12/24/2013 

Àðõ³¢ íóìàðî¢:















































































































Âàñiëü Áûêà¢. 1924 - 22.VI.2003
Êàòàëîã TUT.BY





³íöýñü Ìóäðî¢

_____________________
˸ãêàÿ ñìåðöü.
Äâà àïàâÿäàíí³


̳øêà ×îáàò

Êàë³ ÿ âó÷û¢ñÿ ¢ ³íñòûòóöå… íå áóäó êàçàöü, ó ÿê³ì, áû¢ ó ìÿíå ñÿáàð – Ì³øêà ×îáàò. Çàéìàë³ñÿ ìû ç ³ì ó àäíîé ãðóïå, ³ ̳øêà òîé áû¢ äîáðûì çíà¢öàì êëàñ³÷íàé ðàñåéñêàé ë³òàðàòóðû. Àäíîé÷û íàâàò âûéøࢠïåðàìîæöàì êîíêóðñó ìÿñöîâûõ ïóøê³í³ñòà¢. Ìå¢ ¸í ñà ñâà³õ âåäࢠ³ ñÿêóþ-òàêóþ êàïåé÷ûíó: êîæíàãà ãîäó, ó òðà¢í³, ï³ñࢠíà çàìîâó òâîðàï³ñû äëÿ øêîëüíûõ ³ñïûòà¢. Ïà÷ûíàë³ñÿ ÿíû òàê: “Àïîâåñöü ̳êàëàÿ Âàñ³ëüåâ³÷à Ãîãàëÿ “Øûíåëü” çãóëÿëà âÿë³êóþ ðîëþ ¢ ðàçâ³öö³ ïðûãîæàãà ï³ñüìåíñòâà”. Íàçâû òâîðࢠ³ à¢òàðû, âÿäîìà æ, âàð’³ðàâàë³ñÿ. Ó íàñòóïíûì ñêàçå ̳øêà çãàäâࢠÿêîãà-íåáóäçü ë³òàðàòóðíàãà à¢òàðûòýòà. Ñêàæàì, ó âûïàäêó ç ïàìÿí¸íûì àïîâåäàì öûòàâàë³ñÿ ñëîâû Õâåäàðà Äàñòîå¢ñêàãà. Íó, ãýòûÿ: “Óñå ìû âûéøë³ ç ãîãàëå¢ñêàãà “Øûíÿëÿ”. Êàë³-í³êàë³ Ì³øêà äàâࢠïà÷ûòàöü ñâàå îïóñû (“dzðí³, ìîæà ïàìûëê³ ¢áà÷ûø”), ³ êàë³ ÿ ³õ ÷ûòࢠ– íå âåäàþ íàâàò, ç ÿêîé ïðû÷ûíû, – ó äóøû ãó÷àë³ ïåñí³. Ïðà÷ûòàþ, for example, ñëîâû Äàñòîå¢ñêàãà, ³ ¢âóøøó ãó÷ûöü ðýâàëþöûéíû ìàðø: “Âûøëè ìû âñå èç “Øèíåëè”, äåòè ñåìüè òðóäîâîé…” ² ïðû ãýòûì äà ìóæíûõ ìóæ÷ûíñê³õ ãàëàñî¢ àáàâÿçêîâà äàëó÷à¢ñÿ âûñîê³ æàíî÷û ôàëüöýò.
Ìíå íàéáîëüø çàïîìí³¢ñÿ òâîðàï³ñ ïà ãîãàëå¢ñê³ì “Øûíÿë³”, òàìó ÿãî ³ çãàäâàþ. Íàäòà ø÷ûìë³âà àï³ñࢠñÿáðóê ãàëî¢íàãà ãåðîÿ – Àêàê³ÿ Àêàê³åâ³÷à. Ïðûí³æàíàãà ³ çàöêàâàíàãà ÷àëàâåêà, ÿê³ ñÿäçå¢ äî¢ã³ì³ âå÷àðàì³ ¢ öåìðû, áî ýêàíîì³¢ íà ñâå÷êàõ. ² ¢ñ¸ äçåëÿ òàãî, êàá íàáûöü ñàáå ïðûñòîéíóþ âîïðàòêó. ”Âîñü ¸í, ñâåò ñàöûÿëüíàé íÿðî¢íàñö³ ³ íåñïðàâÿäë³âàñö³!” – ç ïàôàñàì ãóêࢠïðû êàíöû òâîðàï³ñó ̳øêà ×îáàò, ãàðàíòóþ÷û òûì, õòî çäîëå¢ ïåðàï³ñàöü òýêñò áåç àðôàãðàô³÷íûõ ïàìûëàê, ïÿö¸ðêó íà âûïóñêíûõ ³ñïûòàõ.

̳æ òûì, ÿê ³ ¢ ãîãàëå¢ñêàãà ãåðîÿ, ÿê³ ìàðû¢ ïàøûöü ñàáå ôîðìåííû øûíåëü, áûëà ¢ ̳øê³ ñâàÿ ìàðà: íàáûöü ô³ðìîâûÿ äæûíñû. Íà êàëåíäàðû áû¢ ïà÷àòàê ñÿì³äçÿñÿòûõ. Äæûíñû òàäû êàøòàâàë³ âÿë³ê³õ ãðîøàé, äûé íàáûöü ³õ ìîæíà áûëî òîëüê³ ¢ ïàðòîâûõ ãàðàäàõ, ïðàç íà­äçåéíûõ çíà¸ìöà¢. ² õàöÿ ¢ ̳øê³ ë³øí³õ ãðîøàé í³êîë³ íå âÿëîñÿ, ìàðà íàáûöü ìàäíÿöêóþ àáíîâó íå àäïóñêàëà, íåçà¢âàæíà ïåðàòâàðû¢øûñÿ ¢ ñýíñ æûööÿ. Àòàáàðûëàñÿ ÿíà, ìàðà, ó ̳øêàâàé äóøû íå ïðîñòà òàê. Íà äðóã³ì êóðñå ñÿáðóê çàêàõà¢ñÿ. ² íå àáû ¢ êàãî, à ¢ Ëåíêó Ïåðýëüöâàéã, ëàáàðàíòêó ç ôàêóëüòýòó ïðûðîäàçíà¢ñòâà. Íà ÿå ¢ íàñ ìíîã³ÿ êàçåë³ë³ âîêàì. Ëåí÷ûíàìó áàöüêó, ãàëî¢íàìó ðýæûñ¸ðó òýàòðà, âûïàëà íåÿê ïàåõàöü íà ãàñòðîë³ çà ìÿæó, àäêóëü ¸í ïðûâ¸ç äà÷öû áëàê³òíûÿ “ëåâ³ñû”. Ó ãýòûõ “ëåâ³ñàõ” Ëåíêà ³ ãîéñàëà ïà ³íñòûòóöê³õ êàë³äîðàõ, ôàêóñóþ÷û íà ñâà³õ ïàêðó÷àñòûõ êëóáàõ çàõîïëåíûÿ ïîç³ðê³ íå òîëüê³ ñòóäýíòà¢, àëå é ìàëàäûõ âûêëàä÷ûêà¢. Íå äç³âà, øòî ̳øêó àïàíàâàëà ³äýÿ çðà¢íÿööà ç Ëåíêàé, ÿê öÿïåð êàæóöü, ó ïðûê³äçå, ³ ¢ ñâà³õ çìàíë³âûõ ëÿòóíêàõ ¸í áà÷û¢ ñÿáå ¢ äæûíñàõ, ó ïðûòàëåíàé, ó áóéíóþ ïàëîñêó, þãàñëà¢ñêàé êàøóë³ ³ ç öûãàðýòàé “Êåíò” ó çóáàõ.

Íà òðýö³ì êóðñå, ó âåðàñí³, íàø êóðñ âûïðàâ³ë³ “íà áóëüáó”. Çàâåçë³ äàë¸êà – àæ ó Ãëûáîöê³ ðà¸í. Óäçåíü ìû çàâ³õàë³ñÿ íà áóëüáÿíûõ ïàëåòêàõ, à ¢âå÷àðû ëàäç³ë³ ¢ âÿñêîâûì êëóáå òàíöû äû á³ë³ñÿ ç òàìòýéøûì³ ìàëüöàì³. Æûë³ ìû ç ̳øêàì ó õàöå äçÿäçüê³ Þç³êà. Äçÿäçüêà, äàðý÷û, áû¢ æûâûì óâàñàáëåííåì ãîãàëå¢ñêàãà Áàøìà÷ê³íà: òàê³ æ í³çåíüê³, ðàáàö³í³ñòû, ç íåâÿë³÷ê³ì ïëåõàì, àëå íå íà ëîáå, à íà ïàòûë³öû, ³ ç òûì êîëåðàì òâàðó, ÿê³ Ãîãàëü òðàïíà íàçâࢠãåìàðà³äàëüíûì.
Äçÿäçüêà Þç³ê æû¢ áàáûë¸ì, àä ñàìàãà ðàíêó õàäç³¢ íà ïàäï³òêó ³ ëþá³¢ ïàãàìàí³öü ç íàì³, ñòóäýíòàì³. Ãàìàí³öü ¸í ìîã ïðà øòî çà¢ãîäíà, àëå ¢ëþá¸íûì³ òýìàì³ áûë³: 1) ÿê ïàãàíà æûöü ó êàëãàñå ³ 2) ÿêîå ôàéíàå æûöö¸ ¢ Àìåðûöû. ßìó, âÿñêîâàìó ãàâàðóíó, ë¸ñ³ëà ïàáûâàöü ó Øòàòàõ! Ìû ñïà÷àòêó íå äàë³ òàìó âåðû, àëå ïîòûì, ïàáà÷û¢øû êàëÿðîâûÿ ôîòàçäûìê³, íà ÿê³õ íàø ñóðàçìî¢öà – ïàãîëåíû, ó ôàñîí³ñòûì ï³íæàêó – ñòàÿ¢ íà òëå íüþ-¸ðñê³õ íåáàñÿãà¢, ç³ðíóë³ íà äçÿäçüêó Þç³êà ç çàõàïëåííåì ³ ïàâàãàþ. Ó Íüþ-¨ðêó æû¢ ÿãîíû ñòàðýéøû áðàò. Ïàåõࢠïåðàä ñàìàé âàéíîé íà çàðîáê³ ¢ Àðãåíö³íó, ïîòûì ïåðàáðà¢ñÿ ¢ Àìåðûêó äû òàì ³ çàñòà¢ñÿ.
– Êîæíû ãîä, íà ïîëüñê³ÿ êàëÿäû, ïàñûëêó ïðûñûëàå, – ïëàêñ³âà-ïàä­ï³òûì ãîëàñàì êàçࢠäçÿäçüêà Þç³ê ³ àñóäæàíà ìàõࢠðóêîé.
Ãàñïàäàð íàø óñòàâࢠà ïÿòàé ãàäç³íå. Äî¢ãà, ñà çäóøàíûì³ âîêë³÷àì³, ìû¢ñÿ ïàä ðóêàìûéí³êàì, ï³¢ íà êóõí³ ãàðáàòó ³ âûïðà¢ëÿ¢ñÿ ïàðàäêàâàöü ãàñïàäàðêó. Àáóäæàíûÿ äçÿäçüêàâàé âàëòóçí¸é, ìû çÿáêà ïàäöÿãâàë³ íîã³ äà ÷ýðàâà ³ ëÿæàë³ ç çàïëþø÷àíûì³ âà÷ûìà. Òàê³ì ÷àñàì çà¢ñ¸äû êàðöåëà ïàçáûööà ë³øíÿé â³ëüãàö³, äû ëÿíîòà áûëà ¢ñòàâàöü. Ïåðøûì çâû÷àéíà íå âûòðûìë³âࢠñÿáðóê: âûáÿãࢠç õàòû ¢ àäíûõ òðóñàõ äû ìàéöû.
Âûáåã ¸í ³ òûì ðàíêàì. ß, ÿê çà¢ñ¸äû, íàêðû¢ñÿ êî¢äðàé ç ãàëàâîé ³ íàñòðóíåíà ÷àêà¢, êàë³ ðûïíóöü äçâåðû: ïàñëÿ ̳øê³ áû¢ ìîé ÷àðîä ïàäàâàööà íà äâîð. Ïðàç ïàðó õâ³ë³íࢠñÿáàð çâû÷àéíà âÿðòà¢ñÿ. Àäíàê ãýòûì ðàçàì ïðàéøëî ëàäíà ÷àñó, ÿ ¢æî ñòࢠçàäûõàööà áåç ñâåæàãà ïàâåòðà, ³, âûëåçøû ç-ïàä êî¢äðû, ïàäáåã äà âàêíà.
Òîå, øòî ïàáà÷û¢, ìÿíå, ïðûçíàööà, óðàç³ëà. Ãàñïàäàð íàø ðàñê³äâࢠâ³ëêàì³ ãíîé ïà ëåõàõ, à çà ³ì – íà öûðëàõ, ïàöåïâàþ÷ûñÿ àä õàëàäý÷û, – ÷ûê³ëÿ¢ ̳øêà ×îáàò.
ß ñïåõàì, íå ïàòðàïëÿþ÷û íàãîé ó êàëàøûíó, àïðàíó¢ñÿ ³ ïà÷ó¢, ÿê ̳øêà êðûêíó¢ ç ïàðîãó:
– Äû ÿ âàì ñâàå àääàì. ²ì íàîãóë íÿìà çíîñó. ² ïëÿøêó “÷àðí³ëà” íàâåðõ…
̳øêà íàëÿöå¢ íà ìÿíå ¢ ö¸ìíûì ïðûñöåíêó, êàðîòêà ìàöþêíó¢ñÿ, ïàáåã ó ñâÿòë³öó ³ ñòࢠòðýñö³ çàïëå÷í³êàì, âûöÿãâàþ÷û àäòóëü ñâàå ïàö¸õêàíûÿ, âàéñêîâàãà êðîþ, íàãàâ³öû.
– Ïàçû÷ êîëüê³ ìîæàø, çà¢òðà àääàì, – ìðóêíó¢ ñÿáðóê, íàâàò íå ç³ðíó¢øû ¢ ìîé áîê.
ß ¢äûõíó¢ ïàâåòðà, çá³ðàþ÷ûñÿ ñïûòàöü: ÷àãî ¸í áåãࢠó òðóñàõ ïà ïàäâîðêó, – äû òóò ó õàòó ¢âàéøî¢ ãàñïàäàð, ³ ìíå ñòàëà çðàçóìåëàå ̳øêàâà õâàëÿâàííå.
Íà ãàñïàäàðó áûë³ ô³ðìîâûÿ, ïà ñàìûÿ êàëåí³ çàâýçãàíûÿ ãíîåì, äæûíñû. Àáíî¢êó, ïà ¢ñ³ì â³äàöü, ïðûñëࢠáðàò ç Íüþ-¨ðêó, ³ äçÿäçüêà Þç³ê ïàäóìà¢, øòî ãýòà ðàáî÷àÿ âîïðàòêà.
Ó ê³øýí³ ¢ ìÿíå áûëî äâà ðóáë³ ç êàïåéêàì³.
– Äçå¢ê³ ïðà÷íóööà – ó ³õ ïàçû÷ó, – ïàâåäàì³¢ ̳øêà, äðûãîòêàé ðóêîþ ïåðàë³÷âàþ÷û ãðîøû.
Äçå¢ê³ ç íàøàé ãðóïû æûë³ ¢ ñóñåäí³õ õàòàõ.
Äçÿäçüêà çàéøî¢ çà ô³ðàíêó, øòî â³ñåëà ëÿ ëîæêó, ç êðýêàííåì ñöÿãíó¢ íàãàâ³öû. ̳øêà ñõàï³¢ áëàê³òíàå, ïåðàïýöêàíàå ãíîåì ø÷àñöå, ø÷î¢êíó¢ ïàëüöàì ïà êàëÿíûì ëýéáëó, ñö³øàíà âûäûõíó¢:
– “Ñóïåð-ðàéôë”! Ô³ðìà! Íàâàò ëåïø çà “ëåâ³ñû”! – Àëå òóò æà ñõàìÿíó¢ñÿ ³, í³áûòà çâÿðòàþ÷ûñÿ äà ìÿíå, ãóêíó¢ ó áîê ðóõàâàé ô³ðàíê³: – Êîëüê³ á òû äࢠçà òàê³ÿ øòàíû?
– Ïÿö¸ðêó ìîæà á ³ äà¢, – ïðàìîâ³¢ ÿ ¢ àäêàç, ³ ̳øêà, çàäàâîëåíà ïàäì³ðãíó¢øû, íàöÿãíó¢ íàãðýòûÿ äçÿäçüêàâàé øûðîêàé äóïàé “ñóïåð-ðàéôëû” íà ñâîé õóäû àçàäàê.
Òàãî æ äíÿ ñÿáðóê àäïðàñ³¢ñÿ ç’åçäç³öü äà õàòû. Ïàåõࢠí³áûòà ïà ãðîøû, êàá âÿðíóöü äà¢ã³, àëå íàñàìðý÷ ̳øêó íå öÿðïåëàñÿ ïðàéñö³ñÿ “ïà áðîäó” ¢ ô³ðìîâûõ äæûíñàõ. Íàçàä ¸í íå âÿðíó¢ñÿ.

Ïðàç òûäçåíü íàøàÿ ãðóïà, àòðûìà¢øû ¢ êàëãàñíàé êàíòîðû ðàçë³ê, ïðûåõàëà “ç áóëüáû”, ³ ÿ âûïðàâ³¢ñÿ íàâåäàöü ñÿáðà. ̳øêà ëÿæà¢, äàðýøòû ¢ï³òû, ³ ç öÿæêàñöþ âàðî÷ࢠÿçûêîì. Ç óñÿãî ³ì ñêàçàíàãà ÿ ðàçàáðࢠòîëüê³ ñëîâà “ñêðàë³”. Çðýøòû, óæû¢ ¸í áîëüø ãðóáàå ñëîâà. Ïðà òîå, øòî òóò íàäàðûëàñÿ, äà÷ó¢ñÿ àä ÿãîíàé ìàö³.
“ß ÿêðàç áÿë³çíó ìûëà, à òóò ̳øêà ¢âàëüâàåööà. “Ïàìûé, – êàæà, – ìàìà, øòàíû”, – ³ äàå ìíå íåéê³ÿ ñ³í³ÿ ïîðòê³. ² äçå ¸í òàê³ÿ çíàéøî¢? Óñ¸ êàëàøûííå ¢ ... ß ïàìûëà äû ¢ äâàðû ñóøûöü ïàâåñ³ëà. Ó íàñ æà çðîäó í³÷îãà íå êðàë³, à òóò…”
ß ñëóõࢠ̳øêàâó ìàö³ ³ ¢ÿ¢ëÿ¢, ÿê ñÿáàð, àäðûãíó¢øû ï³¢íûì äóõàì, óâàéøî¢ ó õàòó, ñïûòà¢: “Äçå äæûíñÿðû?” – ³ àãàëîìøàíà ê³íó¢ñÿ äà âàêíà. Íà àáâ³ñëàé âÿðî¢÷ûíå – ìíå çäàëîñÿ, øòî ìåíàâ³òà òàê ³ áûëî, – ÷îðíàé ìåòêàé ë¸ñó ³ áåëûì ñöÿæêîì êàï³òóëÿöû³ ïåðàä ÿãî íÿ¢äçÿ÷íàñöþ ³ ïàäñòóïíàñöþ ìàòëÿë³ñÿ íà âåòðû ìóæ÷ûíñê³ÿ òðóñû é æàíî÷ûÿ ìàéòê³.

Ó ãîãàëå¢ñê³ì àïîâåäçå, ïàñëÿ òàãî, ÿê ó ãàëî¢íàãà ãåðîÿ çëîäçå³ ñöÿãíóë³ øûíåëü, íà íà÷íûõ âóëêàõ ñòࢠç’ÿ¢ëÿööà ïðûâ³ä, ÿê³ ðàáàâࢠì³íàêî¢. Çäûìà¢ ç ³õ øûíÿë³ äû ôóòðû. Ïðàç ïàðó ãàäî¢ ó íàøûì ãîðàäçå òàêñàìà ç’ÿâ³¢ñÿ ïðûâ³ä, ÿê³ íåéê³ì íåâåðàãîäíûì ÷ûíàì êðࢠç ãà¢áöî¢ âåðõí³õ ïàâåðõࢠâûâåøàíûÿ íà ïðàñóøêó äæûíñû.
ß òàäû ¢æî âó÷û¢ñÿ íà ïÿòûì êóðñå, ³, âÿðòàþ÷ûñÿ ¢íà÷û ç ïàãóëÿíê³, çà¢âàæû¢ íà äàõó àäíàãî ç äàìî¢ ö¸ìíóþ ïîñòàöü. ×àëàâåê ñòàÿ¢ íà êðàþ ïëÿñêàòàãà äàõó é ïðûãëÿäà¢ñÿ äà ðàçâåøàíàé íà ãà¢áöû áÿë³çíû. Ó ðóêàõ ¸í òðûìࢠö³ òî ñï³í³íã, ö³ òî êàðîòêàå âóäç³ëüíà. Ìíå ñòàëà çðàçóìåëûì – õòî ³ ÿê³ì ÷ûíàì êðàäçå ç ãà¢áöî¢ äæûíñû. Òâàðó íà÷íîãà çëîäçåÿ íå ¢ãëåäçå¢, àëå áû¢ ïåðàêàíàíû, øòî ãýòà ̳øêà ×îáàò.


˸ãêàÿ ñìåðöü


Øýðûÿ ìåãðýëüñê³ÿ ï÷îëû,
áàäàé, ñàìûÿ ëàãîäíûÿ ¢ ñâåöå.
Êàðîòê³ äàâåäí³ê ï÷àëÿðà.

Ñïûí³¢øûñÿ ïåðàä áðàìàé, À¢äçåé óçíÿ¢ âî÷û ³ ïàäç³â³¢ñÿ – ÿê ðàçðîññÿ áýç. ̳íóëûì ðàçàì, ÿê õàâàë³ Ëàáåéêó, áðàìà âûãëÿäàëà âÿë³çíàé ³ ãðóâàñòêàé. Öÿïåð æà ÿíà ïàìåíåëà ¢ àá’¸ìå, ïà ñàìû êðûæ çàõ³íóëàñÿ çûðê³ì çÿëåí³âàì äû áåëûì³ ãðîíêàì³.
Ïðàãíûì³ çàöÿæêàì³ À¢äçåé äàñìàêòࢠöûãàðýòó – ïàë³öü íà ìîã³ëêàõ áûëî íÿçðó÷íà, – ïàøóêࢠâà÷ûìà ñìåòí³öó ³, âûäà¢øû äàêîðë³âû çûê “Ýêõ!”, ïàíóðû¢ñÿ ¢ äóõìÿíóþ, çóìêë³âóþ àä ï÷îëࢠçàñåíü.
Ïåðàä ïðûñàäç³ñòûì, ñ³ë³êàòíàé öýãëû, äàìêîì, äçå ìåñö³ëàñÿ àäì³í³ñòðàöûÿ êëàäî¢, ¸í ³çíî¢ ñïûí³¢ñÿ ³ ïàêóòë³âà ¢çäûõíó¢. ͳêîë³ ¢ æûöö³ íå äàâࢠõàáàðó, à âîñü æà… äàâÿäçåööà.
…Ïàñëÿ ñëÿïó÷àãà ñîíöà ¢ ïàêîé÷ûêó áûëî öåìíàâàòà ³ ¢âà÷÷ó ïëûë³ âÿ­ñ¸ëêàâûÿ êîëû. Êàá ³õ ïàçáûööà, äàâÿëîñÿ ïàöåðö³ âî÷û. Ó äàëüí³ì êóöå, çà ñòàëîì, ñÿäçåëà êàáåòà ³, ìÿðêóþ÷û ïà âîäàðó, øòî ïî¢í³¢ ïðàñòîðó, ï³ëà êàâó. Ïðàâàðó÷ àä ñòàëà, íàâàë³¢øûñÿ øûðîê³ì êàíöîì íà ñöÿíó, ñòàÿëà ÷îðíàå âåêà äàìàâ³íû. Ïà êðàÿõ ÿíî áûëî àçäîáëåíàå áåëûì ðóá÷àñòûì êàðóíêàì ³ À¢äçåé ì³æâîë³ ñöåïàíó¢ñÿ: íà ëîáå ÿãîíûì íàïÿëàñÿ ñêóðà.
– Áðàê… íà êóòàõ òêàí³íà ïàðâàëàñÿ. Òðýáà ïåðàöÿãâàöü, – ïàòëóìà÷ûëà êàáåòà, ïåðàõàï³¢øû À¢äçåå¢ ïîç³ðê. – Çìàõíó¢øû ñà ñòàëà íÿáà÷íûÿ êðûõîòê³, íàãëÿä÷ûöà ìîã³ëàê óæî ïàòðàáàâàëüíûì ãîëàñàì çàïûòàëà:
– Óäçåëüí³ê âàéíû?
– Óäçåëüí³ê… òûëàâ³ê, – íÿ¢ïý¢íåíà ïðàìàðìûòࢠÀ¢äçåé, äàñòà¢øû ç ê³øýí³ ñêëàäçåíóþ ¢ äçüâå ñòîëê³ ïàïåðêó.
Êàáåö³íà ïàïðàâ³ëà àá’¸ì³ñòû íà÷îñ íà ãàëàâå.
– Ìîã³ëê³ òðû ãàäû ÿê çà÷ûíåíûÿ. Óæî é íå âåäàþ – êóäû êëàñö³. Äà ñàìàé ðàê³ ïàäñòóï³ë³… À ÿê ïàâîäêà íàäàðûööà, äû ìàã³ëû ïàçàë³âàå? – Ó ãýòû ìîìàíò íàä àá’¸ìíûì íà÷îñàì ïà÷àëà íàðàçàöü êîëû ¢çáóäæàíàÿ ï÷àëà, ³ êàáåòà ìàõíóëà âÿë³çíûì ãðîñáóõàì. – À øòî æ ãýòà ðîá³ööà… à íå ñòàëà æ í³ÿêàÿ ïàðàòóíêó!
Ïðà⸢øû íàñöÿðîæë³âûì ïîç³ðêàì ï÷àëó, ÿêàÿ ç íàïÿòûì ãóäàì âûëåöåëà ¢ ôîðòêó, À¢äçåé ïåðàñòóï³¢ ç íàã³ íà íàãó. Ó ÿãî áûëî òàêîå àä÷óâàííå, øòî ãýòà ¸í íå öåø÷ó õàâàå, à ñàì ïðûéøî¢ ëàäêàâàööà ¢ ìàã³ëó.
– Ìàëà òàãî, øòî ìîæà âàäîé çàë³öü, äûê ³ ñõ³ë òàê³, øòî ëþäç³ ¢ âàäó êóëÿþööà.
Íà ïà÷àòêó òðà¢íÿ À¢äçåé õàâࢠñâàéãî ñÿáðà – ïàýòà ̳öüêó Ëàáåéêó. Ñàì áà÷û¢ òîé ñõ³ë. Òàìó é àòðûìࢠàä æîíê³ íàêàç: âûá³öü áîëüø-ìåíø ïðûñòîéíàå ìåñöà.
– À ö³ ìîæíà äçå-íåáóäçü äàëåé àä ðàê³… Óñ¸ æ âåòýðàí âàéíû, îðäýí ìàå.
– Äû øòî âû, ìóæ÷ûíà. Ìû âóíü ãåíåðàëà Êàðçî íå âåäàë³ êóäû ¢ïë³ø÷ûöü. Íà ïàðóøýííå ïàéøë³: ïàêëàë³ ¢ ÷óæóþ ìàã³ëó. ² àðêåñòðó íå áûëî äçå ñòàöü, ³ ñòðàëÿë³ íå íàä ìàã³ëàé, à ëÿ áðàìà¢. Îõ, ³ íàìó÷ûë³ñÿ ìû ç òûì ãåíåðàëàì… – òûì ÷àñàì ó ôîðòêó ³çíî¢ çàëÿöåëà ï÷àëà, çàöêàâàíà ïàêðóæëÿëà ïà ïàêî³ ³ íå¢çàáàâå ñåëà íà âå÷êà òðóíû. Íå àäðûâàþ÷û âà÷ýé àä çóìêë³âàé íÿãîäí³öû, íàãëÿä÷ûöà ïàäõàï³ëà ãðîñáóõ, ãðóêíóëà ³ì ïà òðóíå, ³ À¢äçåé ñïàëîõàíà ñöåïàíó¢ñÿ.
Íóòðî À¢äçååâà ïàíûëà ñöÿëàñÿ ¢ ïðàä÷óâàíí³ æîí÷ûíûõ äàêîðࢠ(“Áîæóõíà… ìóæûê… Óñ¸ æûöö¸ àäñåäçå¢ çà ìà¸é ñï³íàé!”), àëå òóò æà ³ âûïðàñòàëàñÿ: ¸í çãàäà¢, íàðýøöå, ïðà õðàáóñòê³ÿ ïàïåðê³, ÿê³ÿ ìóëÿë³ ê³øýíü. Çàïëþø÷û¢øû âî÷û, À¢äçåé ê³íó¢ ïàïåðê³ íà ñòîë, à êàë³ çíî¢ ç³ðíó¢ íà ñâåò, ãðîøàé íà ñòàëå ¢æî íå áûëî. ¨í ïàäóìࢠáûëî – ö³ íå âûëåöåë³ ÿíû, ÿê òàÿ ï÷àëà, ó ôîðòêó, àëå ðàøó÷û ãîëàñ êàáåòû: – Ïàäóìàåì! – ïåðàêàíà¢, øòî ãðîøû ïàëÿöåë³ ¢ ïàòðýáíûì ê³ðóíêó.
¨í âûéøࢠç äàìêà ³ íà ïî¢íóþ ãðóäç³íó ¢äûõíó¢ ïàâåòðà, àä÷ó¢øû ÿãîíóþ ïðàçðûñòóþ ÷ûñö³íþ. Íàâîêàë êðàñàâàëà àêàöûÿ, ãóë³ ï÷îëû, ³ áûëî òàêîå ¢ðàæàííå, øòî ¸í ïàòðàï³¢ ó íåéê³ ³íøû ñâåò.
Òûì ÷àñàì íàãëÿä÷ûöà ãóêíóëà íåéêàãà Ôàðçóíà, ³ ç-çà ðîãó äàìêà âûêóë³¢­ñÿ í³çåíüê³ ìóæ÷ûíà ¢ ïàêàìå÷àíûì ï³íæàêó ³ ç ðûä븢êàé ó ðóêàõ.
– Àäâÿäçåø ÷àëàâåêà… äà ãâàðäçåéöà¢, – áóðêíóëà êàáåòà, ³ Ôàðçóí, êðóòíó¢øûñÿ íà 90 ãðàäóñà¢, ïàøûáàâà¢, öâÿêàþ÷û ðûä븢êàé, óçäî¢æ ìàã³ëà¢.
– Æîíêà? – ñïûòࢠÔàðçóí, êàë³ ÿíû çàâÿðíóë³ ç àëå³ ³ ïà÷àë³ ïðàá³ðàööà ì³æ ø÷ûëüíà ïàñòà¢ëåíûõ àãàðîäæà¢.
– Öåø÷à, – àçâà¢ñÿ À¢äçåé.
Àä÷óâàííå, øòî ¸í ïàòðàï³¢ ó íåéê³ äç³¢íû ñâåò, ïî¢íû àçîíó, ïòóøûíàãà ïîø÷àêó ³ ï÷àë³íàãà ãóäó, íå ì³íàëà. ßìó çóñ³ì íå õàöåëàñÿ ðàçìà¢ëÿöü. Íà ø÷àñöå, äàëàêîï áîëüø íå çàäàâࢠïûòàííÿ¢ ³ òîëüê³ ö³õåíüêà, íàïà¢ãîëàñó ìàöþêà¢ñÿ, ïðàäç³ðàþ÷ûñÿ ñêðîçü êóñòû, ÿê³ì³ áûë³ àáñàäæàíûÿ ìàã³ëû. Ó àäíûì ìåñöû ïðóãêàÿ ãàë³íà çäçåðëà ç Ôàðçóíî¢ñêàé ãàëàâû çàøìàëüöàâàíû áàðýò, òîé ìàòëÿíó¢ñÿ ¢ ïàâåòðû, ³ ãýòà ïàöåøûëà À¢äçåÿ.
– Âîñü òóò, – ïðàìîâ³¢, íàðýøöå, äàëàêîï, ñïûí³¢øûñÿ ïåðàä óáîãàé, óêàðàíàâàíàé ïàõ³ëàé ï³ðàì³äêàé, ìàã³ëàé.
À¢äçåé çáÿíòýæàíà ïà⸢ âà÷ûìà. Âîëüíàãà ìåñöà íàâîêàë íå áûëî.
– ßê òóò… âàøàé öåø÷û… ñïàäàáàåööà? – ç íåöÿðïë³âàñöþ çàïûòࢠÔàðçóí.
– Ìåñöà äîáðàå, àëå æ…
¨í íå äàãàâàðû¢, áî ïàáà÷û¢ òàêîå, øòî ÿìó ñöÿãíóëà ñêóðó íå òîëüê³ íà ëîáå, àëå é íà ïàòûë³öû: Ôàðçóí ñïðàêòûêàâàíûì ðóõàì âûäçåð ç ìàã³ëû ï³ðàì³äêó, àäê³íó¢ ó áîê ³ ñà çäóøàíûì êðýêàííåì ñòࢠðà¢íàâàöü ç çÿìë¸é ìàã³ëüíû ïàãîðàê.
– Øòî âû ðîá³öå! – À¢äçåé ñõàï³¢ äàëàêîïà çà ðóêàâî, àëå àäðàçó æ àäïóñö³¢, àãëóøàíû íÿçíîñíûì ïåðàãàðàì.
– Ñïàêóõà, øýô, ³ëæýìàã³ëà. Ïàê³íóë³… – äàëàêîï ïàïëÿâࢠíà äàëîí³, – äëÿ ïàâàæàíûõ ëþäçåé.
À¢äçåé àäñòóï³¢ àä ³ëæýìàã³ëû, óðàæàíà ïàñì³õíó¢ñÿ – âîñü, ìà¢ëÿ¢, äà ÷àãî äàäóìàë³ñÿ! – àëå òóò æà ñàãíࢠç òâàðó íåäàðý÷íóþ ¢ñìåøêó. “Ìåñöà í³øòàâàòàå, æîíêà áóäçå çàäàâîëåíàÿ”, – ç ãýòàé äóìêàé À¢äçåé àç³ðíó¢ñÿ, ïðûïàë³¢ öûãàðýòó. Ëåâàðó÷ ñòàÿëà ïë³òà øýðàãà ãðàí³òó ç íàäï³ñàì “Ãâ. ïîëêîâíèê Âîíÿê Êàëèñòðàò Åâñòàôüåâè÷”, à ïðàâàðó÷ òàê³ æ ñàìû ïîìí³ê, àëå ñà øòó÷íàãà ãðàí³òó, íà ÿê³ì áû¢ âûá³òûÿ ïàðàøóò ³ ðóáëåíûÿ ë³òàðû: “Ãâàðäèè êàïèòàí Ïëåøàê…”
“Ïàøàíöàâàëà öåø÷û, – áÿçãó÷íà, àäíûì³ âóñíàì³, ïðàøàïòࢠÀ¢äçåé, – áóäçå ñïà÷ûâàöü ì³æ ïëåøàêàì³ ³ âàíÿêàì³”.
Êàë³ñüö³, ïðûêàíöû 80-õ, ÿíû çàâ³òàë³ ç Ëàáåéêàì íà Ìàñêî¢ñê³ÿ êëàäû, çíàéøë³ ìàã³ëó Óëàäç³ìåðà Êàðàòêåâ³÷à, ³ ñÿáðóê, ïàáà÷û¢øû, øòî âàêîë ³õíÿãà ¢ëþá¸íöà ïàõàâàíûÿ íåéê³ÿ ñàâåöê³ÿ âàéñêî¢öû, çàäóìåííà ïðàìàðìûòà¢: “Öÿæêà ÿìó òóò ëÿæàöü… ïîðó÷ ç àêóïàíòàì³”. ̳öüêà øìàò ÷àãî êàçࢠòàêîãà, øòî ëþäçåé íàñöÿðîæâàëà, à òî é ïóæàëà. Íåçäàðìà ³ì ö³êàâ³¢ñÿ ÊÄÁ. Âîñü ³ íà ïàõîâ³íàõ êðóö³¢ñÿ íåéê³ òûïóñ.
– Êàë³ ïàõàâàííå? – ñïûòࢠÔàðçóí, àäìÿðàþ÷û ðûä븢êàé äà¢æûíþ ìàã³ëû.
Ðûä븢êà áûëà àäìûñëîâàÿ, ç âûãíóòûì, ÿê ó äç³öÿ÷àãà øóôë³êà, øòû­õîì.
– Çà¢òðà, – áóðêíó¢ À¢äçåé, ç íåâÿäîìàé ïðû÷ûíû àä÷ó¢øû íÿ¸ìêàñöü.
Äàëàêîï óæî äàìà븢âࢠëÿçîì øòûõà âûöÿãíóòû ¢ äà¢æûíþ ïðàñòàêóòí³ê, äû íå÷àêàíà ïðûñå¢ ³ ñòࢠìàõàöü ðûä븢êàþ ¢ ïàâåòðû, ðàç çà ðàçàì ïà¢òàðàþ÷û: – Íó, ñ-ñóê³…
À¢äçåé, ïàäóìà¢øû, øòî ¢ Ôàðçóíà ïàäó÷êà, ïðûõàâà¢ñÿ çà êàï³òàíñêàé ïë³òîé, àëå òóò æà ïåðà⸢ äûõàíüíå: äàëàêîï àäá³âà¢ñÿ àä ï÷îë.
– Íåìàã÷ûìà ïðàöàâàöü, – áóðêíó¢ äàëàêîï. – Ïàçà¢÷îðà Ñàçîíà äæãàíóë³, äûê óñ¸ âîêà çàïëûëî. Ñêîò÷àì ïàâåêà àäöÿãíó¢ – òàê ³ õîäç³öü.
“Ï÷îëû âåäàþöü íà êàãî íàïàäàöü”, – ïàâåäàì³¢ êàë³ñüö³ Ëàáåéêà, êàë³ ÿíû, ñ¸ðáíó¢øû ìåäàâóõ³, õàäç³ë³ ãëÿäçåöü ñÿáðóêîâó ïàñåêó. Ï÷îëࢠòàì ë¸òàëà öýëàÿ ïëîéìà. Ó À¢äçåÿ òàäû ³ õìåëü ïðàéøî¢. Äóìà¢, æûâûì íå âåðíåööà, àäíàê í³âîäíàÿ òàê íå äæâàãíóëà.
Ôàðçóí ïðûïàë³¢ öûãàðýòó, àáàï¸ðñÿ ãðóäç³íóþ íà ðûä븢êó ³ ïàñëÿ ïðàãíàé çàöÿæê³ ê³¢íó¢ íÿãîëåíûì ïàäáàðîääçåì íåêóäû ¢ äàëüí³ êàíåö ìîã³ëàê.
– Âóíü òàÿ àãàðîäæà, ïàä áÿðýç³íàé, çàì³íàöü áóäçå. Íå âåäàþ íàâàò, ÿê âû òðóíó ïàöÿãíåöå.
À¢äçåé ðàñö³ñíó¢ íàãîé íåäàïàëàê, çàêëàïî÷àíà ïðûìðóæû¢ñÿ.
– ² øòî ðàá³öü?
– Ìîæíà, âÿäîìà, ïðûáðàöü… ÷àñîâà… – ç óñìåøêàé ïðàöýäç³¢ Ôàðçóí, ³ À¢äçåé ïàëåç ó ê³øýíü, ïðûê³äâàþ÷û – àäíîé ö³ äâóìà ïëÿøêàì³ àäêóï³ööà àä ìàã³ëüø÷ûêà.
Ëÿ áðàìࢠÀ¢äçåé âûöÿãíó¢ ç ê³øýí³ ñîòàâ³ê, ïàòýëåôàíàâࢠäàõàòû. Õàöå¢ áûëî ÿø÷ý ðàç çàâ³òàöü äà íàãëÿä÷ûöû – óäàêëàäí³öü íåêàòîðûÿ äýòàë³ ïàõàâàííÿ, àëå, ïàâàãà¢øûñÿ, ðóøû¢ óãëûá ìîã³ëàê, ç çàäàâàëüíåííåì øîðãàþ÷û ïàäýøâàì³ òóôåëü ïà õîäí³êó ãàëî¢íàé àëå³.
Ç ïàýòàì ̳öüêàì Ëàáåéêàì, ìàã³ëó ÿêîãà âûðàøû¢ íàâåäàöü, ÿíû ïàçíà¸ì³ë³ñÿ ïðûêàíöû ñÿì³äçåñÿòûõ, íà ñåì³íàðû ìàëàäûõ ë³òàðàòàðà¢. Àä òàãî çíà¸ìñòâà ¢ äóøû ¢ãíåçäàâàë³ñÿ ë¸ãê³ ñïàëîõ ³ òàêàÿ æ ë¸ãêàÿ çàéçäðàñöü. Äç³âà øòî! ̳öüêà ìå¢ ë³òàðàòóðíû òàëåíò, ÷ûòࢠó àðûã³íàëå àíãåëüñê³õ êëàñ³êà¢, ñïÿâࢠïàä ã³òàðó ïåñí³ “Á³òëç” ³ ¢ àäêðûòóþ ãàí³¢ ñàâåöê³ÿ ïàðàäê³. Çà ¢âåñü ãýòû ÷àñ ¸í âûäࢠòîëüê³ äçâå êí³æà÷ê³, à ãàäî¢ äçåñÿöü òàìó, êàë³ ïðûãîæàå ï³ñüìåíñòâà çàãàâåëà äóøîé, ðàç⸢ñÿ ç æîíêàé ³ ç’åõࢠíà â¸ñêó, êóï³¢øû íåïàäàë¸êó àä ãîðàäó õàòó ç ï÷àëüí³êîì. Ñÿäçå¢ ¸í òàì íÿâûëàçíà ðàçàì ç ìàëàäîé æîíêàé Êàöÿðûíàé, âÿñêîâàé á³áë³ÿòýêàðêàé. À¢äçåþ ïðûãàäàëàñÿ Êàöÿðûíà – çàïëàêàíàÿ æàí÷ûíêà, àìàëü äçÿ¢÷î, ÿêóþ âÿë³ ïàä ðóê³ âÿñêîâûÿ êàáåòû, çãàäà¢, øòî çà¢òðà ÿìó äàâÿäçåööà õàâàöü öåø÷ó ³, êàá ïàçáûööà íåâÿñ¸ëûõ äóìàê, ñòࢠàãëÿäàööà ïà áàêàõ. Ïîç³ðê ñë³çãàíó¢ ïà êðûæàõ, ïà øýðûõ, ç ìàðìóðîâàé êðîøê³, ïîìí³êàõ, ïà ãîñòðûõ, ñÿðäç³òà íàòàïûðàíûõ ñòûð÷àêàõ ìàã³ëüíûõ àãàðîäæà¢. ² ¢ñ¸ æ ïðûãàäê³ íå àäïóñêàë³, ³ ¢âà÷÷ó ³çíî¢ ïà¢ñòàëà ïðûäóøàíàÿ ãîðàì Êàöÿðûíà; óâ³øíûÿ æàí÷ûíû ¢ ÷îðíûì, ÿê³ÿ áåãàë³ ¢çàä-óïåðàä ïà äâàðû; âÿñêîâûÿ, ÷ûðâîíûÿ àä âåñíàâîãà çàãàðó ìóæ÷ûíû, øòî ñö³ïëà ñòàÿë³ ëÿ ïëîòó äû áÿñêîíöà ïàë³ë³…
Íå¢çàáàâå ¸í âûéøࢠç ïðûñàäࢠ³ ¢ âî÷û çûðêíóëà, âûö³ñíó¢øû ñêóïóþ ñëÿç³íó, ëþñòðà ñîíöàäîííàé ðàê³. Êàë³ õàâàë³ Ëàáåéêó, ðàêà áûëà ïà¢íàâîäíà-áóðë³âàé, öÿïåð æà ¢á³ëàñÿ ¢ áåðàã³ é áÿçãó÷íà íåñëà ñâàþ âàäó, íàâûë¸ò àñâåòëåíóþ áë³ñêó÷ûì ñîíöàì.
Ìåñöà áûëî àäêðûòàå – íÿáîæ÷ûê³ àñâîéâàë³ òóò öàë³íó, ³ ¸í ìàðàêàâࢠàäðàçó æ âûéñö³ äà Ëàáåéêàâàé ìàã³ëû. Äàâÿëîñÿ, àäíàê, ëàäíà ïàáëóêàöü ñÿðîä ñâåæûõ, çàâàëåíûõ ïîë³ýòûëåíàâûì³ âÿíêàì³, êàïöî¢; ïàðó ðàçî¢ ñïóñêà¢ñÿ ïà ñõ³ëå äà áåðàãó; ïîòûì óçÿ¢ñÿ ÷ûòàöü íàäï³ñû íà æàëîáíûõ ñòóæêàõ, àæ ïàêóëü íå ïà÷ó¢ çà ñï³íàé ñö³øàíû ãîëàñ:
– À¢äçåé ²âàíàâ³÷!
Ãàëàâà ¢åõàëà ¢ ïëå÷û, ¸í ç àñöÿðîãàé àç³ðíó¢ñÿ ³ ¢áà÷û¢ Êàöÿðûíó. Ìàëàäàÿ ¢äàâà ñÿäçåëà ëÿ ìàã³ëû ³ íàä ãàëàâîé åéíàé… ñïà÷àòêó ïàäóìàëàñÿ, øòî ãýòà àâàäí³… çàöÿòà êðóæëÿë³ ï÷îëû.
Ñóñòðàêàööà ç óäàâîé À¢äçåþ çóñ³ì íå âûïàäàëà. ¨í âûïðàñòࢠñï³íó, â³íàâàòà ïàñì³õíó¢ñÿ, ³ ¢ ãýòû ìîìàíò àäðàçó äçâå ï÷àëû çàì³òóñ³ë³ñÿ ïå­ðàä ÿãîíûì íîñàì.
– Ñòîéöå ³ íå ìàõàéöå ðóêàì³! Ï÷îëê³ ¢ íàñ ñïàêîéíûÿ… ìåãðýëê³, – àçâàëàñÿ Êàöÿðûíà, ïàïðàâ³¢øû ÷îðíóþ õóñòêó.
À¢äçåé ç⸢ âî÷û äà ïåðàíîññÿ, áàþ÷ûñÿ íàâàò äûõàöü, ³ ¢â³øíûÿ ìåãðýëê³, äà¢øû êðóãàëÿ âàêîë ÿãîíàé ãàëàâû, ïàëÿöåë³ ¢ áîê ðý÷ê³.
– À ÿ ¢æî äóìàëà í³õòî íå ïðûéäçå, – ïðàìîâ³ëà ìàëàäàÿ ¢äàâà. À¢äçåé ñà ñö³õîòàì çà¢âàæû¢, øòî ïà ðóêàõ óäîâ³íûõ øïàðêà ñíî¢äàþöü ï÷îëû. – Ѹííÿ æ ñàðàêàâ³íû. Äóìàëà, ëþäç³ ïðûéäóöü, à âî.. òîëüê³ ï÷îëê³ ³ ïðûëÿöåë³, – Êàöÿðûíà ¢ñõë³ïíóëà, âûöåðëà íîñ ðàæêîì õóñòê³.
À¢äçåé ïàäûøî¢ äà ìàã³ëû ³ òîå, øòî ïàáà÷û¢, ïðûìóñ³ëà ÿãî âûãàë³öü âî÷û ³ ðàçÿâ³öü ðîò. Âàêîë êàëÿðîâàãà ïàðòðýòó Ëàáåéê³, ÿê³ ¸í í¸ñ íà ïàõàâàíí³, æûâûì âÿíêîì â³ñåë³ âàðóøê³ÿ ï÷îëû.
– Àä õàòû äà ìîã³ëàê ïÿöü ê³ëàìåòðà¢. À ïàçíàë³ ãàñïàäàðà, ïðûëÿöåë³. Çàã³íóöü, áåäíûÿ, áåç äàãëÿäó…
Óäàâà ÿø÷ý íåøòà êàçàëà, àëå À¢äçåé íå ìîã äàïÿöü äà ñýíñó åéíûõ ñëîâà¢. ¨í ñòàÿ¢, à÷ìóðýëû, ³ àäíà ç ï÷îë ëåäçü íå ¢ëÿöåëà ¢ ðàçÿ¢ëåíû ðîò.
– ß òóò ìåäàâóõ³ ïðûíåñëà. Íà õà¢òóðàõ íå äàï³ë³. Ïàìÿí³öå Çì³òðà Ðûãîðàâ³÷à.
À¢äçåé äðîãêàé ðóêîé ïåðàõàï³¢ ÷àðêó ³, âûòðûìà¢øû ¢ðà÷ûñòóþ ïà¢çó, ãëûíó¢ ö¸ïëû òðóíàê. Ìåäàâóõà ¢ Ëàáåéê³ áûëà õìåëüíàé. Ïàñëÿ êîæíàãà â³ç³òó äà ñÿáðà ¸í äî¢ãà ìó÷û¢ñÿ ç ïàõìåëëÿ.
– Øòîäíÿ ïðûõîäæó… Ïàñÿäæó, ïàãàìàíþ ç ³ì ³ àäðàçó ëÿã÷ýé ñòàíå.
À¢äçåé ïàêóòë³âà ¢çäûõíó¢.
– Òàì æà ¢ Ðûãîðàâ³÷à ïàïåðû çàñòàë³ñÿ. Ìîæà á çàéøë³, ïàãëÿ­äçåë³…
À¢äçåé ç â³íàâàòàé ïàâîëüíàñöþ áàäíó¢ ãàëàâîé ³ êàáåòà, ïàäõàï³¢øû áóòýëü÷ûíó ç-ïàä “Äàðûäû”, ³çíî¢ íàïî¢í³ëà ÷àðêó.
¨í ïëþõíó¢ñÿ íà ïÿø÷àíû ïàãîðàê, ç³ðíó¢ íà àòî÷àíû ï÷àë³íûì ðîåì ïàðòðýò ñÿáðà. Óñìåøë³âû ̳öüêࢠòâàð àäãóêíó¢ñÿ ¢ ñýðöû ñàëîäê³ì áîëåì. Ïàäàëîñÿ, øòî âîñü çàðàç ñÿáðóê çàê³íå íà ëîá íåïàñëóõìÿíóþ ÷óïðûíó ³ âûäàñöü øòîñüö³ òàêîå, àä ÷àãî ì³æâîë³ ñöåïàíåøñÿ ³ àç³ðíåøñÿ.
̳øêà çà¢ñ¸äû ðýçࢠïðà¢äó-ìàòêó. Àäíîé÷û íà ñõîäå, ó ñÿðýäç³íå äçåâÿíîñòûõ, âûëåç íà ìî¢í³öó ³ ïàâåäàì³¢, øòî å¢ðàïåéñê³ÿ äçÿðæàâû ñòâàðàë³ àðûñòàêðàòû äóõó. Ó íàñ æà ãýòàé ñïðàâàé çàíÿë³ñÿ ðàáîòí³ê³ àãðàðíàãà ñåêòàðó, òàìó é ñòâàðûë³ çàìåñò íåçàëåæíàé êðà³íû âÿë³ê³ êàëãàñ. Ó çàëå òàäû çàâàðóøûë³ñÿ, çàãàìàí³ë³, íåõòà êðûêíó¢: “À øòî æ öÿïåð ðàá³öü?” – ³ ̳öüêà, êàøëÿíó¢øû ¢ æìåíþ, ïàâåäàì³¢: ”Âûõîäç³öü ç êàëãàñó ³ ïàäàâàööà íà õóòàð”. Øòî ¸í íå¢çàáàâå ³ çðàá³¢: ïàê³íó¢ ãàðàäñêóþ êâàòýðó ñÿìåéí³êàì, à ñàì íàáû¢ ó â¸ñöû õàòó ³ ¢ ãîðàä áîëüø íå íàâåäâà¢ñÿ.
– Ï÷îëû ÿãî ëþá³ë³. Íàâàò ñåòêó íå íàñî¢âࢅ
À¢äçåé à÷ó¢ñÿ àä óñïàì³íà¢, çàïûòàëüíà ç³ðíó¢ íà ¢äàâó.
– Ñåòêó, êàæó, íå íàäçÿâࢅ
– Òàê-òàê, – ñïàõàï³¢ñÿ À¢äçåé, àä÷ó¢øû, ÿê ïà ðóêàõ êàçûòë³âà áåãàþöü ï÷îëû.
– Çàëÿö³öü ÿêàÿ ¢ õàòó, à Ðûãîðàâ³÷ ÿå ñõîï³öü ó æìåíþ ³ çàíÿñå äà âóëåéêó. ßìó íàîãóë ïðûåìíåé áûëî æûöü ñÿðîä ï÷îë, à íå ñÿðîä ëþäçåé. ² ïàì¸ð êàëÿ ï÷îëà¢. Àä ðàíêó ïàäíÿ¢ñÿ, ïàìû¢ñÿ, ïàéøî¢ íà äâîð… Òàì ÿãî ³ çíàéøë³ – ñÿäçå¢, äà âóëåþ ïðûõ³íó¢øûñÿ…
Êàáåòà ãîðàñíà ¢çäûõíóëà ³ ¢æî ñòîåíûì ãîëàñàì, í³áûòà ðàçâ³òâàþ÷ûñÿ ç íåéêàé ñâà¸é çàïàâåòíàé òàÿìí³öàé, ïàâåäàì³ëà:
– À âåäàåöå, øòî ¸í ñêàçࢠìíå çà äçåíü äà òàãî? “Öÿæêà, – êàæà, – ïàê³äàöü ãýòû ñüâåò ó êðà³íå, äçå ïàâàæàþöü ðîäíàå ñëîâà. ² ë¸ãêà ïàì³ðàöü òàì, äçå ¢ñ¸ ñâÿòîå çíåñåíàå íà ñìåòí³ê”.
À¢äçåÿ àïàíàâàëà äç³¢íàå ïà÷óöö¸. Òàêîå áûëî ¢ äàë¸ê³ì äçÿö³íñòâå: êàë³ íàïëà÷àøñÿ äà çìîðó ³ íà äóøû ðîá³ööà ë¸ãêà ³ ö³õàì³ðíà. ¨í ïàëê³ì³ âà÷ûìà ç³ðíó¢ íà Êàöÿðûíó ³, óæî íå ç æàõàì, à ç óöåøë³âûì ñïàêîåì ïàäóìà¢, øòî òàêñàìà êàë³ñüö³ ïàìðý.