Мартысевіч, Тацяна Нядбай, Сяргей Прылуцкі, Тацяна Пузенка, Яўген Пыльчанка, Алена Пятровіч, Алёна Рыбік, Павел Сьвярдлоў, Алесь Сушчэўскі, Сяргей Трафілаў, Ціхан Чарнякевіч. На выніковым паседжаньні «Дзеяслоў» паабяцаў, што лепшыя творы ўдзельнікаў конкурсу будуць надрукаваныя ў часопісе. Слова сваё мы трымаем. Праўда, на жаль, зважаючы на абмежаваньне часопіснай плошчы, мы вымушаныя абдзяліць увагай празаікаў. У нас няма ніякой мажлівасьці надрукаваць, да прыкладу, раман А.Жураўскага (заняў бы ўвесь гэты нумар), аповесьці і аповеды В.Дубаневіч, Я.Пыльчанкі, П.Сьвярдлова, С.Трафілава, п’есу А.Карэліна. Спадзяемся, што творы гэтых лаўрэатаў, а таксама больш поўныя версіі твораў іншых канкурсантаў, будуць надрукаваныя ў адмысловым зборніку, які абяцалі выдаць арганізатары конкурсу (а гэта найперш – беларускі ПЭН-цэнтр). «Дзеяслоў» жа, вырашыўшы захаваць сакральны лік «23», на свой выбар друкуе творы яшчэ шасьці фіналістаў конкурсу – Яраславы Ананка, Ігара Канановіча, Галіны Касьпяровіч, Зараславы Камінскай, Алеся Курсевіча і Насты Манцэвіч... Нашыя сталыя чытачы, пэўна, заўважылі, што на працягу трох гадоў у кожным нумары «Дзеяслова» зьяўлялася рубрыка «Дэбют». У 18-м нумары ўпершыню гэтай рубрыкі няма. Затое дэбютантаў адразу каля дваццаці... Зычым усім лаўрэа­там і ўдзельнікам конкурсу плёну і посьпехаў у працы на карысьць роднае Беларусі, як рабіў гэта незабыўны Уладзімір Сямёнавіч Караткевіч. Барыс Пятровіч. Яраслава Ананка. 18 гадоў, Менск. * * * ярлычна ямбічна язвава згарэлі арэлі скрыжалі раскрыжавалі бога выпілі нагбом і назаўжды засталіся з прабітым білетам «Чэрвень-Менск» лета-менск а скрозь навылётную дзірку ад кампосьцера пустымі вачніцамі глядзіць-глядзіць-глядзіць расстралянае дзяцінства * * * Я адзімую. І твар мой выбеліцца. І люты ў вочы заселіць век. Ты – вязень, шыбенік. Я – краты, шыбеніца. Дзяўчына-кат. Дзяўчына-зьдзек. Узрост у зрэнках – твой тэрмін выпрабаваны. Папруга, зэдлік, скачок у абсяг. А пад праклёнам, на сьнезе выпаленым, пакорна выгалены твой белы сьцяг. * * * погибоша аки обри добрый вечер. Добрый добрый дворник пашет тру повозкой листья смятые в авоськах жжем костры мосты и спички весь октябрь тобой напичкан в цвете лет как карлсон молод в проводах повешен город паром шарит под трамваем осень осени – живая я живая живы ивы жив порыв и всё красиво рвусь бумагой в твои скверы милый милый скверный скверный ты сиди я буду стойкой осень осень – жизни кройка * * * Яро, славно Ярославна засадила сад малиной. В лето плавно Ярославна шаг шагала по полыням. Малой деточкой абсурдной хохотала по-июньски. И по веточке в секунду обрывала вечер Юрский. Пахнет шоком шоколада. Раскури в беседке лето. Королю ответит матом Ярославна за рассветы. Откукует всем кукушкам Приговор на поле боя. Лето зарядили в пушки. Лето заряди собою. * * * Ах! Матовый том Ахматовой. И мякоть снега из ваты, и месяца зуб щербатый: меж звездами светится март. Всё пусто. И в чашке от чая восточный ветер гуляет и вязнет ногами в сахар, как в рыхлую землю пахарь. Павел Антипов. 24 года, Минск. Рассказы о Минске и его метрополитене Сейчас у нас модно стало делать посвящения. Я тоже не хочу остаться в стороне и прослыть каким-нибудь невеждой, который не может посвятить свою работу 60-летию. Ведь как ни крути, а это довольно значительная дата для нашей страны и забывать о ней невозможно никоим образом. А тем, кто забыл, я при встрече руки не подам, в транспорте места не уступлю и вообще всяческим образом проигнорирую! Итак, эти новеллы я посвящаю 60-летию со дня 15-летия Владимира Короткевича. Места для пассажиров с детьми Завхоз минского метрополитена Иван Иванович Инвалидов очень любил пассажиров. Особенно он любил пассажиров с детьми. И для детей он выдумывал всякие разные приятные мелочи. Например, до 6 лет детям разрешалось бесплатно ездить в метро. А чтобы и после этого возраста малыши не были раздавлены страшными челюстями пропускников, для них он придумал специальные льготные талоны, дающие детишкам право проходить на станцию рядом с кабинкой контролёра, где нету страшных механизмов. И никто не брался подсчитывать, сколько молодых жизней спас Иван Иванович. Но главным памятником благородства и любви Иван Иваныча к детям была и остается простая надпись, дублирующаяся на окнах вагонов минского метрополитена: «МЕСТА ДЛЯ ПАССАЖИРОВ С ДЕТЬМИ» и подпись «И. ИНВАЛИДОВ». Калі ласка, пакіньце вагоны Если вы часто ездите в минском метро, то вам наверняка встречалась старенькая бабушка в теплом пуховом платке независимо от времени года. Она всегда внимательно слушает, как объявляют станции, и выходит только на «Институте Культуры» или на «Востоке». На улицу бабушка не торопится вовсе, а дожидается поезда в обратном направлении и садится на него. Если бы вы проследили за ней в течение дня, то решили бы, что она просто-напросто забавляется, катаясь от конечной до конечной. Всё бы этим и объяснилось, если бы бабушку не звали Данута Войтеховна Калиласка. А ведь когда-то давно она приехала в Минск навестить свою внучку Анечку. Аня жила недалеко от станции «Могилевская» и привычно объяснила бабушке, как добираться: — Идешь в метро, бабуль, потом пересаживаешься на другую линию и прямиком до «Могилевской» доедешь. — А как понять, что нужно пересаживаться? — Ой, ба, ну, тебе там скажут. Это просто. А кто скажет? Об этом Анечка бабушке не сообщила. Первый день в Минске Данута Войтеховна могла бы запомнить навсегда, если бы смогла понять, когда он закончился. Вот вошла она в метро. Осторожно спустилась по ступенькам на станцию и прислушалась. А ничего хорошего не слышно. Только гудение настораживающее, будто произойти должно скоро что-то страшное. Глянула испуганная бабушка в черный тоннель — и почудилось ей, что темнота вглядывается в нее. Смутный страх породил табун мурашек, пробежавших вниз по спине и скрывшихся где-то в пятках. Тем временем гудение переросло в гул, который становился все сильнее и сильнее. Вот уже из дыры повеяло могильным холодом, а через мгновенье из темноты с грохотом выскочил поезд. Двери открылись прямо перед оторопевшей старушкой, и, как загипнотизированная, она зашла в вагон. Села и сидит ни жива, ни мертва. Уже и думать забыла, что кто-то ей скажет про то, где пересаживаться нужно. А этот кто-то и говорит: — Асьцярожна: дзьверы зачыняюцца. Наступны прыпынак «Iнстытут Культуры». Быстро набирая ход, поезд отправлялся прямиком в преисподнюю. За окнами Дануте Войтеховне мерещились чёрные скелеты. А рядом с ней сидели люди, как ей казалось, обречённые на смерть. Они глядели перед собой ничего не видящими глазами, и бабушке Калиласке стало понятно, что это конец. Больше не увидит она света белого, внучку Анечку, Минска-столицы. За минуту старушка вспомнила всю свою жизнь, мысленно попрощалась с родными и близкими и уже собиралась было отойти в мир иной, как вдруг поезд остановился и приятный бабушкиному уху пожилой голос сообщил: — Канцавая станцыя «Iнстытут Культуры». Поезд далей не iдзе. Калі ласка, пакiньце вагоны. Ну, Данута Войтеховна и вышла. «Стало быть, здесь пересаживаться», — подумала она, и сразу же из другого тоннеля вылетел синий состав. Как ни боязно бабушке было, а все-таки другого способа добраться до «Могилевской» не существовало. Вот и пришлось ей побороть свой страх и снова сесть в поезд. Размышляя о жизни и смерти, доехала Каліласка до «Востока», где ей снова сказали, что нужно покинуть вагоны. «Нет, стало быть, здесь пересаживаться», — решила бабушка. Пересела. Ехала. Боялась. Покидала вагоны. Опять пересаживалась. «Стало быть, здесь?», — думала. Глядела в пустые и равнодушные глаза пассажиров. Рассматривала рекламы и пересаживалась. Сочувствовала сиротам и помогала в постройке храма. Слушала глас свыше и… До сих пор ездит бабушка Каліласка и все надеется, что голос скажет: — Канцавая станцыя «Магiлеўская». Поезд далей не iдзе. Данута Войцехаўна Калiласка, пакiньце вагоны. Метрополитеновцы уже привыкли к ней — подкармливают бедняжку. Она у них теперь что-то наподобие сына полка. Казкі і апавяданьні Бабы Броні Запісаныя Максімам Осіпавым (21 год, Віцебск) у жніўні 2004 году ад Тарасевіч Браніславы Браніславаўны, 1920 г.н., жыхаркі в. Рэчыца С***кага р-ну. Адукацыя – 7 класаў польскай школы. Пра зубра Чытае «Народную волю»: Хлопчэ, а што гэто за рух такі – “Зубр”? Гэто не зьвязано з тым, што ў прошлым годзе ў нас у лесу тварыласо? У нас тады было столькі грыбоў, столькі грыбоў! Але потым паляўнічы сказаў, што мы павінны памагчы Белавескай пушчы. Ба там сьвінца много і ў зуброў шэрсьць ад гэтаго не расьце. Та нам як прывезьлі трыццаць галоваў. А паляўнічы быў той шчэ дурань. Ён сам апошняга ў нас зубра ў сорак чэцьвёртым застрэліў, а уласьцям потым сказаў, што гэто немцы урабілі. А жонка ў его нямая была. Дык пра што я кажу. Прывезьлі яны нам гэтых халераў, і сказалі іх не чапаць і ня крыўдзіць, ба гэто апошнія здаровыя зубры, і калі каго з іх забіць, та начальство прыедзе і ўсім гамон зробіць. А гэтыя халеры рагатыя панадзіліса да мяне ў гарод хадзіць картоплі таптаць. А картоплі ж дзюжэ добрыя былі – я ж семянку аж у Гомлі купляла. Па дванаццаць тысячаў за мяшок. Та ні шкода было, ба дзюжэ добрая семянка. А як садзіла, навоз лепшы купляла! Такі добры быў навоз! Сьвежы, чысты – хоць на булку намазывай. Так пра што я кажу. Іду я раз увечары да седала, а ў гародзе – зубр! Стаіць і жарэ маю картоплю! Я схапіла капаніцу і крычу: Прэч, паскуднік!!! А ён глядзіць, гадасьць, нахабна так. Ведае, свалата, што стукнуць яго ня могу. А я мацюкаюся, што магазіншчык… А магазіншчык наш, Борка, ён іх тожа бачыў і нагой адному стукнуў. А потым яму тры гады далі. Так пра што я кажу. Стаіць, значыць, халера гэта ў мяне ў гародзе і жарэ маю картоплю. А Тэкла цераз плот крычыць: Кінь, Броня, пасодзюць! А я: Тэкла, давай напугаем яго, мо сам сыдзе? Пачалі, значыць, пугаць. Доўга яго пугалі. Аж самі пугацца пачалі. А ён пугаўса, нат вельмі. Асабліво як Тэкла пра рыбачку Сонячку сьпяваць пачала. Аж кучу наваляў. Прама на мае хрызантэмы. Якія я ў Сары на таматы мяняла. Але не сышоў, сабака. І зьеў яшчэ много з перапуду. А бульба ў тым годзе была дзюжэ дарагая. І на крупы на зіму давялоса перайці. Ба есьці няма чаго было. Бульбы зусім мало было, толькі на семянку і засталоса. Ну дык пра што я кажу… Схапіла я, значыць, капаніцу і па срацэ яму, гаду, па срацэ. Та ён як закрычыць, як замацюкаецца… Дык я стукнула, а ён як зароў! І пішчаць пачаў, як у маёй унучкі Эвы ейны пераносны тэлефонны апарат. А потым зь яго нешто палілоса зялёнае. І ён токам біцца пачаў, як быт перуном яго стокнула. Та мы з Тэклай адбеглі далёка, глядзім, як ён памірае і дзёргаецца, як мой халадзільнік. А потым лапаты узялі ды зямлёй яго абклалі. Як гэто робяць, як чалавека перуном стукнець. А Тэкла кажа: Дарма, ён ненастаяшчы быў, ён як мой пыласос. А Тэкла тады пыласос купіла ў расрочку. За сто дваццаць тысячаў. Кажа, дзюжэ добры, толькі ані разу не уключала, баіцца, што папорціцца. Дык пра што я кажу. Закапалі мы, значыцца тога зубра. І ніхто не знайшоў. А празь месяц за другімі зубрамі самалёт прыляцеў інкогніта. Бабы гаварылі, што тыя зубры – страшная тайная зброя. Што яны шпіёнаў лавіць навучаны. Так я думаю, калі яны на шпіёнаў навучаны, так чаму той на картоплі мае ходзіў, халера? Пра Англіскі клуб Прамова бабы Броні падчас атрыманьня ёю ўзнагароды ад таварыства “International English Club” у Менску за ўратаванага ў гады другой сусьветнай вайны брытанскага разьведчыка. Вы ня думайце, паньство, што я тут пабірацца прышла. Зусім не. Мне абяцалі, што калі я вам тут пра сваё жыцьцё-быцьцё тое-сёе расскажу, та мне грошай дадуць і дапамогуць купіць камбікорму. А вы ведаеця, як у нас цяжало з камбікормам? (Глядзіць у вочы прысутных). Вой – не. Па усім відаць – ня ведаеця. А калі ўвосень не найці камбікорму, та ўзімку ўсе куры памруць ад недахопу кальцыю. Вой, загаварыласа я. Вунь мне казалі, што я мушу па тэме гаварыць. Што калі я так доўга жыву, та я маю знаць усё пра англіскія клубы. Дык вось, ведаю я пра англіскія клубы, не ткая я ўжо цёмная. Я ў адным нат састаяла. Пачынаю расказваць. У перыяд з 1992 па 1994 год я была пачотнай старшынёй нашаго РНЕ. РНЕ – гэто, як вы самі не здагадаліса – Рэчыцкі Наднацыянальны Елапень. Гэто так у нас адзяленьне пры клубе называлі. З-за таго, што ўваход у тое адзяленьне быў ззаду клубу. Там, дзе калонаў не было. А там, дзе калоны былі, там было кіно. Там фільмы душэўныя індзійскія паказвалі (і кожнаму, хто скажа, што гэто благія фільмы – у морду кірпічыны дам). А кала нашаго уваходу калонаў не было. Была елка. Але потым, як галіны дзьверам мяшалі аткрывацца, та ёлку сьпілілі і ў клубе на Новы Год паставілі. Яна й зараз там стаіць, можаце праверыць. Толькі ўжо не такая прыгожая. Урэмя-урэмя. А елапень ад яе застаўса. Хто толькі празь той елапень не спатыкаўса. Глаша гаварыць, што ў семсат трэйцім аб яго сам Машэраў нос пабіў і губу парваў, але я ёй ня веру, ба пень зьявіўса ужо пасьля таго, як Машэрава забілі па загаду Маргарэт Тэтчэр. Сваімі вачыма я бачыла, як аб пень старшыня адзелу культуры гарвыканкаму таварыш Кірылава лоб пабіла і палец на назе нямного зламала. Пасьля яна наша культурнае яўленне і назвала РНЕ. І у паперах так напісала. А наднацыянальны – гэто таму, што ў склад учасьнікаў ухадзіло адна армянінка, адна балгарка, дванацаць беларусак, дзьве грузінкі, сем яўрэяк, две гуцулкі, дзесяць украінак, пяць палякаў і трое каманчэй. Ня сьмейцеса, каманчэй нам у шэйсат чэцьвёртым разам з кукурузай з Мерыкі прывезьлі, так яны засталіса. Усе мы рускія людзі… Глаша тожа ў нас у клубе была, але яе прагналі, ба падчас репецыцый яна паводзіла сабе некультурна і кадаласа барбарыскамі. Так мы з бабамі абычна пелі нашы народныя песьні і ставілі пьесы Борыса Віана. А па нядзелях праводзілі заседаньні нацыянальных клубаў. На каманчскім клубе стары Таярыро і яго Скво па чарзе чыталі нам услух раманы Карла Мая пра Вінету. А на францускім клубе я расказвала людзям пра цяжолую судьбу францускай балонкі майго Доціка. На гішпанскім клубе мы слухалі пласьцінку «оперы Кармэн». А на мексіканскім клубе глядзелі «Багатыя тожа плачуць». На канацкім клубе сушылі гербарыі з кляновых лісьцяў. А на яўрэйскім клубе слухалі запісы аркестра Фінберга. На чэскім клубе глядзелі цікавое кіно “Кансьпіратары наслаждзеній”. А на японскім клубе сачынялі хайку і вучыліса рабіць ікібану з нізкарослых таматаў. На тувінскім клубе вывучалі гарлавое пеніе. А на аўстралійскам клубе малявалі вутканоса. Вой, цікаво ўсё было. Але англіскаго клубу ў нас не было чамусьці. Але потым усё ў нас атрымаласо. Тэкліна малодшая ўнучка Пэкла паехала ў горад вучыцца. У медзіцынскі паступіла. Але потым кінула, ба нашла дзюжэ прэстыжную работу ў англіскім пасольстве. Вокны яна там мыла. А потым матцэ пісьмо напісала, што замуж за ангельца выходзіць. А празь месяц прэехала разам са сваім ізбраньнікам. Вельмі малады і важны. Казалі, у Беларусь прэехаў бясплатно работаць, маўляў, гоманіст. Але ж такі быў прывярэда! Тое ен ня есьць, гэто ён ня пье, тое ён ня нюхае, тамо ён сраць ня сядзе… Чаю, аднак, много папорціў. Піў бяз сахару, але з малаком. І казаў, што бігітар’янец. Тэклу так дастаў, што пад канец ен ужо са сьвінямі еў… Але да нашаго клубу ён быў знаходка. Праўда, ня очань ён любіў да нас хадзіць. Але хто устаіць перад такой хеўраю файных кабетаў? У нас было шэсьць вельмі насычаных засяданьняў англіскаго клубу. Спачатку аб’яўлялі: “Сёньня місьцер Інглішмэн раскажа нам пра акрэснасьці Лондана і раку Цемзу”. А потым унімацельно слухалі, як ён расказвае, хоць і ня ўсё разумелі. Як зараз помню, як прыгожа ён нам англіскім языком расказваў: “Шат ё маўс, олд крэйзі ўімен. Фак’ю, фак’ю. Ай хэйт’ю, манкіз! Фуліш рыгс! Айл кіл’ю!” А праз гадзіну мы яго ад стула адвязвалі і дахаты адпускалі. Але Пэклу ён моцно любіў. Аж паўтара месяцы ў Рэчыцэ жыў. А потым у Ангелію яе зьвёз. У бальшой англіскі горад Люксінбург. А яна, сучка рабая, як матцэ аттуль звоніць, так просіць яе “мэм” называць. Кажа, што ў йіх у Ангеліі так усіх цёртых кабетаў завуць. Во як. Алеся Башарымава. 17 гадоў, Менск. Дзе абярэг Адганяе д’яблаў Абярэг паўляхаў На зашляхаваным Скрыжаваньні шляхаў. Тут вятры гасьцююць І габлююць месяц Ды старанна хмары, Быццам цеста, месяць. Тут заезджых нехта Зьняў на «Палароід», І на здымку ясна Праступілі мроі. Тут садзяцца птушкі, Стомленыя справай, І глядзяць санліва Ўніз на шлях каравы. Тут трава у пыле, Але ёсьць ахвота За чыёсьці шчасьце Біцца год ад году. * * * Людзі, пэўна, часам памыляюцца. Я ня ведаю, ці гэта так. Калі можаш адмыслова лаяцца, Нейкім чынам ты ужо – мастак. * * * Я вачам сваім даўно веру: Перабрала увесь архіў. Ты паэт мегаполісу Фэрум Ад драўлянай сахі. Сабрына Ты не чакаў такога: Сонца закрыла аблокі. Што цяпер будзе? Страшна. Промні грымяць аб лодкі. Можаш згарэць ад сонца! Можаш скалець ад жаху! Хвалі паціху танчаць Польку, тамтам і джагу, Хутка разьвесяляцца, Стануць таптаць вам ногі – Можаш і ўтапіцца: Рознага гвалту многа. Рукі барты чапляюць… Думаеш, дапаможа? Не хвалюйся, мой Ною. Паглядзі, як прыгожа! Зыход лета Я асаблівая. Пах не чапляецца за мае валасы. Хоць мяне завуць Чапля. Погляд скрозь Стукат сэрца і стукат ног Супадае: ты асьцярожны. Ты адзін толькі неяк змог Чуць у волі подых астрожны. Ты заўважыў, што чалавек І Зямлю – падзяліў на краты. Воля ў сетцы плыве… плыве… Толькі ўзбоч тваёй вечнай страты. * * * Нейкі ты сьпечаны сёньня. Сёньня ня заўтра, Толькі што не застанецца Нават і кадру На новы дзень і на ўсьмешку Сьвежай істоты. Сьпечаны хлеб на сумёце Кляновай лістоты. Плач І толькі гэтая птушка так адкрычала свой дзень, Як да яе імклівыя коні адбеглі: Так сумавала адчайна па маме-вадзе, Што нават хвалі ад плачу ішлі па цэгле. Аліса Бізяева. 25 гадоў, Менск Нашыя з табой падарожжы Зорны дождж Сёньня ноччу дамовіліся ня спаць, а ісьці зьбіраць зоркі. Каб не заснуць, сядзелі ля каміну, гледзячы на тое, як іскры, нібыта зоркі ляцелі ўверх, пад дах. Выйшлі на вуліцу, пабачыць, што ўсе яны праз комін ляцяць у неба. Зразумела, зоры, нібыта пар з вады, узьнімаюцца ад гарачага вогнішча, а потым праліваюцца на зямлю метэарытным дажджом. Зоркі падалі адна за адной. Мы ўладкаваліся ў садзе і шукалі агенчыкі ў траве. Я зьбірала іх на празрыстую ніць, каб увіць у твой летні капялюшык. Хутка атрымалася нізка такой даўжыні, што я абгарнула яе вакол сваёй таліі дванаццаць разоў. Мора было неспакойнае. Хвалі зьвіваліся скруткамі і несьлі да нас зоркі – аскепкі люстэрка – і начныя дрыжыкі. Добра купацца ноччу, калі нікога няма на пляжы, калі вада ня цёплая, як у ваньне, а прахалодная, крыху пякучая, як малочны кактэйль, што трэба піць хутка. Я ўзяла толькі самае неабходнае: кнігі, дыванок для медытацыі, калекцыю каменьчыкаў і расьлінаў з розных краінаў, слоўнік, сухія фарбы, універсальную дошку для гульняў. Поруч мы пайшлі па вадзе, каб там, на глыбіні падскочыць разам і апынуцца пад вадой па самыя плечы. Ты ішоў крыху наперадзе і пакідаў за сабой на вадзе бліскучы сьлед, які змывала апераная хваля. Мой сьлед бачылі толькі самотныя медузы. Мы ішлі насустрач поўні па вогненай дарозе, каб не заблукаць – вяртацца будзем тым жа шляхам, калі зойдзем за гарызонт на той бок Зямлі і поўня апынецца за намі. Мы мінулі кароткую пярэспу; яшчэ некалькі крокаў, і можна ныраць. Падскочылі і ўвайшлі ў ваду, густую, як кісель, і аскепкі вадзянога люстэрка разьляцеліся ўва ўсе бакі, ізноў нагадаўшы пра зоры. Вада сьвяцілася. Было прыемна плыць, адчуваючы, як кожны наш рух рассыпаецца бразгатлівымі срэбнымі званочкамі – рукі нібыта ў брыльянтавых пальчатках па самы локаць, на шыі – каралі з каштоўных камянёў, якія зьмяняюцца няспынна. Я ўсьміхнулася табе, а ты ў адказ паглядзеў добрымі глыбокімі вачыма. І падалося, так можна плыць цэлую вечнасьць, незважаючы на тое, што ногі паступова пачыналі сьцюдзянець. Я ведала, калі пачну стамляцца, магу ўхапіцца за твае валасы і плыць далей, трымаючыся за цёплую шыю. Мы плылі так усю ноч і ўвесь наступны дзень, чакаючы цемры і месяцавай сьцяжынкі, якая паказала б нам дарогу. Хутка мы пабачылі супрацьлеглы бераг. Гэта быў такі ж самотны пляж, як наш. Па ім вецер ганяў пялёсткі ўчарашняга туману. Вечар ужо адаслаў наперад свой прахалодны подых. Мы выйшлі з вады і, каб хутчэй абсохнуць, расклалі вогнішча з пакінутых ластаўчыных гнёздаў. Твае сьляды былі падобныя да кітайскіх іерогліфаў. Гэта былі “сэрца”, “рот”, “маці”, “сонца”, а апошні нагадаў медытатыўны невымоўны гук цішыні. Нехта заўважыў дым ад нашага вогнішча. Мы пачулі галасы і крокі людзей. Гэта маглі быць памежнікі, якія будуць прасіць нашыя візы. Вырашылі перачакаць пад вадой. Вельмі не хацелася пакідаць наш утульны агмень, але гэта быў адзіны выхад пазьбегчы непрыемнасьцяў. Мы паплылі ад самога берага, калі галасы пачуліся блізка, нырнулі і затаіліся. Потым апусьціліся на дно і сталі глядзець праз ваду на неба. Па-над намі праплылі юная камбала з вачыма па адзін бок цела, маленькая рыбка-голка, некалькі рознакаляровых медузаў. Нарэшце пачало цямнець, і на небе паказаліся першыя зоркі. Калі Млечны Шлях стаў выразна бачны, мы асьцярожна падняліся на паверхню і пабачылі за сабой яскравую поўню. Нашае вогнішча было раскіданае, толькі дагараючыя іскры засталіся напамінам пра тое, што кожную летнюю ноч мы ходзім зьбіраць зоркі ў свой яблыневы сад. Горад К. Мы ішлі ажыўленай вуліцай гораду К., і ўсе на нас глядзелі, таму што мы былі вельмі прыгожай парай. Мабыць, нехта нам зайздройсьціў, бо па маёй патыліцы бегаў халадок нечыіх позіркаў. Горад К. быў вельмі стары і вядомы. На вуліцы мітусіліся натоўпы людзей, і чарада машынаў, ледзь рухаючыся ў заторы, марудна прасоўвалася. Мы з цяжкасьцю пракладвалі сабе шлях сярод гэтай блытаніны людзей ды аўто, а калі-нікалі нават даводзілася кранацца мінакоў рукой. Нейкі хлопчык, які нёс сваёй дзяўчыне вялізны букет парніковых бязводарных кветак і вельмі сьпяшаўся, нават наступіў мне на нагу. Мы вырашылі пайсьці далей ад цэнтру і нечакана набрылі на зьвярынец. Плот быў вельмі высокі, зроблены з металічнае сеткі на каркасе. Я папрасілася адпачыць крыху і пад’есьці, перш чым браць гэтую перашкоду. Мы селі побач, прытуліўшыся да вялізнага, скручанага ў катушку стогу. Можна было проста пераляцець праз гэты плот, але нас маглі заўважыць. Ты дапамог мне спусьціцца ўніз на тым баку, я зачапілася за вострую сетку і крыху параніла далонь. Ты зьлізнуў маленькія кроплі крыві асьцярожна і прынёс аднекуль ліст трыпутніку. Мы размаўлялі з жывёламі і кармілі іх сьвежай капустай, якую пакінулі сабе на вячэру. Нам ніхто не замінаў праціснуцца скрозь агароджы і падыйсьці да жывёлаў бліжэй – сказаць нешта на вуха малпе, пагладзіць па сумцы маму-кенгуру, якая спачатку была паскакала ад нас, але вярнулася на адмысловы крык, зразумеўшы, што мы з ёй адной крыві. Мы бачылі ржавых лісаў, што рыхтаваліся да зімы. Ты бегаў навыперадкі са страусамі, я каталася на сьпінах зебраў, чапляючыся за белыя палоскі, мы назіралі за фанабэрыстымі паўлінамі, лашчылі драпежнікаў, напаткалі сям’ю зубраў, але ня сталі іх турбаваць, бо ў іх зусім нядаўна нарадзілася зубраня, і яны былі варожыя да ўсяго сьвету, нячулыя да нашых запэўненьняў у бяскрыўднасьці. Нам было цяжка глядзець на птушак, многія з якіх у няволі развучыліся лятаць. Мы нават раздалі ім частку сваёй калекцыі камянёў, што зьбіралі ў розных краінах. Птушкі, якім пашчасьціла знайсьці камень са сваёй радзімы, праглынулі гэты каштоўны падарунак і захавалі назаўсёды у сваім вальлі. Мы бачылі кракадзілаў, бегемотаў, розных грызуноў, толькі коней нідзе не было. Ты неяк крыху спахмурнеў, вочы твае, якія заўсёды прыцягвалі сьвятло, сталі цьмянымі, нібыта хтосьці задзьмуў іх, як сьвечку. Жартаўлівая бойка маленькіх мядзьведзяняткаў цябе крыху ўсьцешыла і павесяліла. Іх бацькі распавялі нам, што гэта іх першае патомства, і што толькі дзякуючы сваім дзеткам, яны адчулі сябе ў гэтым чужым горадзе, як дома. Нешта надзвычайнае лунала ў паветры. Відаць, не выпадкова поўня прывяла нас у гэты горад. Ты сядзеў перада мной і глядзеў на набліжэньне захаду. Я імкнулася зрабіць усё як мага хутчэй, пакуль было дастаткова сьвятла. Імпрэсіяністы заўсёды малявалі памежныя станы, і толькі зараз я зразумела, як гэта цяжка: злавіць тваю ледзь заўважную ўсьмешку і глыбокія вочы, у якіх люструецца жоўтае сонца, што паступова сыходзіць на другую частку зямлі, пакідаючы свой цёплы сьлед на даху заціхаючага гораду. Маленькі пэндзаль быў зроблены з маіх валасоў, а вялікі – з тваіх. Фарбу для малюнкаў я зьбірала ў самых дзіўных месцах: парцалянавы блакіт Чорнага мора, шэра-ружовая галька – Азоўскага, таматна-памаранчавы сок Мексікі, цёмны колер піва Гінэс, празрыстае чэшскае шкло, чорны дождж Лондану, бездакорны белы – Барселоны. Фарбы захоўвалі подых і дух тых мясьцінаў, з якіх былі прывезеныя, а таму і малюнкі звычайна дыхалі нейкай шматнароднай традыцыяй. У іх зьліваліся гарачыя гішпанскія рытмы, ірландская народная весялосьць, шум мора, сьвяточнасьць Рыа, ангельская суворасьць, чэшская сьціпласьць – яркія вясёлкавыя пералівы ўсіх часьцінаў сьвету. Для партрэту я абрала цёплыя карычнева-жоўта-зялёныя колеры: аліўкавыя ўзгор’і Харватыі, ахрыстае сухое лісьце Карпатаў, пяшчотна-салатавае першае цьвіценьне крымскіх падгор’яў, а таксама сьветла-шэры Сьвіцязі для тваіх вачэй. У салёнай вадзе заліву гэтыя фарбы рабіліся яшчэ больш выразнымі і лёгка клаліся на тканіну аповеду. І вось пасярэдзіне подыху, паміж расплюшчанымі і заплюшчанымі вачыма, пасьля сонца і перад поўняй, на пераходзе ад сьвету да цені, на самай мяжы сяброўства ды каханьня выявіўся твой твар, подобны хутчэй на сімвал бясконцага пераўтварэньня інь у ян. Палёты і сны Мы паставілі намёт на пяску ля мора. Раніцай ён быў напалову заліты вадой. Але мы не адразу заўважылі – так стаміліся пасьля ўчарашняй прагулкі – і не маглі прачнуцца. Мы бачылі адзін сон на дваіх, толькі глядзелі яго з розных бакоў: нехта з пачатку, а нехта – з канца. Мы сустрэліся на сярэдзіне і толькі тады прачнуліся. Мы ляжалі, калыхаючыся на паверхні салёнай вады, і ўспаміналі свой сон. Гаспадары дому, пад якім мы начавалі, знайшлі намёт, спусьціліся на пляж і паклікалі: “Ці ёсьць хто жывы?” Яны запрасілі нас пасьнедаць. Мы пагадзіліся адразу, бо наш сьняданак быў наскрозь мокры: захаваўся цэлым толькі маленькі слоік варэньня з грэцкіх арэхаў, якім мы частавалі сваіх новых гасьцінных сяброў. Сьняданак на адкрытай тэрасе з відам на мора атрымаўся вельмі натхняльным. Была ўжо восень, але гэты дзень нагадваў пра лета. Марская вада колеру мятнае гарбаты накатвала хвалі на бераг, водар салёнае сьвежасьці прасякаў крыштальнае паветра, асьветленыя сонцам аблокі марудна цягнуліся адно за адным. Людзі, якія жывуць ля мора, вельмі шчасьлівыя. Кіран і Лорна распавядалі нам свае сны. І ён, і яна ляталі ў сьне. Лорна, як звычайна, ляцела, нібыта плыла па вадзе, адчуваючы цяжар. Яна адштурхоўвалася ад пяску на пляжы і ўзьнімалася вышэй і вышэй, перамагаючы зямное прыцягненьне. Кіран ляцеў, нібыта падаў у бяздонны калодзеж. Падчас гэтых палётаў ён наадварот адчуваў лёгкасьць, нібыта пакідаў сваё цела. Яшчэ яны казалі, што адчуваньне палёту было вельмі моцным ды рэалістычным – у сьне яны былі ўпэўненыя, што могуць паўтарыць гэта на яве. Я падумала, што гэта абавязкова адбудзецца калі-небудзь, трэба толькі ашчадна захоўваць досьвед пра палёты. Ты толькі ўсьміхнуўся сам сабе, табе невядомая была пакутлівая мара навучыцца лятаць. У Кірана была свая букіністычная кнігарня ў горадзе. Ён чытаў усе кнігі, якія прадаваў сам, і ведаў пра іх шмат цікавага. Ён дапамог нам знайсьці падарункі для сяброў – збор кельцкіх легендаў ды паданьняў, кінакаталог 1993 году выданьня, вершы Ленана з ягонымі малюнкамі ў перакладзе на чэшскую мову. Для сябе я выбрала энцыклапедыю коней. Ты набыў альбом з рэпрадукцыямі мастакоў, якія малявалі неба. Мы пакінулі Кірану кнігі з бібліятэкі нашай сьвядомасьці, якія заўсёды насілі з сабой – раман Мілана Кундэры аб празе захавацца ў памяці пасьля сьмерці, далікатны жыцьцяпіс эратычнасьці мастацтва Джона Барта, кніга спасьцігненьня самога сябе Кена Кізі, даоская прыпавесьць Джэка Керуака, казка пра гульню ў шахматы Ула­дзіміра Караткевіча, дзёньнік-Кама Сутра Чарлза Букоўскі, твор пра шматлікасьць чалавечых абліччаў Германа Гесэ, дасьледаваньне Тома Вулфа пра эксьперыменты са сьвядомасьцю, выдзьмутая скразьняком праз фортку аповесьць Генрыха Бёля, сатыра на брудны Парыж Генры Мілера, аўтабіяграфічная містыка пра змарнаваных часам Пітэра Хёга. Здарэньні Мы сядзелі на беразе, на кароткім пляжы, і размаўлялі пра тое, што падавалася нам дзіўным. Ты гуляўся з хвалямі, якія набягалі белымі карункамі, імкнучыся дастаць твае сьляды, якія ты пакідаў усё далей і далей, завабліваючы марскую прахалоду на гарачы перадвячэрні пясок. Кіран ды Лорна распавялі, што некалькі месяцаў таму бачылі зграю нейкіх істотаў, здалёк у тумане не было бачна, хто гэта. Яны нібыта ішлі па вадзе, але на тым месцы, Кіран ды Лорна гэта дакладна ведалі, раней не было такой плыткай пярэспы. Яны вельмі зьдзівіліся, а калі спусьціліся ўніз, каб паглядзець бліжэй, у моры нікога ўжо не было. Яны казалі, што і сьлядоў на пяску не знайшлі. Мы зразумелі гэтае сімвалічнае зьяўленьне як знак: хоць нам вельмі добра было ў гэтым гасьцінным доме на ўзьбярэжжы, але трэба было працягваць нашыя пошукі. Наступнаю раніцаю мы разбурылі свой самаробны дамок і, каб ня крыўдзіць гаспадароў, накрэмзалі на пяску ліст да іх. У ім мы падрабязна напісалі гісторыю нашых пошукаў, падзякавалі за тое, што яны зрабілі для нас, а таксама пакінулі некалькі парадаў, як можна спасьцігнуць неабходныя для жыцьця майстэрствы: дыхаць пад вадой, чытаць будучыню па сьлядах на пяску, размаўляць з сабой з мінулага, разумець мову жывёлаў. Паступова мы абышлі ўсе суседнія мясьціны, але, як правільна заўважылі Лорна і Кіран, тое, што мы шукаем, часта не пакідае ніякіх сьлядоў – толькі прадчуваньне сваёй блізкасьці. Найлепшым месцам нам падалося курортнае мястэчка, якое, нягле­дзячы на папулярнасьць сярод турыстаў, захоўвала дзікаватыя куткі. Трэба было толькі адыйсьці некалькі кіламетраў ад упарадкаваных мясьцінаў адпачынку, а таксама ад невялікіх пясчаных пляжаў – і вакол цябе заставаліся толькі пашы ды стромкі ска­лісты бераг акіянскага заліву. Мы знайшлі маленькі маляўнічы схаваны ад нецікаўных людзей вадаспад з прэснай вадой і невялікую палоску камяністага нізкага берага. Недалёка ад гэтай райскай мясьціны знайшлася таксама маленькая ўтульная пячора, у якую можна было трапіць толькі па вадзе… ці паветры. Ідучы сьцежкай, абсаджанай суцэльным кустом ажыны, мы сустрэлі чалавека-авечку і спыталі ў яго накірунак. Ён прамармытаў нешта на дзіўным і, відаць, вельмі старажытным дыялекце, падобным да гельцкага і пакрочыў далей са сваім сівым і мудрым ад старасьці сабакам. Пах авечай поўсьці зачапіўся за нас і пацягнуўся ад чалавека-авечкі, як нітка за павучком. Я стала намотваць яго на далонь – калі час будзе, зраблю файную фарбу. Я ўладкавалася працаваць у кітайскім доме – два разы на тыдзень. Распавядала замежнікам пра розныя гатункі гарбаты на тых мовах, якія ведала; а таксама ладзіла чайныя цырымоніі. Ты чакаў мяне дома, куды я прыязджала на старым фургончыку, які мне пазычылі на працы. Грошай хапала на кнігі, ежу, сьвечкі і дровы для каміну. Часам ты выпраўляўся ў горад разам са мной. Па дарозе ты заўсёды паглядаў у абодва бакі, каб не прапусьціць нешта значнае. Ты ўглядаўся ў твары людзей, шукаў на іх адбітак дзіўных невытлумачальных здарэньняў, сьведкамі якіх яны сталі. Але большасьць твараў былі заклапочаныя і шэрыя – твары людзей, якія даўно ня бачылі нечага незвычайнага, прынамсі іх вочы не паказвалі сумневу ў правільнасьці сёньняшняга разуменьня сусьвету. У кітайскі дамок прыходзілі розныя людзі. Былі выпадковыя і сталыя наведнікі. Былі тыя, хто, даведаўшыся пра гэтае месца з якой-небудзь крыніцы, заходзілі пацікавіцца і больш ніколі не вярталіся, а хтосьці рабіўся заўсёднікам. Былі людзі, дасьведчаныя ў каштоўнасьцях гарбаты, але большасьць пад час цырымоніі сачылі і слухалі з непадробнай увагай і даверлівасьцю. Адзін чалавек часта завітваў сюды. Звычайна ён замаўляў жоўты чай з карой японскага кедра, якая мела галюцынагенныя ўласьцівасьці, і сядаў за самы непрыкметны столік, адкуль бачна было тое, што адбываецца ў зале. Вікторыя Герасімчук. 16 гадоў, Асіповіцкі раён – Менск. Я Я плачу. Колькі дзён таму я нырнула ў раку пад назовам Дэпрэсія і дагэтуль не магу з яе выбрацца. Адбылося гэта менавіта ў той дзень сакавіка, калі горад паплыў у акіян расталага сьнегу і дажджоў. Вось і мяне зьнесла той плыньню. Што рабіць — ня ведаю... Махаю рукамі і крычу, але ніхто мяне ня бачыць і ня чуе, ніхто не ратуе. Калі б ведаць, што хутка прыдзе Вясна, бачыць яе хоць здалёк, было б лягчэй. А яна, мабыць, такая ж, як і я, песімістка і ніколі ўжо ня прыдзе, ня вернецца... Што з яе возьмеш? Я плачу ўвесь час. Плачу ад таго, што скончыліся ўсе грошы, што няма чаго апрануць (ды і няма куды), што ў дзяўчыны ў люстэрку прышчык на носе, што ў мяне дрэнныя адзнакі па хіміі (ды і не разумею я яе!), што няма каму патэлефанаваць, што няма натхненьня і новых малюнкаў... Плачу аб тым, што планета тоне ў брудзе, што дзеткам дзесьці няма чаго есьці, што ўсе наўкол па чарзе паміраюць... Плачу з-за двухмоўя ў Беларусі!!! Маім блізкім ня хочацца мяне слухаць, і таму я плачу ад таго, што ўсе вакол аглухлі. Магчыма, і асьлеплі. Ах, як жа шкада іх усіх і, найперш, сябе! I мне хочацца крычаць i тупаць нагамі, біць посуд і рваць паперу. Дурныя і бессэнсоўныя памкненьні, але ж... Лепш так, чым нерухома ляжаць і глядзець застылымі вачамі на сьцяну, бачыць, як... Мой партрэт плача. Сумныя вочы, вусны, нават нос. Зьніштожыць яго (на...)? Шкада: ня стане яго, дык з кім жа я буду плакаць? Разам весялей. Ай, усё адно гэта бяздарны малюнак. Вось вазьму аловак і накрэмзаю ўсьмешку, падмалюю бляск у вачах. Ха! Здаецца... так лепей. Вось дзіва! Так і пакінем. Панясу гэты партрэт на выставу. Ня возьмуць? Дык тады павешу яго ў метро на самым бачным месцы. Людзі будуць ісьці і дзівіцца на такую дурніцу. А раптам... і ён будзе ісьці міма і заўважыць сярод натоўпу мае вочы, і тады... Так лепей... Тэлефануй. Ужо чакаю я. * * * У цябе такія прыгожыя вочы... Мне хочацца выкалупнуць гэтае чорнае круглае семя, аблізаць яго і выплюнуць... Застанецца толькі льдзінка – Празрыстая і сьлізкая. Калі ты плачаш... Ня плач больш ніколі, а то я не стрымаюся і зраблю гэта. Хіба мы выжывем? З.В. на дзень св. В Каханьня тут няма... Яна стаіць побач з табою і паліць. Хто ЯНА? Табе і самому цікава. Язык заблытаўся між зубоў, пакрыўдзіўся... Шэрыя людзі бяз твараў (і бяз твораў) нясуць у руках свае гумовыя і папяровыя сэрцы. Сьмех ды й толькі! Гэта ж няправільна — паказваць вось так усім свае сэрцы, ды яшчэ пісаць на іх «Я тебя люблю»! Нават сорамна за іх. Не магу больш трываць!.. У тваіх руках сэрца ня бачу. Я нідзе яго ня бачу! Ау-у, ты дзе? Мае вочы (і я ўвогуле) не прызначаныя для таго, каб, зьняўшы з цябе чорную вопратку, разадраць цела і разглядзець там тваё сэрца, гарачае і сьлізкае, што бясконца тухкае, б’ецца і захлынаецца, а ўсё прагне жыцьця і славы. У вачах тваіх бачу маскітаў. Вось яны, гады! Хаця... для цябе яны ня гады — каханкі. Я баюся. Д’ябал, я ж нічога не баюся! Усё ж... баюся. Баюся. Дзяўчынка-правінцыялка з вялікімі вачыма. Архітэктура-журфак! Ха-ха! Заўсёды хочацца таго, чаго ў цябе няма. А калі ёсьць, то абавязкова павінна быць лепшым. Не за ўсіх астатніх, а за самую сябе. Максімалістка?.. Проста дура, чарговая дура, што падышла да цябе, каб зазірнуць у гэтыя глыбокія чорныя вочы (з маскітамі). Будзем лічыць, што гэта ты мяне ўзнагародзіў (за адвагу) гэтай агіднай хваробай. Арыгінальна, як заўсёды. Але... Каханьня тут няма. Ша! * * * Яна падымае рукі да неба, раскідвае іх, як крылы. Яе мяккія спрытныя ногі лёгка рухаюцца. У яе дзіўным танцы яе цела зьвіваецца, як змяя, у яго быццам ужо няма шкілету, яно амаль ужо нематэрыяльнае і хутка разьляціцца на дробныя рознакаляровыя рэшткі. Разьліваючыся гучным сьмехам, яна як быццам аддае сябе ўсяму сьвету. Яна кружыцца ў сваім шаманскім танцы. То прыпадае да зямлі, то зноў імкнецца ўвышыню, як полымя. Яе доўгія бліскучыя валасы разьлятаюцца ад ветру і ад яе няспыннага руху. Яе рукі апісваюць у паветры дзіўныя фігуры. У сваім вар’яцкім танцы яна ўсьміхаецца Сонцу, заплюшчвае вочы ад ягонага сьвятла, гіганцкай любові да яе і ад моцнага пачуцьця... З яе вуснаў вырываюцца словы незразумелай песьні. Яна зноў уздымае рукі да Сонца... Глядзі, яна зараз паляціць! Але ты ня можаш быць проста назіральнікам, ты дакранаешся да яе... I ад гэтага музыка яе душы сьціхае, яна, бясьсільная, падае на зямлю, сьцішваецца і... губляецца ў снах. Slеер... Хто яна была, ужо ня важна, і дурань той, каму гэта яшчэ цікава. Яе ўжо няма! Ня бачыш? Яна... памерла!!! Ты будзеш проста пустой клеткай, дзяўчына, калі заб’еш птушку. Ігар Канановіч. 22 гады, Клецк – Менск. Псотніцкія сентэнцыі Часам думцы ахвота парваць ланцугі, Каб імкнуцца насустрач Сусьвету – Проста ў чорнае Неба, да зор дарагіх Ад астыглай паверхні планеты. Ноч. Па Менску гуляюць вятры. Я праз іх шпацырую бадзёра. У валізе — каменьне, каб біць ліхтары, З-за якіх тут ня бачна зорак. Для Яе – Ружы, калі ласка!.. Для Яе... «А ці даспадобы будуць ружы?» — Ты сваю здагадлівасьць напружыў. Думаеш. Гарыш. Душа пяе. «Ружы. Калі ласка. Для Яе...» Плоціш – і выходзіш з шапіка Ў скразьнякі падземных пераходаў. Скрутак найкаштоўнейшы ў руках Для Тае, што прыме кветкі годна... * * * Душа мая жыве па-беларуску. А зьнешне — не глядзіце, гэта — маска. Паміж сабой, у нашым коле вузкім — Па-беларуску толькі, калі ласка. Душа мая жыве на гэтай мове. Інакш ня будзе, бо загіне Праўда Сумленьня й Гонару — я маю іх, панове. Хаця няяўна, але ёсьць. Дакладна. На тым трымаемся Няволі Часам, Бязвольля Часам ды на ўласным месцы, Бо мы — цярплівыя агульнай масай I асьцярожныя. I, ўсё ж, — прыесца... * * * То Быцьцё мне, то я яму, планы камечым! Не сыйшліся натурамі, і — не сыйсьціся! То яно — пыльным мехам, то я яго нечым, То яно мяне воўкам, то я яго рысьсю! Не сыйсьціся... Але і разводу ня будзе «...Покуль сьмерць не разлучыць!..» — пачуў на вянчаньнях, Як «жаніў» сябрукоў. Дык дзе ж вера ў пакуце?! Дзе той Сэнс, што заменены Сэнсавай Зданьню?.. Усьвядоміць усё, нарадзіўшыся Цацкай, Немагчыма — таму рэвалюцый ня трэба... Воўк на рысь, рысь на воўка — з засады, зьнянацку! I!.. То я, то мяне паміж Пеклам і Небам! Галіна Касьпяровіч. 23 гады, Ляхавіцкі раён. * * * Тое, што Табой завецца – Ледзь улоўнае, хоць і блізкае: То сьняжком завейна ўецца, То маланкай сьлепіць-бліскае. Тое, што Табой завецца – Роўна ўзьнёслае і нізкае І арлом аб скалы б’ецца, І вужом на камні сьлізгае. Тое, што Табой завецца – Жыцьцярадасна-сьмертаноснае: З мёдам горыч страты п’ецца, Боль мінае... Разам з вёснамі. Тое, што Табой завецца – Летуценьнямі сагрэтае. Толькі... што Табой завецца? Недасяжнае. Несустрэтае. * * * А восень, пляснуўшы ў далоні, Лятункам жарсьці паддае, Залеўнай жвавасьцю палоніць, Бунтарствам статнасьці свае. Падносіць келіхі за згоду Між сьціплых зрэнак арабін, Агонь вяргіняў як нагоду: «На шчасьце з мілым прыгубі...» Блазан! Ты пішаш пра зарплату Для сэрца з ранай ад ляза... Хай Одум будзе тваім сватам! ...Ўсё лепш, чым цешчаю – Сьляза. * * * Дотык вашых вуснаў Сьпешчаных, спакусных – Скораная воля, Скрадзены дазвол... Закадзілі зоры Промнямі дакору І пякельным болем Апалілі дол. ...Нас сягоньня трое: Я, Вы і малое, Апраўданьне стомай, Ад пакут душы. Ветрык ногі ліжа... Кожнаму па крыжу: Мне – расьці з надломам Вам ізноў грашыць. * * * Залева абдымае хату, Нібыта ставіць перад фактам, Што да мяне табе ні-ні. І скрухай дыхаюць агні: Паўсюль тваіх прызнаньняў краты: ...Ты ж ратаваў... Як стаўся катам?.. Зараслава Камінская. 20 гадоў, Менск. Полацкае эсэ Подых ветру, у валасах павуціньне зьмяшалася з промнямі сонца. Сьпеў крыніцаў ля Сафіі гучнейшы за голас аргану. Кніга Арлова ў сумцы, «Наутылус» у плэеры, поціск далоні, якога так не хапала ў Менску. Вандроўка з Гораду Хіміі ў Калыску Духоўнасьці. Прывітаньне, улюблены Полацк. Рух – і зьмена. Подых – страчана нешта. Гляджу? Не, ёсьць спадзяваньне, што бачу. Сонца ў небе ці сонца ў лужыне – выбары восені, дзе я – назіральнік. Колеры перамешаныя – чарната атрымалася крылаў вароны. Узмах – расплёхнутыя фарбы, і разьляцеліся па сьвеце чырвань і барва, нябёсаў блакіт, дзе бель аблокаў сушыць Усявышні. Музыка грае: ня чутна званоў з-пад зямлі – месца сабору Святога Стэфана занятае крамай. Раней у цэрквах ішоў гандаль, цяпер – над цэрквамі. Рука жабрака на пагосьце атрымала кроплю дажджу ад нябёсаў: солі няма ў ёй – таму хлусьня, што гэта нечыя сьлёзы.. Месцы, з дзяцінства знаёмыя, перад вачыма. Помнік Францыску Скарыну, Полацкай Ефрасіньні і Сімяону – традыцыя шанаваньня нябожчыкаў, лялька для «годных» нашчадкаў. Побач – помнік для літары «У нескладовае». Хутка хаўтуры? Рэшткі манастыра бернардзінаў побач з вар’ятняй. Плот з дошак і дроту – гэта не мяжа, мяжа ў сэрцах. Ніводнага гуку – панаваньне жалобы, што стала чутней за былыя малітвы. І адчуваньне нясьцерпнае, што нехта за сьценамі побач канае, і чакае спацелае цела зямля, што прыліпла брудам да ботаў. Цень на зямлі – змроку кавалак, напамін пра Уладзіміра-Сонейка. Кананізаваны забойца – рукі ў крыві Рагвалода. Вусны ў пацалунках Рагнеды… У горадзе амаль усе цагліны з крыві паганцаў, схізматаў, габрэяў, паўстанцаў. І кроплі гэтай крыві выступаюць цяпер з цаглінаў. Ці мо дождж?... Мятла дворніка гуляе ў лістападзе: сухія галіны падхапілі лісьце дрэваў з брукаванай дарогі, прытулілі, бы ўласныя, і кінулі. Гульня ў жыцьцё, успаміны… Зноў праца. Мары ня вартыя таго, каб адпраўляцца да часу на сьметнік. Ліст дуба схавала ў кішэню побач з грашыма – маленькі гербарый гараджанкі. Барысаў камень. Крыж-заваёўнік – шнар на сьвятыні язычніка. Мая рука на крыжы. Ня чую цяпла, толькі холад у камяні хрысьціянства… У Менску знайшла ліст дуба ў кішэні – вітаньне ад Полацку ці на шлях дадому квіток? Антаніна Курдзя. 17 гадоў, Менск. * * * Там, дзе голаў схіляецца долу (ці далоў ляціць галава?), Каб ня класьці у рот валідолу, З Велікодных пастоў да Расства, як далі усім па патрэбе – ўсе маўчаць, як сычы на таку; Покуль снайпер ходзіць па небе і страляць набівае руку. * * * Я для сябравага стылету падстаўляю з ахвотай сьпіну, бо самотным прыйшоў да сьвету і самотным яго пакіну; Бо у нетрах шуфляды з пылам (у даніну сталічным паэтам) я трымаю ня вяроўку з мылам, а скарбоначку з пісталетам! * * * Бісерам дзён на шэрую гладзь кропля дажджу – адна, другая... Я не хачу нічога вяртаць – хай нехта іншы цябе кахае у незнаёмых, чужых кватэрах ложкам рыпіць, гатуе каву, піша тваё імя на шпалерах, а мне гэта болей не цікава... * * * Заб’ю цябе цішынёй, з любові саўю труну, ад шэрых дзён даланёй захіну і не адгарну. У вырай птах адляцеў і дах адляцеў за ім... Хто жыць маім не хацеў, той, хіба, памрэ маім. * * * Ты баішся? Я – баюся. Ты ня верыш? І я – не. Ў нашай вольнай Беларусі Кожны дзень, як на вайне! * * * Гэты дзень аб’яўляю днём памяці апошняга песьняра, апошняй вясновай раніцы, апошняга камара, Апошняй вяроўкі зблытанай З усіх недарэчных сьлёз, З жыцьця-павуціньня вытканай, Што ў барву фарбуе лёс. Прадбачыць некаму дадзена, Як будучыня складзе. А я – аб’яўляю дзень памяці усіх сумленных людзей. * * * Шукай мяне ў атрутных зёлках, ў вадзе,што выбух скалане, ў недамалёваных вясёлках у бункеры шукай мяне. З надзейнай стрэльбай у шуфлядзе, З ліцьвінскім сьцягам на сьцяне, ў віне, у чорнай чакалядзе – Шукай спакой – знайдзі мяне. * * * Мужнай Пагоні Белыя коні Стомлена топчуць Сьпіны і грудзі, Сьпяць у фатэлях Мірныя людзі Белыя коні ...Нас не догонят... * * * Людзі ішлі на працу Людзі вярталіся з працы Нехта хварэў на пранцы Нехта – за італьянцаў Людзі выходзілі з дому Людзі дадому беглі Нехта, нам невядомы, Ў жыцьці гуляў, як у кеглі... * * * Мярзотнік-дождж нахабна лезе ў маю кватэру цераз шкло. Пішу тваё імя на сьнезе... Ці ёсць што-небудзь? Не. Прайшло. Скавыча сумная мабілка, Гарбата стыне памяркоўна, Напэўна, гэта не памылка, Што мы сустрэліся раптоўна : ) Aлесь Курсевіч. Польшча. * * * Здaлёк, гледзячы нa будучыню, шукaў мінулaгa і прaгнуў вярнуць хоць дзень. стaміўшыся рaзвaжaць, піў і пaліў, перaпісвaючы рaдкі жыцьця. Хоць і дзіўнa гучыць, aле гэтa рaбіў Бог... * * * Нaсупрaць мяне, селa Я, цaлкaм непaдобнaе дa Сябе... хaлернa хочaццa зьмяніць люстэркa!!! * * * Cонцa ў крыжaх, нібы сьлёзы ў вaчaх мaёй Белaрусі. Пaлынaвы пaх, быццaм стомлены жaх мaёй Белaрусі. Зоры ў нaчaх, Нібы стрaчaны шлях мaёй Белaрусі. сонцa ў крыжaх, быццaм сьлёзы ў вaчaх, быццaм стомлены жaх, быццaм стрaчaны шлях, мaёй Белaрусі... * * * Maя рукa – нa твaім стaне... і ты ня ў стaне што-небудзь зрaбіць. * * * Схaвaўшыся пaд коўдру перaд сном, пaчну рaзвaжaць aб будучыні. Шкaдa, што мaгу рaбіць гэтa толькі, схaвaўшыся пaд коўдру перaд сном. * * * Як дрэнна, што нельга даць хабару лёсу, – каб ён на хвіліну злучыўся б з тваім. * * * Крыжaмі вaкон нaзірaе зa нaмі ноч. Aблокaмі ў небе мaлюе чорныя квaдрaты. Вaчымa дзікaгa кaтб прaдзірaе сьцены хaт, усё было б нічогa, aднaк нaдыходзіць дзень. Тамаш Лярмат. 22 гады. Навальніца Ад чаго нечакана трава зеляней, чым была, Ды паветра такое, што нават у сьне не прысьніцца? Ад таго, што ў дзівосным праменьні агню ды сьвятла На старую Літву па нябёсах паўзе навальніца. І паволі сьвінец афарбоўвае ўвесь небакрай, Ды крычаць крумкачы ўсё грамчэй над пустою ральлёю. Мне трывожна ды радасна слухаць іх велічны грай, Я народжаны гэтаю чорнаю злою зямлёю. Вось яна, што рабіла мяне год ад году дзічэй. На сваё падабенства расьціла мяне ад маленства. Ад таго ў глыбіні маіх сонных тарфяных вачэй, Бы падземны пажар, палымнее таемна шаленства. Ад яе атрымаў я зьдзічэласьць літоўскіх лясоў, Бы кара налібоцкіх дубоў зьдзірванелую скуру, Паламаны прагнілы счарнелы чарот валасоў Ды камень у грудзях з гарадзенскага княскага муру. Вось у воі вятроў разрываюцца пасмы смугі, Ды далёка на захадзе неба маланкі пякельняць, І рака звар’яцела раве ды ірве берагі, І з бурлівых віроў пасьміхаюцца твары тапельніц. Хмары падаюць ўніз і зямля пад нагамі плыве, Навальніца нясецца па шэраму цяжкаму небу. Я стаю басанож у пажоўклай пажухлай траве, Мае ногі пускаюць карэньне ў няплодную глебу. Таліесін Я быў вялікім аленем, я быў раскідзістым дрэвам, Я быў пустэчай бязьмежнай, я быў дрыгвою заклятай, Я быў блукаючым ценем, я быў далёкім напевам, Я быў суроваю вежай, я быў вішнёваю хатай, Я быў рачною вадою, я быў сырою зямлёю, Я быў прыўкрасным чаборам у пекным летнім уборы, Я быў ліхою бядою, я быў тугою пятлёю, Я быў крывавай разорай, я быў крывёю ў разоры, Я быў негараным шнурам, чакаў свайго селяніна, Я быў падманлівым рэхам, гукаў над багнаю цёмнай, Я быў вярбою панурай, я быў зялёнай ляшчынай, Раняў цяжкія гарэхі на хвалі сівога Нёмна, А ў Нёмне-рацэ глыбока, каля залатых чаротаў, Дзе скарбаў чароўных многа, дзе іх ніхто не чапае, Жыве шчупак-абібока, дурнейшы з усіх істотаў, І мяса яго дурнога заўсёды на ўсіх хапае. Хто зьеў заклятага мяса — забыўся на ўсё, што ведаў, І гоне яго няўдача з раньня ды да цёмнай ночы, І горка ён стогне часам ад гэтых адвечных бедаў, Ды ціха, нябога, плача, ды ціха сабе шапоча: Я быў чароўнаю чапляй, сядзеў на казачным муры, Я быў дзівоснаю гусьсю, ляцеў па сонечным небе, Я быў навостранай шабляй з выявай князя Батуры, Я быў самой Беларусьсю — у бульбе, вадзе ды хлебе. Я быў здаровы ды цэлы, я быў разумны ды здольны, Я ведаў ад бедаў лекі, я дзівы чыніў ды цуды, Я быў магутны ды сьмелы, я быў шчасьлівы ды вольны, Я быў калісь чалавекам, здаецца, болей ня буду... Корамні-дэлл Хаваўся я ў доме ад лютай зімы, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл... Былі мне сябрамі цяжкія тамы, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл... З паданьнямі бавіў я доўгія ночы, Ды ўбачыў цябе між радкамі аднойчы: Корамні-дэлл, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл, о Корамні-дэлл... Мінула зіма ды настала вясна, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл... Я птушкаў пачуў ды падбег да вакна, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл... А птушкі сьпявалі, што бачылі самі, Ад вока людзкога схаваны лясамі, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл, о Корамні-дэлл... Я выйшаў, ды сьцежкі ня бачна нідзе, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл... Я йду без дарогі, як сэрца вядзе, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл... І ў летнега залева сьпеве вясёлым Мне чуецца рэха чароўнага долу, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл, о Корамні-дэлл... Імя тваё ўбіў я сабе ў галаву, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл... Табою ды болей нічым я жыву, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл... І цягнуцца тыдні ў бясконцым блуканьні, Ды лісьце жаўцее, ды пушча ў тумане, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл, о Корамні-дэлл... І з лесу насустрач выходзе зіма, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл, Я марна шукаю, блукаю дарма, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл, І ў восеньскім лісьці ляжу я ды плачу Аб тым, што ніколі, ніколі ня ўбачу Корамні-дэлл, Корамні-дэлл, Корамні-дэлл, о Корамні-дэлл... Наста Манцэвіч. 22 гады, Вялейка – Менск. Мілан. Вечар. Частавалі нас кавай ветліва і ласкава, налівалі гарэлку... ці то ангельскі ром? Ля кавярні “Ла Скала” лашчыла-мілавала, абурыўшы суседзяў справа каленку яе пад сталом. * * * Сяджу каля тэлевізара ем цукеркі паперкі сьлінай прымацоўваю да сьценкі. Адначасова дакладна – у перапынках калупаю пальцам ў шкарпэтках дзірку. Размалёўваю «А4» уздоўж і ўпоперак упоперак і ўздоўж Я злосны калючы вожык іголкі растуць на сьпіне. Ты патэлефануеш, ці не? * * * Маляваць усю ноч легчы пад раніцу легчы пад коўдру заплюшчыць вочы... і зразумець, што усім “да задніцы” што ты і дзе вымалёўваў ноччу... Раніцай ўстаць папаўзьці да возера камень на шыю і ўніз... вось так. На шыльдзе магільнай будзе напісана ні больш і ні менш: “Непрызнаны мастак”. Яўгенія Манцэвіч. 20 гадоў, Вялейка – Менск. Надзея памірае апошняй Я ляжу на сьпіне пасярод лесьвічнай пляцоўкі. Я паміраю. Паміраю, калі мне ўсяго 19 гадоў, калі яшчэ столькі планаў і надзеяў. Надзеяў на тое, што ўсё яшчэ будзе, што ўсё будзе добра. Кажуць, што надзея памірае апошняй. Калі гэта так, то ўсе паміраюць з надзеяй. Што можа быць горш за гэта? Ты зараз скажаш: “Дурненькая”. А я адкажу: “Не называй мяне так”. Бо я ўжо не такая дурная, як раней. Я ведаю нашмат больш. Але табе гэтага мала. Табе заўсёды чагосьці не хапае. “І туга за сэрца нас хапае” (добрая рыфма, ці не так?) – сказаў бы Вітас. Але ў Вітаса жабры, ён маўчыць, ён рыба. Дзіўная сьмерць. На вуліцы сонца, цёпла, растаюць ледзяшы і падаюць на лю­дзей. Але тым толькі радасьней ад гэтага. Я заўсёды думала, што памру хмарнай восеньню, калі будзе ісьці дождж, а на дарогах будзе брудна і слотна. Але не, цяпер вясна, самая, што ні ёсьць, сапраўдная. Я ляжу ў поўнай адзіноце. Але хутка тут зьявіцца п’яны сусед, ён спатыкнецца аб мяне і нават не заўважыць. А я маўчу, бо я таксама Рыба, сакавіцкая. Але ўважлівая суседка абавязкова мяне пабачыць. Гэтая жанчына бачыць усё і заўсёды. Яна выклікае “хуткую”. Праз некалькі гадзінаў прыедзе ўрач і паставіць дыягназ: “Кулявое раненьне ў ключыцу. Надзея ёсьць”. Вось і ён усё пра тое ж... надзея... Ты чуеш? Ён сказаў – ключыца. Але я ж адчуваю, што куля ў сэрцы. Слова гонару, яна тут. Сумна неяк. Здаецца, я плачу. Так, я сапраўды плачу. Сьляза казыча мне вуха. Вось, аказваецца, як яно – паміраць. Сумна і дзіўна. – Дурненькая. – Не называй мяне так... Ой... а ты хто? – Я – твая надзея... Калі высахне Ціха-Ледавіты акіян Прыйшла зіма. І як належыць сапраўднай зіме, прыйшла яна не адна, а са сьнегам, гарачымі батарэямі і бамжамі ў пад’ездах. А на наступны дзень настала лета. І крокі сталі больш цяжкімі, маруднымі і глыбокімі. А праз дзень ужо зноў была зіма. І паляцелі бабулі з каляскамі, і лужыны ператварыліся ў сапраўдныя люстэркі – такія ж цьвёрдыя і гладкія; а дарогі карміліся сольлю і пяском. Хутка і смачна. Потым быў Новы год. Ці Нараджэньне Хрыстова. Не, спачату было Нара­джэньне Хрыстова, а пасьля Новы год, і яшчэ раз у такім жа парадку. Зразумела, – мандарыны і пах штучнай ёлкі, “Ирония судьбы” і крымінальная справаздача пра пажары ў навагодніх навінах па тэлевізары. А потым патэлефанаваў ён. Абвіслыя пад цяжарам сьнегу правады ўпарта глыталі яго словы. Хутка і смачна. А Ціха-Ледавіты акіян сьмяяўся, павялічваючы адлегласьць паміж намі. На Хрышчэньне паўтаракіламетровая чарга бабулек сумна глядзела на мяне, мімаідучую. А я думала пра тое, што прасьцей было б асьвяціць водаправод. Сьнегаўборачныя машыны павялічвалі колькасьць сьнегу. А колькасьць сьнегу павя­лічвала маё шчасьце. І я ўжо амаль навучылася складаць пачуцьці па паліцах. І мы заўсёды ўмелі жыць адзін без аднаго. І незразумелым было тое, што ў адзін дзень развучыліся гэта рабіць. Гэтай зімой лета больш не прыходзіла. Але калі ня верыць Грыбаедаву, то 1 чэрвеня лета ўсё ж павінна настаць. Тады высахне Ціха-Ледавіты акіян, і яго можна будзе перайсьці ўброд. І ўдыхаць разам з ім пахі незнаёмага мне горада, і ўглядацца ў ягоныя вочы, і не змагчы абысьціся адзін без аднаго. Пакахайце мяне, калі ласка Мне ўжо шмат гадоў. Больш, чым Вы, спадар, маглі б падумаць. Нават мае ўласныя бацькі не здагадваюцца пра колькасць гадоў, пражытых мной. А гады заўсёды растуць прамапрапарцыянальна колькасьці выпітых бакалаў шампанскага ў навагоднюю ноч. Мне ўжо шмат гадоў. Але я яшчэ маладая. У мяне белая ўсьмешка, іскрыстыя вочы, бліскучыя густыя валасы і пругкая скура. Я не гляджу рэкламу пра касьметыку, што амалоджвае. Таму што я яшчэ маладая. А на вуліцах заўсёды надта шмат людзей для мяне адной. Спрабаваць схавацца ад іх – пустая справа. Таму я не хаваюся. Гэта яны ўтойваюцца ад мяне. Людзі засоўваюць галовы ў шалікі, а позіркі ў асфальт. Яны зачыняюць усьмешку на замок і вельмі рэдка прадаюць яе зусім ня танна. А добрае слова цяпер – дэфіцыт. І нават самая няшчасная слоўная падробка на любым аўкцыёне паднялася б у цане да тысячы кунаў. Вось так і жывём. Зусім мала радасьцей. Але Вы не засмучайцеся. Бо я не пастарэю – слова гонару. Я заўсёды буду маладой, калі Вы пажадаеце. Толькі пакахайце мяне, спадар, калі ласка. І ажаніцеся са мною. Я буду цудоўнай жонкай і выдатнай маці. Абяцаю, толькі пакахайце мяне, калі ласка. Лысая жанчына Лысая жанчына есьць вафельную цукерку і папраўляе чубок, які не існуе, гледзячы на свой адбітак ў крывым люстэрку дзвярэй тралейбуса. Лысая жанчына паліць папіросу і чысьціць жоўтыя зубы ўказальным пальцам. Лысая жанчына носіць зялёны пінжак з тлустай плямай на левай кішэні і чырвоныя штаны, купленыя ў краме «Second hand». Лысая жанчына працуе санітаркай у раённай дзіцячай бальніцы. Яна атрымала кварцавае апраменьваньне і аблысела. Але сказала ўсім, што пагалілася налыса ў знак салідарнасьці з ахвярамі аварыі на Чарнобыльскай АЭС. Лысай жанчыне ўручылі ордэн за заслугі перад айчынай, і цяпер яна бясплатна езьдзіць у грамадскім транспарце. Лысая жанчына не існуе і ніколі не існавала. Гэта вынік вашай фантазіі. Лысая жанчына плача, гледзячы ў мае вочы. Соф’я Марозава. 17 гадоў, Менскі раён. Цеплагляд Вы патрапілі мне пад руку, (і між іншым, гарачую) Курадыміць мана, зьнемажэньнем заходзіцца стэп Гэта кольцы плывуць... гэта я іх, слаістая, страчваю... Растапляецца поўня, бы масла ў парным малацэ Як балюча затахкаў гадзіньнік на Вашай руцэ... Беснаваліся стрэлкі, гадзіны пабеглі завыўшы Задуменных замленных вачэй цеплагляд жарсьцядышны Як крухмальны алей, паглынальны загібельны глей * * * За гальштук цягала, ў тумане вадзіла, Магутнага дыхту пяшчотна ўваліла. Ня дыхайце, хворы. Падыхайце, мілы. Заплюшчыце дзьверы. Выпроствайце крылы. * * * Вецер рыхліць студзяністага гелю паветра. А ці ж бяз ветру ляталі б птушкі й абгорткі? А ці ж бяз ветру ляцелі б сьняжынкі і бомбы? Людзі бяз ветру ня могуць ступіць сантыметру. * * * Наступіць на граблі ў дзясяты раз – Гэта лепш, чым сесьці на вілы. * * * Вы, як сьвідравіна, а я Ваш выток. Скажу без лісьлівых прыўкрас: Вы белы, як рысавай кашы шматок, Пушысты, як дзікабраз. * * * У цябе такія разумныя вочы... Калі ты нахіляеш галаву, можна нават заўважыць, як розум пераліваецца з аднаго вока у другое... Марыя Мартысевіч. 23 гады, Менск. BARBARA RADZIWIL’S LIVEJOURNAL (урыўкі з інтэрнэт-дзёньніку ~barbara_r) 1. Зацертае стагоддзямі таро сівой хазаркі. Зноў фарбую вусны у ліфце і лячу ў сваё метро, і праглынае электрычны вусень, і банкамат мудруючы, круцель, пагардліва выплёўвае гатоўку. Хазарка прадказала мне пасьцель. І сьвятара. І сьмерць мяньціць літоўку. Варшава (па дарозе ў Геранёны) 1542 г. 2. Я стаяла з ключамі на ганку вялізнага дома, Я здавала каморы і клеці яго аканомам. Калі ён увайшоў, мяне як абдало варам. А ён сказаў, што чорнае мне да твару. Я ня мела чым дыхаць, нібы на высокіх стромах, ледзь адказвала пра надвор’е й агульных знаёмых. Крумкачы кахаліся ў нішах і каркалі звонка. А ён сказаў, што ў яго дома хворая жонка. Я выходзіла вонкі й бязмэтна блукала ў парку, раптам страчвала сон і чытала начамі Петрарку. Мне было яшчэ да Раства насіць жалобу па мужы, А ён сказаў, што я пекная, і падарыў ружу. Я ня чула, аб чым разважаў за абедам пробашч, я баялася ўзьняць вочы і клала далонь побач. У шыбы пяшчотна грукалі дзюбамі крумкачы. А ён сказаў, каб не замыкала спальню ўначы. Геранёны 1542 г. 3. Мой Жыкгімонт, мой юны Жыкгімонт ідзе на сьвет падлеткавай вайною, кранальна эпатуючы beau monde кіслотнаю фрызураю і мною, Мой Жыкгімонт бянтэжыцца слоў “аральны сэкс”, і так баіцца маці, ёй хлусячы пра сеймы і паслоў, калі ў палацы Пацаў зноўку party. Мой Жыкгімонт – завостранае “кг” Бы выбух у каханьнем поўным роце. O mon petit prince, je suis tres fatigeй Хадзем ад іх, мой любы Жыкгімонце… Мой Жыкгімонт – у ім адметны дар яго ўладарства станецца эпохай, ну а пакуль мой слаўны гаспадар сьпяшае да мяне таемнай лёхай, бо ёсьць адно, што болей не міне, пра што пакуль што думаецца ўпотай – мой Жыкгімонт ужо жыве ўва мне маленькай сарамліваю зікготай. 4. Мы жылі, як ніколі ня сьмелі: ўставалі а шостай ці сёмай, йшлі ў касьцёл раніцою нядзелі, а вечар бавілі дома; на паўднёвым гаўбцы з маленечкай косткі расьцілі дрэва цытрыну, мы чыталі пра дзіва Ян-Цзы, і хацелі ў далёкую Чыну; мы гулялі ў дзіцячыя гульні – хаваліся ў нішы й чакалі знаёмыя крокі... А яшчэ мы зрабілі літоўскія візы і езьдзілі ў Вільню і Трокі. Мы сачылі, як траўны прастор нараджаецца з марцаўскай слоты, абжывалі мурог і чабор, але болей любілі балоты – заблукаць і на хісткім лужку абдымацца і думаць, што ўсё, і маліць пра агеньчык у цемры, і цешыцца хутарскім зыкам... А яшчэ мы ляцелі 200 па трасе і бачылі ўсход над Балтыкам. Мы хадзілі у горад, у крамы, глядзець на заморскіх тканінаў сувоі, мы любілі ля Слуцкае брамы з дзядкамі зацяцца пра Польшчу з Літвою, альбо крыкнуць на рынку імя і загадваць, хто азавецца... А яшчэ мы слухалі ў цішы завулкаў, як б’ецца маленькае сэрца. Мы былі між людзей – і адны, бы стары францыскан па-за кляштарным мурам; бацькаў парк залацеў дзень пры дні халадзеў і брыняў верасьнёвым глямурам, вецер з захаду нёс напамін пра сьвякруху, вачэй ейных сьлізкія стронгі, сукенкі Versace і піцу... А яшчэ мы складалі ў піўніцу шэзлонгі, каб ехаць на зіму ў сталіцу. Нясьвіж, лета 1550 г. 5. Ну вось і ўсё – сякера пры камлі. Па жылах разьліваецца атрута. Мне роспачна, нібыта на зямлі ля кожнага прысаду вяне рута. Ля ложку распачатае чытво – адно недачытанае каханьне. Сьвет – кніга, й крыўдна пакідаць яго, спыніўшы на сярэдзіне чытаньне. Цікава, ці наведаюць браты хоць раз, калі пліта прыцісьне грудзі? Бо ён, які ня прыйдзе да пліты, на жаль, мяне ніколі не забудзе. Ну вось і ўсё – Гасподзь націснуў Shift. Далей – лягчэй. Больш не пужаюць мукі, нібыта мама пры ўваходзе ў ліфт абачліва бярэ з вазка на рукі. І аўтабан, зіхоткі ад імжы, Заблытвае дзясяткам вострых брамак. – Прабачце, як даехаць да мяжы? – Зьезд на Галгофу. Гродзенскі напрамак. – Dzieс dobry. Rajska stzaї graniczna. Proszк paсstwo przygotowiж paszporty, rozgarn№ж je na zdjкciach. – Мамачка, а чаму яны кажуць “Дзень добры”? Зараз жа цёмна і ноч. – А ў іх, дачушка, заўсёды, бы ўдзень, сьветла. Вільня 1551 г. Тацяна Нядбай. 22 гады, Менск. * * * З разьбегу, З раскруту, З расскоку Высьлізгваю з рук тваіх. Ты будзеш маім урокам, Я буду адной з Іх. Шалёнай і дзёрзкай, Дрыготкай, Нястрыманай і – чужой. Ірвуся ў жыцьцё тваё готыкай I стыну У Ім Імжой. I жоўтымі лапамі клёнаў Душу тваю зноў лаўлю. I зьлізваю вільгаць салёную. Вечар. Шапэн. Прэлю- Ды-я. Ор28 №4 * * * мой ненароджаны сын падобны быў да цябе – так і не нарадзіўся * * * Я – шэрая мыш. Кыш-ша! Я Вас атручу сама. За сьценкаю – ціша, ціша... За сьценкаю – ноч, зіма. А я патрабую сыр. I Ваш патрабую дом – Мае трапяткія вус... ы Каб не прымарозіць ільдом. Вясёлая мыш – Йіш як! – Скачу на Вашым стале! Вы хочаце, каб – ціша?! – За сьценкаю цішы стае, А я пасялілася ў Вас. (Таксама люблю сыр! I каву. I нават – ва... льс!) Ой! Колюцца Вашы вус... ы ...I вось – пакідаю Вас. Надыдзе вясна, шторм... Я буду прыгадваць ва... льс Пад чыімсьці сталом. I, можа, калі ўпрост Зірнеце на поўню Вы – Заўважыце мой хвост I поўні аскепак крывы – Вы ўбачыце: ён канае – Грызу яго нібыта сыр. I кубак кавы кранаюць Мае трапяткія вус... ы. * * * Прыходзь да мяне ўвечары, Мы будзем запальваць сьвечы... Ры- зьзё ападзе з плеч маіх... I ў рытмах уласных вершаў, мо, Ты будзеш – які ўжо раз! – першы мой. * * * Паміж мной і пустэчай Ты выбіраеш пустэчу. Ты вар’-я-цееш!!! Бо пустэча – гэта і ёсьць я Без цябе. * * * Упершыню заўважыла, Што ад тваіх лістоў Можа быць цёпла і сьветла. Шкада, Што для гэтага Спатрэбілася Запалка. I мы Гартаем твае лісты – Агонь-і-я. * * * Цёмныя калідоры – Дух маіх лабірынтаў. Сонная паранойя, Перасьлед пацукоў Мы з табою на заўтра Адкладаем каханьне, Мы з табою на ўчора Пакідаем жыцьцё. Падбяруся пад саван (Хоць бы проста сагрэцца) – Час застыў на ўваходзе, Час кідаць камяні Ў грэшных і непакорных, Любых і ненавісных – Пакаштуй несьмяротнасьць 3 дзіркай у галаве. Чорнасьць – сотні адценьняў (Наглядзецца няможна) – Мы з табою на сёньня Выбіраем спакой. Сяргей Прылуцкі. 25 гадоў, Берасьце. Рыжскія секстэты Вось манах ідзе у рызе па старой каменнай Рызе пад трамвайны перазвон. Замак, Домская катэдра, рэстараны ў стылі “рэтра”, “sorry”, “ja”, “alas”, “pardon”. Мадэрновыя будынкі, лес латышскае лацінкі ды падлеткавы жаргон. За гаворкай у пасажах пані й спадары паважна праганяюць кавай сон. Ты выходзіш на Barona, турыстычная варона, пераходзіш цераз мост: зьлева – статуя Свабоды (водгульле паганскіх стодаў) азіраецца на Ost. Вось – музей народных казак, крамкі сувеніраў, масак, пяцізоркавы гатэль. Вокны бюргерскіх кватэрак сузіраюць гнуткі бераг, супермаркетаў артэль. У паветры – водар мора, пад зямлёй – піўніцы-норы. Голкі шпіляў, баржы прас. Ноч. Пустыя амбасады. Паркі, цёмныя прысады. Valdemara. Brivibas. Тут жывуць, глядзяць у неба, лічаць золата і срэбра, фабрыкуюць новы міт. Еўрапейскі задні дворык, дзе таксама, як і Ёрык, адыходзяць у нябыт. Неагатычны трылер І Яны былі як спарышы, нібыта інь і янь: лічылі шчасьця барышы, міналі смутку твань. Яна любіла MTV і джынсы Levi Strauss. Пах чалавечае крыві уводзіў яе ў транс. Ён, каб усё было цішком, каханую паіў сваёй крывёй як малаком. Па кропельцы цадзіў – і з кожным днём, і з кожным днём яна піла ўсё больш. Сьвятар палохаў іх агнём пякельным – толькі горш ставала хлопцу. Ані God, ні срэбра не маглі забіць нячыстую. Ў капот паклаўшы, у імгле блукаючы, адвёз яе канонік да магіл і на самой ускраіне жывою ў лёх спусьціў. Зьвязаная, на роце – скотч, ляжала ў поўны рост. І хмары плавалі наўзбоч і па-над ёй наўпрост. ІІ Вазьмі рыдлёўку й ціха кроч на гарадскі цьвінтар; сягоньня поўня сьветліць ноч, няма на небе хмар. Сваёй каханай адшукай уквецены грудок; яго старанна раскапай і срэбраны клінок альбо з асіны востры кол у сэрца ёй забі: няхай навечна прыме дол вядзьмарчын дух. Зрабі ўсё гэта і забудзь хутчэй на голас ейны й плоць, адно калодзежы вачэй узгадвацьмеш шматкроць. Рэаліі Мы жывем з табой у час злачынны. Ўвечары пад горла перачынны нож прыставяць юнакі-мужчыны і – хадзі па лекарах. Лічы, на кожным твары думкі “мэйд ін Чына”. Гэта насьцярожвае. З прычыны дрэннае культуры у Айчыне, недахопу працы й дзейных чынаў ад’язджаюць за мяжу дзяўчыны. Труп ляжыць нічыйны у лагчыне: сіні твар, змакрэлая штаніна – звыклы штамп навіннага зачыну. Твой бойфрэнд сышоў да Кэт, сучына, і таму гарэлкаю, чын-чынам, etc. цешышся. “Маўчы, на, падла-памяць, віскат пацучыны супыні нарэшце!” Аблачыны некуды плывуць перад вачыма... Далей жыць, здаецца, немагчыма. Серэнада А. Жанчыны чытаюць “Алесю” і “Vogue”. Мужчыны віно расьпіваюць на трох. Сабака на траўку стамлёна прылёг. Ўе птушка гняздо на вярбе. Плыве цэпелін, а на ім сядзіць Бог, стары селянін расьцярушвае стог, рабочы ад моцных нагрузак зьнямог, а я кахаю цябе. У барах марціні, ікра, казіно, па тэлеку збольшага круцяць лайно, Кусто ў батыскафе дасьледуе дно, музыка гудзе на трубе. Вяртаюцца ў моду панамы й трыко, на працы за шкоднасьць даюць малако, ўдавіца сьлязу выцірае рукой, а я кахаю цябе. Адзін у дэпрэсіі п’е “Валідол”, другая зьмяніла фрызуру і пол, у трэцяга жарсьць – беларускі футбол, чацьверты зьязджае з эРБэ. У пятага – лецішча, шосты – памёр, у сёмага з восьмым шыза наконт гор, дзявяты цалуе хлапцоў, бо – мажор, а я кахаю цябе. Ўвесь сьвет заклапочаны кожны сваім: і кухар, і псіх, і настаўнік, і мім – у кожнага ў сэрцы свой цёмны сім-сім. І большасьць любіць сябе. Банкіры ахоўваюць «бабкі» свае, а бабкі бароняць бутэлькі свае, і ўсе тут свае, і на ўсіх не стае, і я – кахаю цябе. Тацяна Пузенка. 21 год, Гомель – Менск. Беспрацоўе Ліхтар, Што вылізаў асфальт Фатальна-ганарлівым гневам, Увечары, Як змог, пайшоў налева. Не працаваў, экзальтаваў і ведаў, Што час прыстасавальніцтва Настаў. * * * Ёсьць ключ, які падыходзіць да ўсіх дзьвярэй. Калі маеш яго, то здаецца, што лепш было б яго збыць. Калі ня маеш — прагнеш знайсьці: ён разьядае чалавечае цела. I кветка лотаці больш не цьвіце. * * * Ля майго зямнога ганка Стаіць дзяўчына-куртызанка I просіць хлеба і вады. Ля Радзівілаўскага замка Стаіць Барбара-самазванка, Чакае вогненнай нуды. А я сумую без прычыны: Ці то ад гэтае дзяўчыны, Ці то ад восеньскай пары. I з неабсяжнымі вачыма Самлею не бяз дай прычыны Галосіць гучна век стары. * * * Вось так: згвалтую — і ня ўбачу, як ён, бы малое дзіця, нахіліўшы галоўку, жаласна плача. I вось я — кат. * * * Я хачу цябе зьберагчы, як дзіця выдаткуе маці, як цяпло ў схаладалай хаце; Я хачу без усякіх прычын сэрцу справа дазволіць біцца, уначы на цябе маліцца па дрыготкай душы спачын. Я хачу табе дараваць абарванае з дрэваў лісьце, незамкнёнае кола ў жыце з васільковага пірага. Пры дарозе з гразі імглістай, ці ў Спрадвечным, Шчасьлівым, Існым я хачу цябе пачакаць. * * * Грэбень разразаў валасы: раз! ...Праз гадзіну яны ўсталі дыба; За вакном па каменных глыбах Рассыпаўся спакойны джаз... Тры хвіліны доўгачаканьні Прышчапіліся да спадніцы; Патапіліся ў ваканіцах Непрыгожыя рагатаньні... ...А штовечар яна няўклюдна Малако на паўслоік цэдзіць; Ёй, няшчаснай, нутро вярэдзіць, Вецер рве валасы паскудна... * * * Таропка... I не пастаўлена шчэ кропка... І красавік... І наўмысна, Дзе мые дождж чацьвер празрысты, Каханы зьнік.. * * * ... абанент аніякай сувязі — мне з табою ніякай повязі, мне з табою ніякай боязі – ...не бывае жыцьця ў сувязі. ...пацыент у сардэчнай заедзі – не трымайце мяне на прывязі, і ніякі вы мне не прыяцель – ...не трымайце мяне ў памяці. Непрыбранае кімсьці сьмецьце, калі чарговы вецер дзьмуў на поўнач, ў маю удРАТАВАЛАСЯ душу. Цяпер — на дзірках ўся экасістэма! Мне перакрыты выхад у нябёсы I пагражае невылечная хвароба! Яе найменьне: вецер ў галаве... АІtе Альт запаволіўся ў рухах сваіх. У маладога паэта старая памяць, быццам бы цэдзіць Традыцыю... Голас заальтавана стогне... ...на ўзроўні паліфаніі з налёгкай пра вечнае — Аltе. * * * Паўзе кісларод па скуры, каб кіслым зрабіць й панурым тваё і маё дыханьне. Я дыхаю з намаганьнем намацаць тваё жаданьне, падоўжыць на разьвітаньне спатканьне. Я зьведаю спатыкненьне, я збэшчу сваё натхненьне: падоўжыцца ў скарыстаньні. У сонечныя хаўтуры у тваёй трапяткой фігуры — хістаньні. Алена Пятровіч. 19 гадоў, Віцебск – Менск. * * * забараніўшы прыходзіць да цябе ў снах забараніўшы сьніць цябе ты станеш шляхам па якім да сябе вярнуся навобмацак сёньня ў мяне ёсьць сьнег ён халодны як дотык тваіх вачэй ён колкі як твой сьмех ён сьмяротна небясьпечны як тваё каханьне вясной мой сьнег растане * * * прыкра прыкра салёна гояцца гояцца раны паміраць паміраць росна нараджацца рана рана * * * сьлёзна і хмарна-нізка дрэвы вісяць у лужыне дарога азяблаю коткаю хоча ўцячы ў сутарэньне трамвай падцінае хвост блукае адзін па прасьпектах гэта мой горад хварэе ўдыхаючы позьнюю восень * * * 1 набяры ў сэрца вады са студні хай струменіць спакваля каб не згарэлі крылы калі ўсе мы разам ляцім да зор 2 з асенезатараў вадавозы мутавалі ў гвалтаўнікоў і вычварэнцаў што аказіяналяць стоячы на пачэснай варце ды алюзююць каб іншыя не скласікавалі ды не страдыцыянавалі Слова якое было напачатку не цытаваным Калі паміраюць... Насьледаваньне У. С. Караткевічу Калі паміраюць зоры – на зямлі згасае цяпельца, што грэе вандроўніка, I чорныя глюгі страшаць разьятраным крыкам. Калі памірае вецер – ён назаўжды засынае ў струхлелым лаўжы, А спруцянелыя дрэвы жагнаюцца, стоячы ў скрусе, Трызьнячы, бачаць, як ветах у змроку канае. Калі паміраюць птушкі – пунсовы заранак заб’е свой апошні цьвік Ў труну з апалага прэлага ўбогага лісьця. Калі паміраюць камяні – вярыгамі іхнімі стануцца ігрышчы ў шале, I роля ахвярніка плягаю будзе й караньнем давеку. Калі паміраюць геніі... Гавеюць камяні на аблогу жыцьця перад споведдзю сьцішнай, Машастовай крывёю ўскарміўшы аголены дол, У вырай ўзьнімаюцца душы зьнякрыленых птушак – Каб зямлёй на зямлі не зрабіліся іхнія спевы, У сырадоі туману спакваля распушчаецца вецер, Парываецца нізка зор, і адна за адною, назіркам, Адыходзяць на выварат неба. Іх зараз ня бачна з гарышча. Алёна РЫБІК. 20 гадоў, Астравец – Менск. * * * Тваім сьвятлом напоены пакой, у кубках астываюць нашы думкі, і сонца з ценем крохкія карункі з павекаў не змахнуць ніяк рукой. І гукі заплятаюцца ў спакой, і дзьверы не прапусьцяць іншых крокаў, і да ўсяго-ўсяго яшчэ далёка, і толькі да цябе – падаць рукой. * * * Знайшла на самым-самым сумкі донцы засохлую скарынку мандарына – аскепачак раструшчанага сонца. Не, нешта ўсё-ткі я табе павінна: мы Новы год з табой не сустракалі, ні разу не сядалі сьнедаць разам, адзін другому сьніцца перасталі і гэта палічылі за абразу. * * * Хто ты: Бог ці проста люты, што расьцёкся па канавах? І ці з болем, ці люблю – ты на канец ня маеш права. І калі цябе гукаю, ты ж баішся – вочы ўгору – знаю: ты нашчадак Кая і маё сьвятое гора. * * * Ты быў бы адзіны варты майго першароднага суму пасьля адзіноты ў тэатры. І белы засьнежаны вечар, і рукі ў пальчатках сьціскаюць як быццам чыесьці далоні і цёплыя мяккія думкі. * * * І ні рукой, ні сном – не дакрануцца. Памылка майго дзікага імкненьня, імгненьня ціхага. А думкі гучна б’юцца ў агоніі – бязрогія алені – ня маюць права, сорамна, тужліва ў інстынкце дзіўным, неспазнана-новым: праз лес рагоў зірне яна, мажліва, на схіленыя голыя галовы. * * * ... І калі кожны мой дзень мне палічаць бязважкія служкі – вершы мае, і дыскеты, і ўсьмешкі – спалі, вочы мае пералі ў глухія нулі, стань хоць аднойчы, хоць позна – каханым і мужным. ... А той – зойдзе ў кафэ, дзе ёсьць класная, танная піца, потым ізноў пабрыдзе на сустрэчу з слатой – цьвёрды, з душою, ад болю скразной і сьвятой... Рукі чые, вусны чые, бровы чые будуць у вечар, у самы апошні, мне сьніцца?.. * * * ..А потым ты станеш пускаць паветраных зьмеяў, гаварыць цішэй і любіць цёмныя цэрквы. Ты ня будзеш піць нанач каву і губляць ад пяшчоты голас. А нехта і недзе будзе адчайна цябе памятаць. * * * Пры цёмнай дарозе распалім вясёлае вогнішча, вандруючы стопам у Крым ці на чай да мінулага. На сьлізкіх пялёсткаў ірысаў ноч скурчыцца жменькаю, праз гузікі ўнутр прапаўзе фіялетавай ніткаю. Рукавы абцягнем ніжэй, кулакамі заціснуўшы, і падбароддзі схаваем у нетры каўнерныя. І нават магчыма, што ты мяне цёпла абдымеш… На вострай травінцы павісьне каштанавы хрушчык і ціхенька будзе глядзець на вільготныя зоркі. І скруціцца коткаю ноч, мне пад паху схаваўшы Свой стомлены пахам пяшчоты, разгублены носік. Алесь Сушчэўскі. 19 гадоў, Мазыр. * * * Кінастужкай плыве каляровая ноч – Ліхтары як Сусьветы. Цягніковыя мроі Нібыта збоч Ад рэальнага сьвету. Блажыць кожным радком Кратаваны аркуш. Ня думай аб гэтым... Каляровай плыве Кінастужкаю ноч... Ад рэальнага сьвету. * * * Дзень заакіяніўся і зьнік, Морак праглынуў адлюстраваньні. Працінае кіламятровасьць цягнік, Каб прачнуцца зябласьцю сьвітаньня. Ціха-ціха – усе суседзі сьпяць,.. Пахі перапоўненай прасторы. Сьпелаю страфою – не пазнаць! Не дагнаць і не перапісаць! – Набрыняе аркуш кожнай порай. Да пары ня стану прысьпяшаць Час, закінуты няўмольна пад паліцу... Ціха-ціха – ўсе суседзі сьпяць... Я ня сьплю, цягнік і правадніца Хоку – неба Замілаваны, Назіраю нябёсаў Непакорлівасьць. Кожная хмарка – Вечнай непаўторнасьці Аскепак вольны. Пранізьлівая, Звонкая, першасная Сінеча неба... Наталяюся, Нагбом хачу праглынуць Нявычарпанасьць. ... Глядзяць нябёсы – Сямнаццаць складоў на іх! Пакрыўдзіў хайкер... Я еду дадому Я еду дадому, гляджу на гадзіньнік, Хвіліны старанна адлічваю. Па словах паэта, час – гэта цынік, А я на спагаду разлічваю. Ня «родныя хаты, палі і прасторы» Чакаюць мяне пры сустрэчы, а горад, будынак пяціпавярховы. Ўсё ж – родны таксама ... цешыць... Чакаю спатканьня, сустрэчы ўяўляю, Ганю ашалелую стому. Хвіліны лічу і цярпліва чакаю... Дадому... Я еду дадому... Ціхан Чарнякевіч. 19 гадоў, Пінск – Менск. * * * Я прыбіраю цырату Са стала І бачу пад ёю новую Казку з хэпі-эндам У пачатку Нешта ж было Нешта ж было... * * * Шкляною раніцай Па стыглых камянях Пакрочыў дзень Аркушам чыстым з кнігі Вандраваньняў першых. І зьнік, Як лепшы верш – лісьлівы Адысей За брамаю жытла Блакітнай кветкі вечнай. І на зямлю сышла Геката – хмара слоў І паланіла вочы вакнаёмаў жоўтых Уласным, сном абпаленым, сьвятлом, Каб даць ізноў агмень адчайнаму паэту, Глыток свабоды – подых чорнага паветра, ...Сьлязою набрыняўшы, зьнікнуць потым. * * * Мне сам Хрыстос Верш прысьвяціў І запісаў на палёх Сшытка Ў кратку Цела майго * * * Шчэ ня зьмёрзла Прага Да болю, Каханьня і цішыні Калі словы хрумсьцяць, Як зямля на зубах Калі душа вось-вось! І – думкі разьляцеліся, Як патрывожаныя птушкі Дзе ж ты шукаеш * * * Верш пасьля ўздыху Там, за вакном, Я ня ўпэўнены ў словах Што зараз кажу Мае рукі робяцца мной Твае думкі робяцца мной Звар’яцеў бы, але Я забыўся Пунктуацыя Атручаны ранак Новы пачатак Зьбіраньня знакаў прыпынку Зноў неба малюе На тварах дажджынкі І рукі – пустыя Пусты я. Чарговай вяршыняй, Шалёнаю хуткай хадой Зьнявечваю той, Шматкроць вышэйзгаданы шлях Да болю ў вачах Кажу сабе – Ўсё Драўляная вежа – Працяжнік Між сэрцам і небыцьцём. Фанетыка Пячэ... Перавага шуму над голасам У горадзе Гэтым Перавыданьні шэрага неба Растаньні Жанчына – апошні вырай Чай Паміж выйсьцем і небакраем. * * * Рэквіем па цішыні Я не хачу быць сапраўдным мужчынам – Плачу удосталь Слухаю крокі людзей У цішыні Слухаю крыкі машын У цішыні Кросны: Поўсьць твая Ператвараецца ў шалік Даўгі Досыць Напружаны голас твайго тэлефо На І больш нічога значнага.