Уладзімір Марук

_____________________ Намоўленае. Абрысы няспраўджаных вершаў. Заканчэнне	* * * Ад гэтага дажджу няма аніякага абярогу. Чым жа адмаліцца ад яго? Песняю гаротніка? Крыўдаю нябогі? Ці, можа, атуліць сваім пакутлівым прахам? Шэраю, перашэрхлаю млоснаю глінай? Лісцем перадрыжалага дрэва?.. Стаю перад сабою, як перад даўняю правінаю, на каленях і клянуся жыццём. Але моўчкі, як знямелая рыба, пакуль не вернецца мой выстылы прах, пакуль кроплі дажджу не выгараць на шыбах, бы ў вачах спавядальныя слёзы... * * * Няўзнак падміргне віновы валет. І, як быццам яго не было, знікне ў натоўпе. А я пачую: «Хлопец клёвы...» Гэта скажа дзяўчына сваёй непрыгожай сяброўцы. «Жартаўнік...» — прамоўлю ўслед я. А ён недзе рагоча і з дзяўчатак, і з мяне сваім барытоністым смехам. І хоць ты вольны ні пра што болей не думаць, але спрабуеш адчуць: хто ж ты сам? Бо як ні мар, як ні выстарчай — усё далей і далей адносіць Лета ад звабаў і прыўкрас... Я не баюся за віновага валета гэтак, як за нас — мяне і дзяўчатак. * * * На плячы ў патрэсканай гары плюскоча выноснае возера. Ягоныя хвалі, як з-пад неба званары, прарочаць немінучую вечнасць. «Ці магла б такое стварыць прырода?» — пытаюся ў самога сябе. Бо ніяк не разумею, як санскрыту, водсвет традыцыйнага блакіту на крыле касмічнага арла. Ніяк не ўцямлю, што і да чаго, бо душа тут нямее, бы тая рабыня. А монстры, што глядзеліся ў гэтае люстраное бяздонне, памкнулі ў глыбіні стронгамі. * * * У пачакальні для смяротных зноў смяялася люстэрка. Толькі той, што быў у светлай магерцы, схаваў за яе свой гаротны твар. А ўсе астатнія крычалі і гнеўна махалі кулакамі, а той-сёй камякамі ўцвярдзелай крыві пазначаў на сцяне ці лічбы, ці літары. А той, што ў магерцы, бараніўся ёю ад мітрэнгі і стараніўся ад натоўпу, як хворы — ад лішняе цукеркі. А найперш — каб не бачыць непрасветлага люстэрка. Астатнія ж адракліся ад усяго, чым даражылі. І першы ўпаў той, што дужа пяўся... А калі ж яны ўсе змагліся ўшчэнт, — нарэшце засмяяўся той, што ў магерцы. * * * Я ажно здранцвеў, бо ў мой сад наведаліся міфы. Увайшлі праз старыя рыпучыя весніцы і дазбірваюць апад. А мой ваўкарэз як бы гэтага і не чуе, хоць пачуе і вынюхае злодзея і птаха. Залез у ціхі кут і слухае разам са мною месу Баха, што льецца праз акно... А міфы шчыруюць, каштуюць адно, як ім здаецца, самае пагляднае яблычка. І раяцца, як адзначыць гэты сад, які пакінуць пасля сябе добры след-знак, — пакуль ніхто не чуе і не бачыць?.. Калі ж яны падаліся ў лес, нібыта за таропкім шчасцем і запаволеным ліхам, то за імі ўслед, не скуголячы і не брэшучы, пабег ваўкарэз. Няўжо і сам захацеў зрабіцца міфам? А ў сад ляціць куваць зязюля. «Ку...» — і моўкне. І не хочацца слухаць Баха. І, забыты, горкне апад. * * * Адвечная мая спадарожніца, асцярога, пахаджвае са мною па намоклым парку. Асцярога — ад непатрэбнай сваркі з душою: ці чакаць і сёння Бога? Не збіраецца казаць мне пра гэта і капліца, толькі мовіць, што варта маліцца хоць бы на осліка, што возіць па свеце Хрыста. Ослік? Ці пасуе гэта Божаму? Але я мушу паверыць, бо чую: капыткі «цок-цок» паўз душу. * * * Ты разагнаная, бы кола, мая памяць. А гэта ж рызыкоўна. Але ты, незбыткоўная назола, не можаш адступіцца ад свайго. Але і я не магу адпрэчыць цябе, бо ты жаданая, як панна. А яшчэ — варушкая, як вогнік, пахаджалая па свеце, як дух Капшая. І багатая, як... смецце. Як не сунімалі цябе пагрозы, як не ўлашчвала пяшчота, ты не змагла застацца цвярозай, як і не зрабілася п’янкою слотай. Ты — мая незаўважная адсутнасць, бы ў памерлым целе душа, ты, як шэлег, — апошняя. Ты адзіная — як сутнасць. * * * Дым так перамяшаўся з чысцінёю, што не чуваць ні дыму, ні чысціні. Тым часам маё вогнішча гарыць і ніяк не можа дагарэць. І ўсё ж душа трывожная, быццам перад тым, як нехта (нешта) пакарае нас за шчырасць. Але вогнішча, на ўздзіў, палае і не тухне, бо яшчэ не час адпрэчыць слёзы, якія залілі б яго. Ён будзе гарэць-палаць дазвання, каб праз ягонае святло і цяпло я змог дажыць да сваіх вяршыняў... Хоць мы — я і агонь — аднаго веравыгнання. * * * Калі доўга падае снег і наліпае нязмушана на голлі, ён нагадвае былыя звабныя ўцехі, якія засланіў ад вачэй. А гэта ж нараджае сумніў пра сваю прысутнасць на свеце, які хочацца адпрэчыць. Бо звыклая, неадольная ява — чысціня, якая іншы раз больш вярэдлівая, чым слотная слота. І ўсё ж дарэмна перавыхоўваць тое, што сабой зганьбавана. Бо прасветлы зімовы снег адцяняе нашы цёмныя лікі. * * * І гэты дзень здаўся несусветным, нібы выпадкова праплыў паром воблака — паміж мінулым і будучым. Паўз пагорклыя слівы, што прыкаваны да гэтага дома. Запалю кнот (надзеі, спадзеву?) і не буду тушыць да самага дня. Хоць і месяц, праведны, як Лот, будзе таксама свяціць да рання і ўзірацца ў душу. А было ж... Вятрыска, расцвяліўшы свой экстаз, залазіў у пакой проста праз сцяну, а ў лесе пачуццяў галосны гук губляўся сярод недаверу зычных. Нават сухі самум здолеў выдзьмуць слязу з непрытульнага вока, што ажно самому Богу было няўтульна. А мы стаялі пры вадзе і кайна слухалі званец, кагадзе распачаўшы сатанець гэтым светам. Монстры — донныя карчы — выплывалі перад намі з глыбіні. І дзяўбала на плячы птушка лёсу нашыя дні. Тым часам шкілет ссохлага куста, як навяглы супермен, вырываў з рук букет незайздросных цыкламенаў. Потым воля, як палын, тузала сэрца, абы толькі ведаў свет, як Божы сын, што запомніць, а што забыць. Перакінем плашчакі нашых ценяў праз раку. Час зыбаецца на іх, пераходзячы на наш бок, але падаць руку не просіць. А як пяройдзе, пачне гырчэць на нас і назнарок пацвельвацца, — як падсвінак перад мячэццю. Было і так, што смакталі сок пад павіслым небам кронаў і выкідвалі дараваны тым жа часам квіток, прачытаўшы на ім: «Флегетон». Перазвоньвалася шкло ў недалёкіх вокнах, як ланцугі на Калыме. І нязвыкла тут было не толькі нам, але і самому д’яблу. А ручай, што цёк паміж куп’я, ажно пачарнеў, як той камінар. І мы зразумелі: ніхто — ні ты, ні я — не гаспадар сам сабе. А спічак нашай шэрасці ўсё роўна не дастане да нябёсаў. Скіне дзень, саступаючы сцежку ночы, свой святлісты фрак. А пад ім — гаркавы лёс. Рызыкоўны час — паўзмрок. Віхор непатрэбных слоў задзьме кнот. Ды не дасць на здзекі зрок вызнаная памяць. Датворыць дня сціплы партрэт, выпрабоўваючы, дзе хвіліна — цэлы свет, а вечнае — толькі імгненне. * * * Вось і крэўнікі на маім двары — столькі, што ажно не відаць небакраю. Я ведаю, што гэтага не будзе, калі не стане мяне, але пакуль што я жыву і за іх небыццё. Баба Вера, дзед Васіль... Не, не буду стамляць імёны... З’ем скрыль прычашчонага хлеба, што высветліць кожнае моўленае мною слова. А продкі ж не пытаюцца: «Як жывеш?..» Бо так пытаюцца зазвычай у тых, хто вечны. Бо не купіш і не прап’еш нашай крэўнасці Млечны голас... * * * Мы... Аўтары бойкі... Стваральнікі звадаў... І нашым прыдумкам няма мяжы. Мы — як прыручаныя коткі, слізкія гады... Шукаем сваяцтва, ды кожны — чужы. Мы... Хто з мяккага воску, хто з цвёрдай пароды, губляем, знаходзім, ідзём ды бяжым, бо свет набліжаем да свае ўроды, шукаючы ў ім дарадцы, хоць кожны ў ім — чужы. Я ж верыў слову, забіраў ад лета для зімы. Але ўсё паасобку, спяшаючыся да згубы, хоць смерць, як заўсёды сцвярджаем, прыдумалі не мы. * * * Шукаю адзіноты на строме ў будане. А навокал — лясная цішыня, што пакладзена на ноты маёй адзіноты. А з дупла, як з мёртвага акопа, цэліцца знерваваны пагляд апошняга цыклопа. Дзяцел жа прэзентуе цэлую тыраду, але не мне, пра нейкую там карысць ляснога целаскладу. А пад стромай — нязвыклае сапрана ручая, для беднае душы — як шторм для капітана. Колькі апошніх кропель позняе расы ўзнімаюць на мяне свой некласічны профіль. Каб не карані, пабеглі б наўцёкі ад мяне і маёй пляшкі бярозкі, бы тыя схімніцы-машанкі. Бы я тут проста госць, а так — прыслужваю ў тэатры той гадзіне, што падносіць Клеапатры яд. Нібыта ўсяму наўкол пераказалі фаўны, што я, як час і лёс, бясслаўна народжаны. І колькі ні жыві, а нават з ласкі Божай, імгненнае не зможаш адняць у вечнасці. * * * Старое паліто пакінута для молі? Ад паху каніфолі ажно заходзіцца душа. А на тым паліто — скалечаная пража крывога павука... А што ж яшчэ можа крануць дрыготкая рука? Тоненькі альбом, дзе сцішаныя пары, каханкі ды сябры... І твары, твары, твары... Так, усё ў свой час, усё ў забытай ролі. Пакінута для молі юнацтва паліто. У куце сумуе счарнелае піяніна, бо ў ім адзін матыў — што склала Прэзерпіна. Старасць. Матыў. * * * Нібыта аб’еўся мудранкаю, пусцее пагляд. Язык нямее, нібыта толькі што быў у кіпені. Хоць адгарадзі жывы далягляд выцінанкаю, каб зрабіцца тым, да чаго прывучалі рабы, якіх лічылі высокай маралі, зломаных душаў ахоўнікамі. А яны — прагуляныя і прапітыя ў апошнія карты. Яны — служкі магічнага «я», ад якога ўцякаць і не хочуць. Але ж на «Я» пачынаюцца самыя брыдкія слоўнікі. З «Я» — хворы на сутнасць сваю народ. А ў ім — сям’я, чалавек, што любіць, недарэка, глядзець, як муштруецца з плоймаю зорак адзіны (сумны, хоць і ўсміхаецца) на выстылым небе месячык. І хочацца здагадацца пакрыёма, а як жа глядзеў на зманныя зоркі мой прашчур. Але ні вяскоўцы, ні месцічы не бачаць між зор людзей, бы нехта напяў на іх вольныя вочы бяльмо. Вось так і балюем, бы плачам пасярод непрыбранае вуліцы, дзе толькі што брыдка зірнулі на айчынную талію і на п’янага плюнулі, як на звыкла павалены плот. І нават кволае думкі чамусьці няма, што напраўду чакае Ардалія, і кружым па стомленым свеце, бы таньчым апошні між зорак факстрот. * * * Мне здавалася, што ў мяне няма слыху, пакуль не пачуў казытлівы гук здаўнелай струны, які не спыню. І згадаў, што гэта ж я пазычыў колісь для яе, чамусьці самай вабнай, хіразматычнага агню. І вось сёння яна і яе маленькі скрыпаль, які такі светлы, нібы празрысты, агучылі-асветлілі мае любімыя ноты, забыўшыся на ўсе астатнія. Гэта была... мелодыя басоты, якою я сам некалі быў. Апантаныя гукі аблашчвалі маю несамавітую юдоль. І на смычку, бы слёзы, гойна блішчэла каніфоль. * * * Існасць, няўжо гэта яна, тая даліна, дзе шугае вецер вольнасці, твой вецер. Ды ніяк не магу трапіць у даліну, каб адамкнуць яе, існасць, знойдзеным з надзеяю ключыкам. Праз цябе, мая існасць, я столькі страціў думак і вобразаў, а з імі — і светаў. Яна ж такая непрадбачаная, як за воблакам мая самота. Яна ведае пра ўсе мае насмешкі і дрыжыкі, бо часта трымае на далонях мае здзіўленыя вочы. Яна пацалуе мой крыжык і раптам растане сярод учарашняй ночы. Ды застанецца ў вачах дзіўнай тоненькай рыскаю, што назаўсёды раздвоіць маю душу... А ў анямелай далоні паблісквае ключык-сіротка, бо што адмыкаць ім — не ведаю. * * * Як інтрыгі і звады, насміхаюцца не заўважаныя ні сном, ні явай воблакі і неўпрашоны вецер. Яны ўпохапкі вылцелі з далікатнай і зачытанай кнігі, што хавае чыесьці вызначальныя пісьмёны. Калі разгадаеш іх, то вызнаеш, як кніжная пекная пані моцна трымае ў руках тонкую нітачку змовы і нітуе яе з сюжэтнаю безгустоўнасцю, куды патрапіла несамахоць. І яе цела сексуальныя намеры — усяго толькі абуральная падманлівая ўмоўнасць. Так знаёма і невыказна пераводзяць нервы яе грудзі, чорная ўтульная ружа расцвітае на белым... Ды ўяўленне, ох, якое ж яно марудлівае!, што няма з чым параўнаць, не дазваляе сабе непрыстойнасць. * * * Няўжо гэта апошні чацвер існавання на свеце, які мае звыкла-нязвыклы назоў, такі неадольны да плачу — «Змярканне»? Няўжо ўсё хацімае і нехацімае пачынацьмем з азоў? І, не ўздыхаючы, будзем слухацца сонца, якое сёння казырнае, бо выліжа незамоўленыя цені з камяніцаў, дзе выжылі твае святыя таямніцы, да якіх ты рухаў, не здужаў, усё непарушнае. Уздыхаючы, бо не змаглі раней адрозніваць боскае з мноства, каб прытуліць да яго кроў, каб учора нажытае ўбоства стала хоць маленькаю кропляю існасці-літасці. * * * Чырвоныя, белыя, ружовыя... лятаюць над садам вяргіні, якія пасадзіла не мама, не я, а невядома хто. Яны кружляюць пад небам, і я думаю — няўжо гэта час, калі нараджаюць багіні і радуюцца багі. І я, хоць навесь на вочы цемру, да слёз буду дзівіцца і гадаць — якое ж гэта прышэсце ўзняло іх да нябёсаў. Слёзы... Я не буду выціраць іх — хай цякуць і цякуць, бо вяргіняў шкада мне — не знойдуць і там яны раю. Ды іхні імпэт і ўзлёт, які і праз слёзы я бачу, выкрые патаемнае: гэта ж догмы ў душы адміраюць і вяртаецца крэўны свет. * * * Нечаканае цяпло. А ці можна без цяпла любіць свае трывогі? Нават калі мяла нястомная мяцеліца, я не сышоў разам з імі, надзейнымі трывогамі, з гасцінца. Цяпло... Ды, мабыць, не яно жыло і жыве ў маім настроі апошняй квадры, нібыта забытае ўчора кіно, дзе хто ні ёсць — героі. Марнатраўцы, паўдуркі, мудрыя... А як разважыш, дык гэта ледзь прыкметныя абрысы часу, які ўсё ўбірае, усмоктвае ў сябе. Баюся, што і мой свет, сабраны пакрысе, раскрадуць пачварныя васіліскі. Цяпло... Мінецца і яно, уцячэ, сваё майно прыхапіўшы. Мінецца і ўсё маё — зведанае і нязведанае. Ды там, дзе ёсць яшчэ дабро і зло, ізноў сатчэцца жыццё. * * * Пыл дарожны над полем — цэлы дзень, быццам лёс, які не вымаліш і не адмоліш ціхім рыпам чужых колаў. Ад пылу пашарэе, зашэрхне маўклівае лісце ў абраных лёсам садах. Нарэшце, напрошанага ветру павевы — страсаюць пыл на траву, а з травы на зямлю. А з зямлі? Пыл... Яго любяць колы не нашых машын, бо ён жа ўздымаецца вышэй за іх... І хоць бы якая святліна, каб знарок падказала, што ён, гэты зайздроснік, — пыл, — не з боскае гліны, а з нялюдскіх дарог. * * * Па фальварку, не баючыся нікога, блукаюць цікаўныя цені, па вясёлым ліпняку і гонкім бярэзніку, вакол старажытнага дуба і такога ж панурага вяза... Тым часам неадольнае неба дало перакрычаць маладому круку мерны звон спрацаванай жняяркі. А час, нібы сарамлівы ашуканец, не ўзнімае пярэстых вачэй на пахі кахання любві і памеранцу, на першы рух аголеных плечыкаў. На ўсё, што льецца-развінаецца ўглыб і ўшыркі, а ў душы мільгне няўзнак блішчастаю засцежкай вабнай лакіркі, што з весніц пабуджаных ступіць на роўны бальшак. Таксама — на апошнюю фурманку, што залескаціць у белы свет... І калі яна ад’едзецца далёка, я пачынаю шукаць цень фальварчанкі. Але дарэмна — яе блізкі-далёкі свет маўчыць. І душа... душа... знябыўшыся, складае псалмы і выпраўляе мяне назад, на бальшак, дзе чыйсці намоклы ў расе цень пад астральны звон вымае дзіравы партабак з прахам. * * * Заначэла. І ў садку не відно свайго неба. Захінае ад свету лісцем густым папяроўка. А наўздалёк, нібы першы раз, грукоча-ляскоча цягнік, як аб стол даміно. А ўслед за ім ляціць па каханне чыясь матароўка. І ні зоркі, ні подыху следу на зорных шляхах, — неадольнасць самоты і зведанасць скрухі. Але і цемра не ўтоіць у зыркіх вачах пераменлівых дрэў сексуальныя рухі. Бы які нетутэйшы варажэй, завінецца апошні цвыркун. Завінецца, ды раптам нібы анямее. І ўсё цяжэй і цяжэй вяртацца пад неба, бо не кожны сябе зразумее прад вечным. * * * Несусветная халадэча. Ажно запрашае перабрацца да ўтульнага свайго камінка белатварая панна з палаца. Гэта перад ёю ажно ўгінаецца цмок, якога я ніколі не бачыў. А яна, абазнаная ў рэдкіх навуках, — як цвяліць, як на попел кахаць... — запрашае паслухаць цяпельца і зрахаваць дзве блізкія душы. Ліслівы цмок наколе лучыны, і яна загарыцца, здзівіўшы мяне, сама... А паміж мною і палацам шырачэннае поле, праз якое няма нават сцяжынкі. Дык няхай жа панна чакае і з цмокам дурэе, а потым задумна глядзіць, як гарыць абалонь... Мяне ж яе далеч сагрэе, як забыты паганскі агонь. * * * Гаркаваю краскай самоты кранаецца скроні няўпэўненая цішыня. Ды гэта ж я плаваю над светам. Мінаю кветнік і вішняк над непагодліваю плютаю. Зусім забыўшы, што ёсць скон, я лятую над людскім здзіўленнем, як ніколі не скланяны людствам склон. Ды, бы знямоглы, падаю раптам у чыюсь, не здагадваюся, мяккую далонь і радую нечый самотны дух, бо гэта ён уздыхнуў у мяне агонь. * * * Я прамаўчаў і не кіўнуў нязгодна галавой, як нехта ў чорным наліваў у мой келіх невядомага напою. Ды як жа здзівіўся той сугней, — аж задрыжалі кастлявыя рукі — калі я выпіў і не ап’янеў і зноў падсунуў да яго келіх. І я ўбачыў, як ён гарэў, як ён жадаў пачуць мае пакуты, таму падаў мне поўненькі келіх, незаўважна падсыпаўшы ў яго цыкуты. Я выпіў, бы ўхапіў агню, па целе пабегла мляўкае цяпло. Ды я — ані знаку, як не піў — зноў падсунуў келіх. І ён пабег у дальні склеп, як завінуты д’ябал... А я панура-весела падняўся і пайшоў, каб душой сваёй не цвяліць ягоныя пакуты. * * * Зноў выпаў уночы снег. Ніхто не пакінуў следу на цаліку. Лёгкую руку яліны нязграбна цалуе дуб — стары эстэт. Умерзлы ў снежны сон, моцна заснуў паром, бы перавёз усё на свеце, тымчасова спазнаўся з дабром і крыўдай і вывез соль астатніх слёз. З палёгкаю вернага слугі, дазнаўшыся ў патрэсканага вясла, што берагі, якія развяла вечнасць, паяднаны назаўсёды. * * * У белым стромыя стрэхі. Праз гоні яшчэ відаць вызнаны шлях. На далоні падае самы балючы ў свеце снег. Падае перада мною і растае, як цнота непаўторных казак, што чуў даўно, ды потым не перачытваў. А снег падае, быццам лёс, які самы нечаканы. Ды іх, снегу і лёсу, нябёсаў не дастанеш вачамі. * * * Паветра бясконцай і неспазнанай ісціны цячэ праз вязніцы і храмы. Яго не прыхаваеш ані ў якой скарбонцы і не прыдбаеш у краме за самыя вялікія грошы. Яно не месціцца зазвычай у чыйсьці адмысловы ды пыхлівы гонар. І не кожнага яно паклікае гэтак, як першавызнанае слова. І які б ты не быў зух і ўпраўны, — яго павеў не здзьмухнеш з душы... Дзе пачынаецца няпраўда, там і канчаецца бяссмерце. * * * У светлаценях намоклых дрэў шукае схову задумны птах. А я свае скупыя жаданні і модлы вязу на ўпорчывых валах, а за мною цень — як меч Дамоклаў у запрыгоненых руках. Рыпяць, як змоўнікі, атосы, злуючы дарогу і валоў. А мой сумніў, як босы хлопчык, глядзіць у вочы, быццам просіць вярнуцца ў цёплае жытло. І хоць цемра высмакча вачніцы, я ўчую — цень пыліць за мною. І буду бараніцца ценем, каб да якой, але бажніцы, прытуліць нарэшце свае жаданні. * * * Задуменна гляджу наўкол, як сам на сябе, і незнарок думаю, ці збываецца лёс. А тым часам вецер, як кроплю дажджу, панёс маю самую лепшую хвілю жыцця, якая, бачу, упаўшы долу, доўга скубе папас майго веку. Няўжо гэта часу выдалася імгненне, каб зразумець сябе і мяне?.. * * * У попелцы поўна перагарэлага дазвання тлуму. Кожнае пачутае слова выстые, як лёткі дым. Мігатлівую хвілю не расцягнеш, як гуму, бо на гэта не стае ні волі, ні ўздыху, покуль замоўніцка-змоўніцкі голас, што нарадзіўся ў раптоўнай слязе, не зварухнецца гідліва, як полаз, і на шчаку не спаўзе, каб потым з крыку майго выслізнуць да аблачыны... Рукі падымуць маршчыны і перахрысцяць яго. * * * Як толькі ўспыхне мацыёла на вечаровым скрязняку, яна сваё набожлівае сола мне, як самотнаму паганскаму бажку, будзе нашэптваць пахкімі губамі, хоць напраўду я не бажок, а жабрак. Мяне дзівіць гэты вільготна-інтымны шэпт, бо я ўсеўся, збеднены, на камень перад вачамі ў разявак, якія глядзяць, бы на крамолу, што выдае іх грахоўнасць, як я цалую мацыёлу ў пахкія далікатныя вусны. З неагляднаю віною чытаю палымяны санскрыт яе вачэй, а шэры валун, што зварухнуўся пада мною, гарачы, як метэарыт. * * * Звініць пераспелая трава. І самы час да яе прытуліцца ласкава, бо яе кісла-гаркавы смак — як сон недаспелых брусніцаў. Не дорыць яна фіміяму. І не кожны смяротны здолее чытаць, як класічную драму, і слёзы яе, і надзеі. Не кожнаму лёсу выпадзе вось так, у абдымкі з травою, ляжаць і паліць папяросу за папяросаю і помніць — ляжыш над жарствою. І думаць бясконца, да змогі, мяняючы, як слайды, вачамі нястомныя воблакі: а што, калі сонца спыніцца за некалькі ісцін да праўды? * * * Абрыдла-апрыклы двор. Заўсёднае ляскотнае даміно, ад якога хочацца зазірнуць у непагляднае акно, хоць яно, можа, — дзверы ў пастку. Ці — уваход паратункавы ў рай? Ступіш у пад’езд, а ўслед грукне, як вырак, за спіной бізун дзвярэй. А насустрач — бы знарок — выбіраецца ў далёкі свет габрэй. Вось і я — радуйся прышэсцю, маленькі пакойчык, дзе мой неспакой жыве. І чаму гэта люстэрка паглядае так, бы ў душу эрэб? І толькі добры хохлік падае мне ўзвар, але ж гэтакі горкі, як старцаў хлеб. І чамусьці ўсё ніжэе і ніжэе столь. Ужо зусім блізка... Я расту? А можа, нечаканы страх?.. А тым часам у парахнявым куфры моль даядае і майго дзяцінства пах. А ложак, ложак... — бруднае лагво, да якога прызвычаіўся нават лёс. Нарэшце, я парушаю статус-кво — не магу стрымаць язык. Што гэта робіцца? Хохлік спіць, разявіўшы раток, — адыму ў яго сон. А цяпер не думаю ні пра што і ні пра кога, бы вынішчаю радавод, як вясною клён, што зацяняе вокны. Ды дзіва дзіўнае — вось і ты. Бы клёнаў ліст, масянжовы твой загар. Кот — адважны місаліз — да тваіх прылашчваецца чараў. Стол. Кілішкі са слязьмі. Два скрыжованы нажы... У рэшце рэшт прачынаемся звычайнымі людзьмі. Ты — мая. Ды я, хоць і не відно, — чужы. У сцяне — цвік. На ім, бы жах, вісіць парваны капялюш. Голасу — наймічу нашых душ — не чуваць: ці ўцёк ён, ці спрах? Цішыня — дачка прамінулай начы — пачынае нам варажыць. Памаўчы, калі хочаш праўды, а маны — дык пра ўсё скажы. Вось і ўсё... Ушчэнт пабіты сподак з вераю і цяплом. І бедны, як студэнт, месяц асвятляе сонны дом. І толькі, як дзіцяці, застаецца здзіўляцца, што патрапіў на іспыт, дзе пытаецца жыццё, ды адказвае — нябыт. * * * Заспакаенне заспела на тым, як забыўся зусім пра сябе. Вытыліньквалі, бы забаўляліся са светам, за акном сінічкі і не заўважалі мяне, такога неўтрапёнага, як скошаная летась трава. Дзе былі мае вочы — што бачылі? Акравак заружавелага неба над лесам?.. Сцежку, па якой ступаў апошні дзікун?.. Усялякую несусвеціцу... Толькі не самога сябе. * * * І ўсё ж такі ты — рызыкант, калі хочаш убачыць супрацьлеглы бераг мора, не пераплыўшы яго. Гэта кажу я сам сабе, калі стаю спіною да міфічнай вады і чакаю, як збавення ад навяглае думкі, твайго фатальнага з’яўлення. А вось і ты — перада мною... Бяскрайняе мора... * * * Нацкуеш, як цэрбера, хоць адно слова на свет, які цябе не мілуе, — і станеш нямком, бо гэтае слова — апошняе, якое даспадобы няміламу свету. * * * Зорная заквець. Позірк просіцца з акна ў нязведаны прасцяг. А да золку так далёка — бы скарыць нікім няскораны расстайны шлях. Ды раптам здасца, што па ўвагнутай спіне ходзіць чыйсьці пагляд, а тым часам павольны, як слімак, месяц абміне непанараўную хмарку. І месяц самотны згадае, як бачыў: ні дагоднік, ні слугар — я трымаю тваё ўчарашняе жоўтае паліто і гляджу ў твой непазнавальна смелы твар, з якога бы нехта знаёмы сцёр незагойны лёсу пыл. А сукня твая — у кратку, як дакор мне за тое, што і напраўду сляпы. Крактане па-старэчы сонны бераст і ўсхвалюе цішыню. Пры акне ходзяць-блудзяць наўцы, ажно пакуль я не запыню іх. Потым пракажу дзве ліцыі, а больш — не дасць змога. І не заўважу, як месяц саскрэбвае з зорак іржу проста на мяне. І нагадае месяц з ухмылкай, як прывёў я цябе на Спас і гатоўкай, дзівак, хацеў заплаціць за наш час. Прыбіраў цябе ў лепшы крам, вучыў забытыя словы літасці, але душы (так, душы) незнарок заміналі нам, адносячы пакрысе хвілі ў вечнасць. Нашыя касачы схілілі ніц сваю незалежную красу. Паўз іх я нясу табе на далонях пах і калёр забытых камяніц. А навокала — вусціш. Каля вербаў прымаўкае самы прымхлівы званец. Тады і месяцу зробіцца так балюча, як і мне — ажно няўсцерп. І падкажа месяц, дзе мой абярог, кудмень, ад акрутнага. І нарэшце, знявераны, ападзе вэлюм — з плечак, потым — з каленяў. А палкае цела, як гарэла няшчырым агнём, — не загарыцца зырчэй. І ўсё гэта спыніць — Божа барані! — нецнатлівы бляск вачэй. Бразне зводдалі ланцуг. Што за сон — сабачы сон. Дзікі рух кожнай жылкі аддаляе крэўны скон. На дол падае дзічка, нібы на далонь — куля. Промні месяца, нібыта навяглых пчол, адганяе грываю конь. І месяц запэўніць: мы абразы шанавалі, так і не прывыклі да гурмы дзве нашы душы — як два сівыя лязы. Высокі плот адзіноты, а мы — па два ягоныя бакі. І кожны паасобку думае: да людзей і да істот ці ўтравелі бальшакі? Аб гарачую шчаку, бы звер, лашчыцца шыба. Нечы цень, бы той чужавер, падцікоўвае зноў у садку. Выйсці? Выказаць немы прысуд? Ці спыніцца на мяжы, за якою месяц падае стомлена ўніз і на крыжы згасае. І не скажа нам месяц, ці мы пабліжэлі да дня. Няўцям-неўпрыкмет па жыцці патаўкліся, нібыта мурашкі ля пня спарахнелага. Ці ж адродзім наш кайны род? А можа, народзім вечны зман: Мёд... Гэтак пахне мёд пчаліны ў самым-самым густым тумане — у намі створаным свеце. * * * Калі ў запаволеных рухах хворага дрэва нічога не ўбачыш святога, дык цярпліва вярніся ў гадамі стамлёную хату. І калі ў ёй ёсць яшчэ не запылены часам абраз, у вочы яму зазірні. * * * На ўзгорку — дзве хаткі, як птушкі на голым кусце. Там сцежка жарству абняла і нарадзіла абапал сябе траву. Са стогнам ля вокнаў штоночы расце мандрагора, а з бяздоннае студні, бы думнасць з кадзіла, туман выплывае. Дзве хаткі на ўзгорку агукне жаўрук-бесхацінец, ды надоўга не зможа запомніць бяскрылы свой голас. А памяць смалою бязважкай пацячэ па сцяне і пахам жывым напалохае ложак пусты. Дзве хаткі на ўзгорку. Між іх толькі два правады — спрадвечнае лучнасці нервы ў дзікім тумане. І хто ні прыходзіць сюды — ніколі не зойдзе ў час пракаветны, да мудрасці светлай Мінервы. * * * Белая бальнічная сцяна — воку чорнаму радня. І колькі ні сцінай нервы — чарапня будзе сніцца да скону. Клюгі рвуць са скроняў нястомны боль, а прасцірадлы рве немач, бо здавён мая юдоль — у галаве у Гігеі. Праз дарогу — таньчаць вальс, але гэта не прытачыць да душы. Што лячыць? Падкажа час, калі лекаваць будзе як. А пакуль — сцяна, як пляц, па якім пагляд хадзіў купляць лепшую долю, але назад ішоў ні з чым. Разам з доктаркай выйдзе з палаты ў нямыты калідор спакой. Не, такой вабнай і стомленай я не знайшоў бы і ў свеце зор. Можа, я ашуканы? Не, скупы: я ж мог прыдумаць, што прысніў вочы, вусны... І не аддаў нікому. Гэтак я перацёр на пыл свой наіў. Людцы! Што гэта робіцца са мною: дапаўзаю да акна, покуль сцяною не стаў, што ўся ў плямах старога віна. А за акном — суцэльны мур ды адзін аплыты ясакар. І я, як за птушкамі аўгур, назіраю за брыдкімі тварамі вокнаў насупраць. З-за шкла перным водарам аддае ў душу мурог. Ізноў хочацца, каб зайшла доктарка — хоць напраўду, хоць знарок. Хай бы восень не блюзнерыла штодня за акном — мо была б і хвароба кароткім нязбыўным сном і мяне палохаўся б уласны цень. Усялякі наўкола свет. Але досыць мудраваць, калі кожны ўкол можа напляваць у жывую кроў. Досыць выць, крычаць і бубнець, спадзеючыся, што міне акрутны лёс. Цела зразумець можна, а сябе ў тым целе — не. Ды сябе на здзек аддаць — толькі вылюдак аддасць. Што ж, і Хворы — таксама Чалавек, па якім пульсуе несупынная страсць. Хоць і белая палатная сцяна — прасцяг чорнага вока... Спіна доўга-доўга ўздрыгвае, як прабіты цемраю пераможаны сцяг. * * * Грыб ужо вылезе з гэтага невядома чаму хцівага моху. А над ім будзе да рання язычыць веташок. Я не ўчакаю спалоху, хоць можна ўчакацца, у цьмяна-змяіных пустой леснічоўкі вачах. Ачужэе ціша. А грыб на мяне азірнецца, калі далей ад тугі я рушу наўпрост па кустэчы. З ціхай пагардай прачнецца за мною грыбніца і дзікім пахам смугі зноў развярэдзіць душу. Белую-чорную выбера лісце акрасу, каб рукой недагодна было дакрануцца. А на шчаку, нібы альясу горкую кроплю, свой самы трывожны спакой вечнасць ускоціць. * * * Ад адзіноты ачужэла самому сабе душа, ды ацалела, бы мезазой у снах. Сівою слязою зноў адмоўчыць на прыстойна-смяротнае «Хто ты?» А неабудныя страсці слязы не прыснежыла нават зіма. Ды калі яе ўкрасці ў душы, — сама яна стане, мабыць, душою. * * * Вось і гэтая ноч-вераломніца пакідае на ранні сумнівы. Ды не кожны запомніцца сон, што прысніцца знянацку. А запомны — не кожны шчаслівы. Праз прымглёныя вокны дзень зазірне, на ложак падзівіцца, скамечаны высненым... А шчаслівае — толькі саснёнае, а забытае — спраўдзіцца можа. * * * Я і не думаў, што гэтак доўга і пакутна быць самотнай хвілінаю. Або — карою дрэва. Ці — разгадкаю мігатлівых сноў. Застаецца хіба цвяліць душу скупою боскаю глінай і дачакацца на прыцемку месца ля вакна, з якога хоць і не ўбачыш, але здагадаешся, што хвіліна плача і сцякае па кары кропляю сну... І толькі гліна, бы ўдача чужая, чытае ў душы, як быццам у лемантары. І няможна зразумець тое, што магчыма, а немагчымым жыць не дасць знаццё: перад табою — астрожны свет вакна, а за ім — як жыццё — усяго хвіліна. * * * Скрозь цябе палахлівая пройдзе куля і клёну грудзі праніжа. На ілбе дыядэмаю кропелька скону ўгарыцца. І твой апошні крок да волі так і застанецца прыкаваным да пераспелай травы. А клён спатоліць сваю бяду пахам цнотнай жарствы. І ягонага голля плач малітоўны развітае цябе з белым светам. А спаведнік не паспеў, — куля ўсё ж хутчэй лятае. * * * Даўно ўжо стаім, нібы перад крыжам пахілым, усё роўна як з небыцця ўваскрэслі. А сярод нас віжам цікуе сталасці маруднай дзіця. І кожны з нас мудры, бы тая варона, што на крыжы памірае. А белы свет, як свянцоны хлеб, крамсаюць позіркаў нашых нажы. І, быццам вырак, з неба нахопіцца снег. Вырак — за звыклае слова «люблю». І ўсе мы, як вырай, падхопімся, бязладна залопаем крыламі і тут жа ўпадзём долу. * * * Стары бруковы камень пакінуты каля дарог, запэцканы нагамі эпох і хвілінаў. Пернік пасмоктваючы, на посным пні сядзіць сярдзіты немавернік і дзень за днём кідае ў крушні. Тым часам лічыць гады, як шнары на бывалым піраце — хто?! — даўно забыты кацер, а сёння — ерэтык. Ён пажадліва і чынна аглядвае свой нароб. І хоць бы кволенькая маршчынка кранула яго лоб каменны. Старанна і хціва выцірае рукі аб холад рукава, нібыта ўжо забрукаваў сабе шлях да раю. * * * Перада мною — пешы шлях. І — няходжаны — Млечны. Ды ўсе мае шляхі чамусьці прыпыняюцца ў лесе, у лесе, недасяжным, як вечнасць, дзе хоць адзін пень ды абуральна глухі. Але ўсё ж размаітасць лясное душы не спаганена тлумам і трасцай. Тут збіраюцца вольныя думаць, і прыходзяць грашыць аблуды. А лес усё вышэй і вышэй узнімаецца па збавенне — пад спагадлівы купал нябёсаў. Тут, у напатканым мною лесе, глыбокае жыццёвага сэнсу карэнне выпраўляе сусветны хаос. * * * Сярод птаства — крылаты разлад. Як і мы, цэлы дзень надрыўна крычаць. Хоць мы, як самі сцвярджаем, — найвышэйшая каста... Што помсна завецца людзьмі. І ў іх таксама — мітусня і таўкота. І ўгары, бы на зямлі, блазнота бяздумна блюзнерыць, а ўранні неба мятуць смецяры. Як цноты зямное напой — пешчы галубіных вачэй, і кпіны, і смяротныя корчы, і свой у кожнага почат... Усё патуранае, рыхтык праз нашыя думкі і словы ўзятае. І тут шыхты нехлямяжых і сытых вайною ляцяць на арлоў. Ні клятва ўжо, ні малітва, не могуць спыніць анікога... Бо нават мы, вышэйшая каста, бараніць стаміліся свет. * * * Рыдзелямі здавён увасланы схілы міфічнае той гары, якою трызняць да самага скону, не могуць заснуць правадыры ўсіх гільдый. Мячы куюцца, коўні не моўкнуць, а дарадцы льюць ды льюць чароўны ўзвар... А за ўсіхнымі спінамі стаіць валадар — шаноўны і не апошні. На вяршыні ж тым часам свеціць забытае сонца. І добра нават здалёку відно, як на яе, бы абаронца, далікатна садзіцца найсамы звабны матылёк. * * * Не грэх перапытаць не раз, а колькі, каб выведаць у неўпрашонага лёсу пра свой нязвыкла горкі досціп і свой жа гэтакі акрутны смех. Спытаць — нечакана для сябе — і чуйна, і адчайна... І між глейкіх дум неўспадзеў ажыве выкрытая ўсмешкаю таямніца, што была распятая на тлум жыццём. І сам будзеш доўга-доўга ўсміхацца-ўхмыляцца, бо рады не зможаш даць сваім ліхім дарадчыкам: твае грахі здавён падточваюць чарвякі, смаўжы ды гады... Пад маскамі паяцаў яны казычуць, смокчуць і кусаюць, а ты, сухі каўтаючы слязу, усё жыццё асуджаны насміхацца сам з сябе. * * * Заматаны ў нашы спрацаваныя жылы дэбілы прыпасадныя, што ў дамкі ўлезлі без бою. І самі яны, і іх раздабрэлыя самкі. Гэта ж яны, зладзюганы ціхамірныя, як вецце, выгінастыя, — перакупшчыкі ідэі, што, як смецце, заляжалая. Нахапалі, абхітрыўшы, ды ў магілы і пацягнуць... А на шалі іх як прыкінеш, — усё ж пераважаць нашыя жылы. * * * Рызыкоўнае клінікі паветра ўпакавана ў нашы смяротна-журботныя грудзі, у якіх яшчэ трапечацца несамастойнае сэрца. Цынікі, якія засталіся імі і тут, па тэлефоне дапісваюць канец службовага рамана. А аблудніца багемная як цвіла, дык і цвіце, — з усмешкай хворае мілосці. Нібыта верыць, што яе ўплішчаныя ў цела косці аклемае гойны час. Узіраючыся ў твары, бы ў шыльды, чытаю па іх, бы паўтараю для сябе, хто якой гільдыі і веры, хто свае мошчы раю завяшчае... Раскаштоўваю, як прычасце, смак падгарэлае маннай кашы. А сон раптам наявіцца паштоўкаю ад шамана, што стаў нечакана літасцівым — жадае здароўя. А ноч наўлечкай прылашчыцца і нікога больш не згадае-ахае. А ўвесь белы свет... удыхае праз лёгкія нашы невылечнае паветра. * * * Здаецца, што не здаўнела, як па крозах праехалі калясьмі. Услед горкі пыл прысыпаў большыя і меншыя раны. Тады ж задумлівая будзённасць сівізны ахінула цёмны небасхіл. Пакалечаных крозаў бясплотны далягляд калацілі несусветныя сутаргі. Туман цішыні расставіў сіло і забраў-прыняў іх у свой безнадзейны спрат. І ніхто сляпы не збочыў да крозаў, ніхто відушчы не ўзяў іх за рукі. І толькі ў балючай цемры прарочыў калясьмі той, хто даганяў сваю долю. * * * Па адным вяртаюцца ссыльныя словы. А на дзікіх котлішчах — адна толькі ціша. Перад імі каецца скрушна небам Сусвет без’языкі. Слёзна пакліча на споведзь цэркаўка з купалам воблака, дзе воблікі, караю кшчоныя, зноў намовяць нешта сваё, грэшнае. Сцішнае слова прыўзнімецца з каленяў, нібыта рожа скалелая... Ды дараваць усявышняе не зможа нават і слова.