Архіў нумароў:

Вінцэсь Мудроў

_____________________ Дзень рыбака. З нагоды юбілею Алега Мінкіна	“Мінкіну – 60! Гэта неверагодна, у гэта не верыцца, бо ў маім уяўленні ён і дагэтуль застаецца маладым і няўрымслівым творцам”, – такімі словамі пачаў я юбілейны артыкул пра сябра і тут жа спалохана націснуў на delete. “Мы ведаем Алега Гаўрылавіча як сур’ёзнага паэта-наватара, які мае свой адметны погляд на свет і які вось ужо трыццаць з лішкам гадоў працуе на ніве беларускай паэзіі”, – наступны сказ, што ўзнік на маніторы, зазнаў лёс першага. Падумаўшы, вырашыў пачаць з другога канца: “Сёння паэт Алег Мінкін у новых літаратурных клопатах, у новых пошуках і адкрыццях…” – і пашкадаваў, што гэта нашкрэбана не на паперы. А так бы з асалодай скамечыў аркуш і закінуў у дальні кут. Якія такія літаратурныя клопаты могуць быць у чалавека, які, ратуючыся ад без­грашоўя, ужо трэці год працуе на падмаскоўных нова­будоўлях? Не, стандартна-заезджанымі словамі пра юбіляра не напішаш. Лепш пачаць так: “Напачатку было прозвішча: Мінкін”. Паведаміў яго Уладзь Арлоў (“Паэт з’явіўся ў Наваполацку. Піша, праўда, па-расейску”), яно лагодзіла слых, і лёгка, часам без дай прычыны, зрывалася з язы­ка. А ўсё таму, што склады, якія яго ўтваралі, былі асанансна і алітэратыўна збалансаваныя. Неўзабаве мы сустрэліся, і паэт уразіў сваёй знешнасцю. Густыя чорныя бровы прыкметна кантраставалі са светлай, колеру цмянага мосенжу, чупрынай; карыя вочы глядзелі дапытліва і разняволена, на вуснах блукала ўсмешка і стваралася ўражанне, што паэт хоча нешта сказаць, ды ніяк не можа знайсці патрэбных словаў. Між тым Мінкіну, як творцу, было што сказаць людзям і ўпершыню ён звяр­нуўся да іх у 1982 годзе. Гурт берасцейскіх літаратараў завітаў тады ў Жабінку (Мінкін называў гэтае мястэчка Квакен­бургам), каб выступіць перад работнікамі мясцовай цукраварні. Метадыст дома культуры, дзе адбывалася імпрэза, запісала на цыдулцы прозвішчы літаратараў, потым цыдулку згубіла і перад чарговым выступам стоена гукнула за кулісы: “Кто следующий?!” “Алег Мінкін!” – выдыхнулі некалькі глотак, але метадыст ізноў страсянула кудзеркамі: “Как-как? Олег?... “Алег Мінкін!” Кабета выйшла на сцэну, закінула рукі за спіну, голасна абвясціла: “Выступает поэт Олег Алех­минкин!” У душах людскіх гнездзіцца шмат розных крыўдаў ды згрызотаў. Многія крыўды нараджаюцца, можна сказаць, з нічога. Ну, перакруцілі ненаўмысна тваё прозвішча… пасміхніся ды забудзь. Але ж убіваецца ў душу крыўда ды пячэ гастрытнай пякоткай. А вось Мінкін на такія праявы ніколі не рэагаваў. Больш за тое, распавядаючы гэтую гісторыю, задаволена пасміхаўся: жыццё ў ягоных вачах выглядала і, відаць, выглядае дагэтуль, як штосьці недарэчна-смешнае. Вось я і падумаў: а мо замест юбілейнага артыкула (пагатоў, гэта дзялянка занятая Лёнем Галубовічам) згадаць адзін з фрагментаў нашага прамінулага жыцця, у якім так добра было спрачацца, летуценіць, куляць чарку і смяяц­ца з саміх сябе. “І хай гэты “фрагмент” таксама будзе недарэчным і крыху смешным”. На пачатку васьмідзясятых Мінкін запрасіў мяне ў сваю вытворча-дыягнастычную групу. Група тая абслугоўвала дзейныя нафтаправоды: з дапамогаю прыбораў знаходзіла адцінкі трубы, якія вымагалі тэрміновага рамонту. Давялося паблукаць па нафтаправодных трасах, узбіваючыся на рудых гадзюк, расахатых ласёў, імпэтных казуляў, шэрых зайцоў, мацёрых ваўкоў… карціць згадаць таксама мядзведзяў, але ўстрымаюся. Скажу толькі, што нехта, падобны да мядзведзя, кратаўся аднойчы ў кустах. Было гэта на поўначы Цвярской вобласці. Апошняе сцверджанне відавочна выкліча ўсмешку, а, магчыма, і здзеклівыя меркаванні наконт таго – хто ж насамрэч кратаўся ў хмызах. Але нам тады было не да смеху. Навокал першародны лес, вочы засціць вечаровая смуга, а ты цягнеш дрот ды наструнена глядзіш пад ногі, на адбіткі мядзведжых слядоў, пакінутых на вільготнай гліне. Зрэшты, даводзілася працаваць і ў цывілізаваных мясцінах. Аднаго разу цэлы месяц завіхаліся ў ваколіцах латышскага Вентспілсу. Глеба там пяшчаная ды балоцістая; ізаляцыя нафтаправоду, які лучыў мой родны Полацак ды Вентспілскі порт, шмат дзе папсавалася, і давялося “празвоньваць” ледзь не кожны метр трубы. У групе было чатыры чалавекі. Апроч нас з Мінкіным быў яшчэ Шура – паэт, які пісаў вершы па-расейску, ды кіроўца Васіль: гойсалі мы па свеце на старым “ЗіЛе”. На машыне была ўсталяваная буда з розным электравымяральным начыннем, у ёй мы і жылі падчас бясконцых камандзіровак. Вентспілс – места партовае, а таму ці не самым шанаваным святам у тых мясцінах быў Дзень рыбака. Гэтым днём (была другая нядзеля ліпеня) мы шчыра завіхаліся на трасе, а вечарам прыехалі ў гарадскі лесапарк – на тое месца, дзе начавалі два апошнія тыдні. Не паспелі раскласці вогнішча, як на суседнюю паляну, падаўшы сіплы сігнал, выехала набітая пасажырамі “Кубань”, і з яе нутра пачалі выкульвацца мужчыны з неабдымнымі кайстрамі ды кабеты ў паркалёвых сукенках. З бязладным лямантам яны разаслалі на траве некалькі цыратавых абрусаў, выставілі пляшкі гарэлкі, паклалі закусь і, не паспеўшы кульнуць па-першай, кабеты, з прыкметным латышскім акцэнтам, зацягнулі песню з рэпертуару Ганны Герман: “Один раз в го-од сады цвету-ут”. Пяюхі ўжо былі ладна падпітыя. – Каманда нейкая… Дзень рыбака адзначае. Вунь і капітан іхні… у форме, – паведаміў Васіль, праціраючы ветравое шкло машыны. – І баб з сабой прыхапілі, – падаў голас Шура, які памешваў лыжкай у сагане. – Ты, Шура, не на баб глядзі, а шумавінне здымай, – перабіў яго кіроўца. – А то ўвесь час ядзім кашу з камарамі ды мухамі. Васіль з Шурам увесь час лаяліся, і мірыліся звычайна ў апошні дзень камандзіроўкі, калі, перад ад’ездам дахаты, мы бралі па пляшцы на брата і да самага ранку рэзаліся ў “храпа”. Каша тым часам зварылася, кожны наклаў сабе поўную місу, і ў гэты момант да нас падышоў марыман. Папрасіў прыпаліць ад вогнішча цыгарэту, прысеў на траву, і мы даведаліся, што гэта гуляе каманда сухагруза “Камсамолец Эстоніі”. Даведаліся таксама, што неўзабаве “Камсамолец” ідзе ў Гданьск, і што капітан сухагруза беларус з паходжання. Пасля такіх словаў Мінкін ляпнуў госця па спіне і выправіўся знаёміцца з камандай зямелі. Мы елі свой панцак, наструніўшы вуха. Гармідар на паляне мацнеў. Аднаго разу скрозь вісклівы жаночы лямант я пачуў сябрукоў голас – Алег, праўдападобна, прамаўляў нейкі тост, – а потым усё аціхла. – Схадзі, зірні, ці не пабілі там нашага сябра, – прамармытаў Васіль, залазячы ў буду. …Марыманы на паляне гулялі па поўнай праграме: усе скрозь былі ўпітыя. А суціхлі на момант таму, што прыспелі шашлыкі: з набітым ротам не надта пагарлаеш. Сябрука ля бяседнай цыраты не было. Ён, ужо няпэўным крокам, хадзіў вакол бяседнікаў, а за ім, сціснуўшы пудовыя кулакі, сунуўся голы па пояс бамбіза. Усё цела бамбізава было размаляванае татуіроўкамі. “Я т-табе, бл..., дам незалежнасць!” – сіпеў марскі воўк, і ў мяне ад такіх словаў узмакрэла кашуля. Сябар, відаць, прапанаваў выпіць за незалежнасць Беларусі, і гэта татуіраванаму ваўку не спадабалася. На шчасце, бамбіза наляцеў на купіну, паваліўся, паспрабаваў быў устаць, ды заціх, прамармытаўшы штосьці дарэшты невыразнае. – Боцман іхні, – патлумачыў Мінкін, працягнуў ражон з трыма кавалкамі непрапечанага мяса, і я рушыў да сваіх. Ноч была душная, даймала камарэча, і мы доўга круціліся ў сваіх спальных мяхах. – Ведаеце, учора… у горадзе… адна дзяўчына так на мяне паглядзела! – летуценна прамовіў Шура і ўздыхнуў. – Калега быў нежанаты і надта з таго пакутваў. – Паглядзела… – здушана адгукнуўся з мяха Васіль, – падумала: што за пустадомак ходзіць. Кіроўца з Шурам доўга перабрэхваліся, потым суціхлі і разам, з лёгкім прысвістам, засаплі. Я ж ляжаў, закінуўшы рукі за голаў, і слухаў песні п’янай сябрыны. Спачатку спявалі адныя жанчыны, потым да іх далучыліся марыманы. Блізу ночы ўсхадзіўся вецер, галасы аддаліліся, і я заснуў пад шум вячыстых хвояў. Абудзіў мяне стоены голас Мінкіна: – Вась, чуеш?! Трэба людзей да горада падкінуць. Іхні аўтобус мянты тармазнулі. – А як нас тармазнуць? – азваўся Васіль. У гэты момант непадалёку загарлалі, у адчыненыя дзверы паляцелі сумкі ды кайстры, і ў буду, да самых трусоў задзершы сукенку, улезна смяротна п’яная кабета. Каб лепей яе разгледзець, я насунуў на вочы акуляры, але тут жа з галавой нырцануў у спальнік: следам за ёю ў лабараторыю піхалі сонна-размяклага боцмана. Штосьці мяккае і важкае прыціснула грудзіну. Давялося тузануцца. – Ай, хто тут? – выдыхнула кабета і зноўку плюхнулася, цяпер ужо на маё чэрава. Агулам на мяне ўселіся чатыры чалавекі. Я ашчадна дыхаў і толькі пры­крываў даланёй акуляры: баяўся, каб хтосьці не сеў на голаў і не расціснуў шкельцы. – “Тот, кто рождён был у м-моря, тот полюбил навсегда-а, узкую юбку с разрезом, в чёрном капроне нога-а!” – загарлалі ўсе разам, машына завялася, пайшла на разварот і, намёртва прыціснуты чатырма азадкамі, я ледзь не выпусціў духі. Наступным ранкам прачнуўся позна: на гадзінніку была палова дзясятай. Пашнарыў рукой у тым месцы, дзе стаяў мой сакваяж, зазірнуў ва ўсе куты і ўтрапёна пачухаў патыліцу. – Ці бачыў хто маю сумку? – голас мой здрыгануўся. Васіль і Шура, якія яшчэ ляжалі ў спальніках, зварухнуліся, зыркнулі на падлогу, а ўгледзеўшы свае кайстры, перавялі дых. Васіль адчайдушна пазяхнуў: – Марыманы выгружаліся, разам са сваім майном і тваю сумку прыхапілі. – Алег апошні вылазіў, з сакваяжам у руках, – падаў голас Шура. – Дык што ж ты яго не спыніў?! – абурыўся я, падцягнуўшы трусы: гумка была расцягнутая. – Адкуль я ведаў, што гэта твой! Знадворку ўздыхнулі і бразнулі чайнікам. Я адчыніў дзверы. Паэт Алег Мінкін, відаць, толькі што вярнуўся з пагулянкі і цяпер распальваў цяпелец пад чайнікам. – Куды ты маю сумку знёс? Сябар у адказ нават не павярнуў галавы. – Чуеш?! – Чую, Вінцік, чую… – Да дому 550 кіламетраў, а я ў адных трусах! У сумцы і штаны, і кашуля… – Дам я табе, Вінцік, кашулю. – І пашпарт з грашыма… – Такой бяды, – сябар падліў са слоіка вады ў чайнік, – выпішуць табе, Вінцік, новы пашпарт. – І ключы ад хаты… – Зробіш дублікат. – Які дублікат… Я ўвогуле ў хату не ўлезу: жонка з сынам у Смаргонь, да бацькоў паехала. – Такой бяды-ы, – прамовіў сябрук, расцягваючы зыкі, – патэлефануеш у Смаргонь, скажаш, каб дахаты ехала. Я заклапочана ўскудлаціў галаву. – Паспрабуем пашукаць, – крэкнуў за спінай Васіль. – Сёрбнем гарбаты і пад’едзем да піўніцы – той, што ля порта. Хтосьці з учарашняй кампаніі там мусіць пахмяляцца. Праз гадзіну “ЗіЛ” загамаваў насупраць расчыненых дзвярэй піўбара. Усе трое рушылі ў бар, а я застаўся ў кабіне: хадзіць па горадзе ў адных трусах не выпадала. “Толькі б не адшвартаваліся”, – думаў я тою хвілінай. Калегі выйшлі з піўніцы хвілін праз дваццаць. І не адны, а з бамбізам-боцманам. – Штосьці ты мне ўчора не спадабаўся, – казаў боцман Мінкіну, – а вось чаму не спадабаўся – ужо не памятаю. Паэт штосьці буркнуў у адказ, але няўцямна, бо выціраў з вуснаў рэшткі піўной пены. – Карацей, ганіце ў порт і выклікайце старпама Назарава. Там на прахадной тэлефон вісіць… Старпам Назараў з’явіўся на прахадной даволі хутка. Гэта быў той самы чалавек, які прыпальваў ля вогнішча цыгарэту, і якога мы надоечы прынялі за шараговага марымана. Парукаўшыся з Мінкіным, Назараў нешта спытаў, сябрук кіўнуў у мой бок, і яны рушылі да машыны. – Давай спачатку да Мары, – загадаў старпам, па-ленінску рашуча выкінуўшы руку. – А што, хлопец гэты, камандзір ваш, паэт, ці як? – запытаўся спадарожнік, калі мы ад’ехалі ад порта. – Учора чытаў капітану нейкія вершы, ды я нічога не зразумеў. Мы з Васілём кіўнулі галовамі, і на гэтым размова скончылася. Мара жыла ў трохпад’ездным хрушчоўскім пяціпавярховіку. Старпам зайшоў у сярэдні пад’езд, але тут жа і выйшаў, прычым, страшэнна незадаволены. Следам за ім паспяшаў нейкі барадач у цяльняшцы. Тыцнуўшы пальцам у бок партовых кранаў, што вытыркаліся з-за дахаў, старпам праўдападобна мацюкнуўся, і барадач, збіўшы пух з барады, вінавата шморгнуў носам. – Пагрузку зрываем, а ім ні ў вуху вада, – сеўшы поруч, Назараў прыпаліў цыгарэту і, выдыхаючы дым, прагугнеў: – Едзем да Мірдзы. У Мірдзы сумкі таксама не было. Назараў быў зажурыўся, а потым, згадаўшы пра штосьці, ляпнуў сябе па лобе! – Йоп… я ж учора нейкую сумку нёс! Разварочваемся і гонім да вентылятарнага заводу! – Не-ээ… пара канчаць з гэтым бл…вам, – бубнеў старпам Назараў, калі мы праміналі карпусы вентылятарнага заводу. – Гадун ужо змучыўся іх лячыць... – Гадун, мяркуючы па ўсім, быў карабельным лекарам. У двухпавярховіку часоў Ульманіса праваднік наш надоўга затрымаўся. Мінкін з Шурам, якія ехалі ў будзе, нават вылезлі вонкі, і Шура, агледзеўшы вокны, зычна свіснуў. Нарэшце старпам выкуліўся з пад’езда, трымаючы ў руках мой скасабочана-спляжаны сакваяж. – Твой? – Мой! – вырвалася з грудзіны. – Спраўдзі, ці ўсё на месцы. Усё было на месцы: ключы, пашпарт, два чырвонцы з капейкамі, пакамечаныя джынсы з кашуляй. Па дарозе да порта старпам задаволена пасміхаўся, казаў, што тут, у Вентспілсе, самыя лепшыя бабы, пару разоў выціраў вусны, паглядаючы пры гэтым на насоўку, і на развітанне дыхнуў на мяне густым гарэлачным духам. – Ну вось, Вінцік, а ты хваляваўся, – прамовіў Алег Мінкін, калі мы, перакусіўшы ў прыпартовай ядальні, ехалі на трасу. – Дыхай глыбей і радуйся жыццю. А то ж яно кароткае. – Хто кароткае? – не зразумеў я. – Жыццё, Вінцік, жыццё… P.S. Мінкіну-60! Але што такое шэсцьдзесят гадоў? Гэта толькі нагода азірнуцца назад, ці, узбіўшыся на рыштаванні небасягу, што паўстае ў падмаскоўным Адзінцове, зірнуць у той бок, “дзе ляжаць загоны Беларусі” – у рашучым памкненні вярнуцца ў родную хату і ў родную літаратуру.