Алесь Няўвесь

_____________________ Дзень первага апрэля Вершаваныя фельетоны	Суд “Чуткі пра карэкціроўку школьнай праграмы па беларускай літаратуры зьявіліся каля месяца назад. А ўчора ў Саюзе беларускіх пісьменьнікаў нам паказалі цікавы дакумент. Выйшаў ён з нетраў Адміністрацыі прэзідэнта. Цытуем: “У абедзьвух праграмах (беларускай мовы і літаратуры) мінімізаваць выкарыстаньне твораў апазіцыйна настроеных пісьменьнікаў: усюды, дзе выкарыстаньне твораў Н. Гілевіча, Р.Барадуліна і іншых ня выклікана крайняй неабходнасьцю характарыстыкі іх творчасьці як прадстаўнікоў літаратуры другой паловы ХХ стагоддзя, замяніць іх творы на творы іншых пісьменьнікаў і паэтаў”; паведаміла наша крыніца ў Нацыянальным інстытуце адукацыі: “Канчатковае рашэньне будзе прымацца ў маі. Карэкціроўкі сапраўды будуць уносіцца. Выкідваецца, напрыклад, Паўлюк Багрым — дасьледчык з Баранавічаў падаў нам зьвесткі, што гэта польскі шавініст і нацыяналіст. Выключаецца “Аблава” Васіля Быкава. Па просьбе настаўнікаў яе замяняюць на “Сотнікава”. Выкідваецца “Прывід” Ластоўскага — у школах кажуць, што дзецям гэта нецікава. Ёсьць ідэя замяніць п’есу Купалы “Тутэйшыя” на “Раскіданае гняздо”; акрамя кляйма “апазіцыянераў” пісьменьнікам у дакуменьце адвялі і іншыя метафары: “Выключыць са сьпіскаў літаратуры для вывучэньня і пазакласнага чытаньня творы С.Алексіевіч, С. Законьнікава, В. Іпатавай, У. Арлова, М. Скоблы і іншых апазіцыйна настроенных пісьменьнікаў сярэдняй рукі”; заканчваецца распараджэньне патрабаваньнем узгадніць школьную праграму асабіста з Мікалаем Чаргінцом, старшынёй Саюза пісьменьнікаў Беларусі (заснаваны ў 2006 годзе)...” “Комсомольская правда”. Вялікі Чын (Ну, можа, і ня самы) Сабраў на раду Дробненькіх чынкоў. — Крамолу трэба вырваць з валасамі З галоў настаўнікаў І проста шкаляроў! Яны мусоляць Нейкага Купалу, Шпіён-Багрым... Ластоўскі... Лішні груз! У нас і “чэсных” класікаў нямала. Узяць, напрыклад, Новы наш саюз... Ну, карацей, праграмам школьным — Клізму! Нацдэмаў — гець! І іхні слоўны бруд! Правесьці трэ Сеансы сьпірытызму І душы класікаў — На наш (Ня Боскі!) Суд. Крытэрый ясны І для ўсіх адзіны! Няхай ня ўздрыгне вашая рука! Шкада, Што іх калісь не дасудзілі Яжоў і Берыя, ЧК ды і ЦК... Але нічога. Мы дасудзім зараз. Хоць часу шмат, Хоць сёньня не аўрал, Ды — карацей. Бяз лішніх там “базараў”. Хай ім прысуд выносіць Генерал... І — суд. І душы ўзяты пад ахову. Іх гоняць Са сьвятых нябёсаў-зор. Сваю абвінаваўчую прамову Чытае інквізітар-пракурор: — Нацдэм Купала! Ён у іх галоўны. Ён бараніў “Тутэйшых” нейкіх дом. Да бунту клікаў Жабракоў галодных... “Хто там ідзе”? Да это ж мы идём! Другі іх нумар — Недабітак-Колас. Яму ўсё мала... “Новай” дай “зямлі”. Вось Мележ... Падаваў з “балота” голас. А вось Дубоўка... Гэтага “ўпяклі”. Вось Багдановіч — “Зоркаю вялікай”. Ды гэты сам “Вянок” сабе стварыў. Ваяка Быкаў... Супраць нашых клікаў! Нацдэм таксама, Вораг наш стары. Вось Караткевіч... Вельмі небясьпечны! Такі нацдэм зацяты — Проста жах! Пісаў пра “беларускі шлях спрадвечны”. І каралямі Стахамі пужаў. Вось Багушэвіч... Дунін-Марцінкевіч... Паўлюк Багрым... Ну, словам, проста гніль! “Пусть будут вечно немы”! Каб іх немач... А гэты — “сьвежы”: Панскі служка Брыль. Астатнія ідуць Адзіным сьпіскам... Ня будзе іх, То будзе ціш ды гладзь. Праграма будзе роўнай І ня сьлізкай... — Всех — расстрелять! Да тьфу ты... Всех — изъять! * * * Жывым ізгоям — Ні газет, ні кніг, Каб не пачулі Іх узьнёслых струн. Хаваеце жыўцом вы ўсіх жывых... ...Да мёртвых дакапаліся, Да трун... «Колхоз» Пастаянная камісія па адукацыі, культуры і навукова-тэхнічным прагрэсе Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу ўхваліла праект “Аб правілах беларускай арфаграфіі і пунктуацыі” і рэкамендавала яго да восеньскай сесіі парламенту. Каментуючы ўхваленьне парламенцкай камісіяй праекту, старшыня ГА “Таварыства беларускай мовы імя Францыска Скарыны (ТБМ) Алег Трусаў параіў парламентарыям прыняць закон аб правілах рускай арфаграфіі і пунктуацыі ў Беларусі. Ён падкрэсьліў, што “заканадаўцам трэба было найперш прыняць такі закон для рускай мовы, якім у асноўным карыстаюцца дэпутаты Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу. Вось чаму я раю парламентарыям спачатку ўнармаваць рускую мову, а затым брацца за беларускую, якой яны амаль не карыстаюцца ў сваёй працы. Такім чынам, гэтыя людзі, якія рэдка карыстаюцца беларускай мовай і ўхваляюць праект новага правапісу, трапляюць у камічную сітуацыю”. Якая ў нас шматгранная Палата! Куе законы, Як мой дзед каваль. “Мы ўсё скуём — Абы была зарплата! Ня супраць, Калі выпадзе й медаль...” Даў “верх” указ: Ашчэрыцца на мову, Нам трэба прыглядацца да Масквы. Забіты “тарашкевіцай” галовы. Нацдэмы, Не знасіць вам галавы! Палата, Як заўжды, Па стойцы “сьмірна”. Як піянеры: “Будзь заўжды гатоў!” І зладжана, Рахмана, Ціха-мірна Дэбаты правялі бяз лішніх слоў. — Мне не здаецца тэма Вельмі вузкай, — Сказаў крыху “айчынны” дэпутат. — Пра мову Трэба нам па-беларуску... І з тэмаю Нам трэба трохі ў лад... Падняўся дэпутат мінула-коўзкі: — Я заўсягды Нацдэмам супраціў. І дажа, Калі быў яшчэ цэкоўскі, Я “тарашкевіцу” кагда-та запраціў. Другі абраньнік Чэша да трыбуны. — Я — дзеравенскі... Калупаў навоз... Сахор ... прасьціце, “вілы”... Как чугунны! Я этат воз Да дэпупацтва вёз! І што цяпер? “Калгас” замест “колхоза”? І ўноў вы прадлагаеце У гной? Заместа “гною” Буду жыць з “навозам”, Бо руска мова стала мне радной! І трэці выйшаў... Гэты ўжо “вялікі”, Хоць і ня самы важны дэпутат. — Калісьці ў ПТВ Аж тры памылкі Я дапусьціў, Калі пісаў дыктант. А мой дружбан, Мой сабутэльнік Міша, — Аж трыццаць сем. І палучыў адлуп. Давайце: Як гаворым, так і пішам, Бо дэпутат Ня можа быцьме глуп. * * * І вось яны Прыйшлі да пастановы, І чэшуць лоб да гэтае пары, Бо з іх ніхто Ня ведаў роднай мовы. На ёй калісь Купала гаварыў... Клумба імя Чынгачгука “Сквер на сталічнай вуліцы Захарава атрымаў імя нацыянальнага героя Венесуэлы Сімона Балівара. Такая павага і ўшанаваньне нацыянальных герояў нашых сяброў вартае пахвалы, аднак... Дагэтуль застаюцца забытымі беларускімі ўладамі многія гістарычныя постаці Бацькаўшчыны. У нас няма годнага ўганараваньня імёнаў і подзьвігаў дзеля Айчыны яе выдатных сыноў — напрыклад, Вітаўта Вялікага, Тадэвуша Касцюшкі, Канстанціна Астрожскага, Яна Хадкевіча...” “Народная воля”. Нас ігнаруе Мудрая Еўропа, І нам ніхто Не нанясе візіт. Бо ўсе ў Еўропе — Хіжыя халопы Амерыкі, дзе Буш. Во паразіт! Куды ж цяпер падацца Беларусам? І як нам захаваць Прыстойны твар? Падобна, Што Масква бярэ “аншлюсам”. Дружыць Іран гатовы І Катар... Так, у Еўропе мы здаёмся “Голымі” Яны “клявешчуць”, Што у нас — дыктат. Дык будзем жыць З краінамі-ізгоямі (А іх, па праўдзе, Ёсць зусім няшмат). І “балівараў-чавесаў” імёны Мы ў Беларусі ўславім на вякі. Сваім героям Шлём адны праклёны. Ну што паробіш?.. Мусіць, час такі... * * * Прывецім мы І племя “тумбу-юмбу”, Дзе на ўзбраеньні Ёсьць страла і лук. І атрымаюць вулку, Плошчу, Клумбу Самоса, Балівар І Чынгачгук. «Кацілася торба з высокага горба...» “Гіперінфляцыя ў Зімбабве, якая існуе ўжо ня першы год, прывяла да таго, што адзін долар стаў каштаваць 25 мільёнаў зімбабвійскіх даляраў. Такім чынам, для пакупкі 100 даляраў спатрэбіцца каля 20 кілаграмаў мясцовай валюты ў 100-тысячных і 200-тысячных банкнотах. Вось да чаго прыводзіць зьнявага да прыватнай уласнасьці і незахаваньне правоў замежных інвестараў”. “БелГазета”. Не раўня “Зімбабве з Гвадэлупамі”, Нам не прыклад І Мадагаскар. З голымі Ня ходзім, мовіць, дупамі, Наш урад — Для нас як Боскі дар. За даляр “Схапіцца” сёньня здолелі, Толькі й для даляра ёсьць рубеж. Падаюць, Нібы лістота, Долары. З імі разам Падае рубель. Дзе ж вы, Так чаканыя інвестары? Сьвежую Ці хто ўвалье нам кроў? Ну няўжо ва ўрадзе Толькі бездары, Што ня зробяць да багатых крок? Мы і так, і сяк вытворцаў сватаем, Выбірайце — На любы расклад. Толькі не ідуць да нас багатыя. Можа, вінаваты бацька-сват? * * * І такі расклад Ня скінем з горба мы, І навек — Нішчымніца-прасьлед. Прыйдзе час — Насіцьмем грошы торбамі. З торбамі Пасунемся і ў сьвет. Жарт “Актывіст незарэгістраванага “Маладога фронту” з Салігорску Павел Батуеў запатрабаваў ад ваенкамату беларускамоўную анкету прызыўніка. У атрыманым дакуменьце ён выявіў больш за 100 памылак”. “Народная воля”. Палкоўнік Тэрмінова склікаў штаб. Яшчэ й дадаў, Што быць усе павінны. Такі перапалох зрабіў ён, Каб Давесьці непрыемную навіну. — Наш прэзідэнт, — Паведаміў, — Указ Іздаў нашчот Вааружонных Сілаў. Я даважу да сьведзяньня січас — Камандаваньне “сільна папрасіла”. І хоць ваш труд І так саўсем вялік, Аднака ў вас Дабавіцца нагрузкі. У арміі Уводзіцца язык Саўсем другі. Інача — беларускі. І прэзідзент наш, Як абычна, праў: У гасударсцве беларускім служым. Аружжа і яду Народ наш даў, Срадзі яго Мы смотрымся няўклюжа. Кагда саўсем ня знаеш языка, Здавай пагоны І на печку к бабе. Праверка заўтра будзе “звысака”, Экзамен правядуць У нашым штабе. Сягодня ізучыць язык “З калёс”. Штоб вам было ня стыдна ў Беларусі! Я славары, учэбнікі прынёс... Пайду і сам нямнога падучуся... Які ж у штабе быў перапалох! Як наляглі служывыя на мову! Хто нават сорак словаў Мовіць мог, Хто аднаго Прамямліць не гатовы. Такі гармідар! Бы ня штаб — кірмаш. І ліп да ўсіх маёр, Зруселы самы: — А как перевести мне “Шагом марш”? А есть ли в белорусском Слово “прямо”? А вечарам Палкоўнік зноў сабраў. Усьмешку Ён чамусьці не хавае: — Язык вы ізучалі этат зра... І сцэна, як гаворыцца, нямая. А каб службоўцаў Не хапіў удар, Ня стаў далей трымаць “У чорным целе”: — Сягодня вы сматрэлі ў каляндар? Дзень дурака! Дзень первага апрэля!