Ігар Сідарук

_____________________ Стадыён. Апавяданьне	Пад сінім небам радзімы гучаў дзяржаўны гімн. Стадыён стаяў столькі, колькі стаяла дзяржава. А можа, і нашмат болей. Проста ніхто дакладна ня памятаў. Аб часе яго збудаваньня нават не захавалася ніякай дакументацыі. Урэшце, гэтая акалічнасьць мала каго й цікавіла. Стары стадыён жыў. Штодзённа, напружана, функцыянальна. З раніцы і амаль да зьмярканьня ён быў вялізнай гандлёвай пляцоўкай. Па ўсім перыметры стадыёну стаялі гандлёвыя шапікі, намёты, раскладныя сталы. Натоўп віраваў. Людзі хадзілі, прыцэньваліся, спрачаліся. Куплялі або проста разглядвалі ці абмац­валі тавар. Пілі піва ці елі марозіва, несьлі пакупкі дахаты. Надвячоркам усё замірала. Але толькі на час. На гадзіну-другую, што дазваляла дворнікам зьмесьці дзённае гандлёвае сьмецьце, навесьці звыклы парадак на падыходах да трыбунаў. А потым усё ўзрывалася. Бязьлітасныя пражэктары ў тысячы мегаватаў асьвятлялі зялёнае поле. Пад яркімі электрычнымі промнямі была бачная кожная травінка і нават жылкі на ёй. Трыбуны гулі перагрэтымі трансфарматарамі. Яны былі поўныя. Яшчэ не было такога дня, каб недзе заставалася вольнае месца. Калі ж такое нечакана здаралася, асабліва бліжэй да поля, за права валодаць ім усчыналася жорсткая бойка. Тады безразборліва й цьвёрда ў ход ужо ішлі дручкі паліцыянтаў. Паміж трыбунамі й полем яны заўсёды стаялі ў некалькі шчыльных, непрабівальных шэрагаў. На шчасьце, усё дзейства было бачна як на далоні. Да таго ж, некалькі неабсяжных, велічынёй у палову неба, табло дапамагалі ў тым. Людзей заўсёды цікавілі падрабязнасьці й дэталі. Бяз іх яны не маглі жыць. Людскі роў заглушаў усё. У ім патаналі непахісныя, узьнёслыя словы вядучага-каментатара. Раствараліся гукі строгіх урачыстых маршаў, губляліся лірычныя паўзы паміж імі. Разьбіваўся ўзарваным і безвыходным, іншым разам магло паказацца, проста іранічна-зьдзеклівым енкам яшчэ нечы няўцешны крык... А потым людзі зыходзілі. Невялічкімі натоўпамі і па адным. З бачнай шкадобаю й пачуцьцём добра выкананае справы пакідалі стадыённую агароджу. Многія жанчыны ціха, каб толькі ня ўголас, плакалі. Хтосьці сьмяяўся, распавядаў падрабязнасьці. Але часьцей моўчкі. Моўчкі некага ванітавала ў траву. Якая цяпер, пад звычайнымі ліхтарамі, здавалася не такой зялёнай і яркай, як паўгадзіны таму на стадыёне. * * * – Як стадыён?.. – строгім і стомленым вокам зьмерыў ён справаздатчыка. – Пакуль стабільна. Сто тысячаў даляраў практычна штодзённага прыбытку ў казну. Гэта без уліку той арэнднай платы, што за гандлярамі. Але ёсьць акалічнасьць. Стадыён даўно ў аварыйным стане. Патрабуе капітальнага... – Зробім! Дам распараджэньне, – нецярпліва пляснуў далоньню па сталу. – Білеты па-ранейшаму па два даляры? – Так. – І ўсё ж на некаторыя праекты... – задумліва пагрукаў алоўкам па стосіку шэрых тэчак перад сабой. – Падвышаць ня думалі? – Дазвольце маё меркаваньне? Людзям трэба стабільнасьць. Яны да яе прывыклі. Так, падвысіць можна. Але заўсёды знойдуцца незадаволеныя. Незадаволеныя і вы – гэта, як самі разумееце, нонсенс. Хопіць з нас з таго, што на стале ў міністра замежных справаў – зноў з раніцы чатыры пратэсты. І зноў – тое ж самае... – Плюнь. Што ж, калі не стаміўся... Можаш быць вольны. – Я дык не стаміўся. Стаміўся чалавек... Ён ускінуў свае строгія, шырокія бровы. – Ад чаго ён стаміўся? Здаецца, не даем перапрацавацца. – Не ад гэтага. Але кажа, што болей ня можа. – Дык зрабіце, каб мог! Знайдзіце яму жанчыну, сто восем жанчын!.. Кватэру яму памяняйце на ўласную выспу ў Гвадэлупе! Грошай просіць? Дык дайце… – Прапаноўвалі й спрабавалі. Нічога ня хоча. Хоча сысьці. – Знайдзіце іншага! А гэтага – самі ведаеце... – Спрабавалі таксама. Але... – Што? – Ніхто ня хоча. – Чаму? – Думаю, элементарна баяцца. – Што, ва ўсёй краіне няма ніводнага чалавека?! – ... – Знаеш што? Калі ты гэтаму стомленаму ўсё ж сьвежага паветра ў зад ня ўдзьмеш, ты ў мяне свой ад уласнага твару адрозьніваць перастанеш! Або шукай іншага. Або самога цябе на пасаду аформім. Ганаровую!.. Усё, свабодны! * * * Судьдзя выцер чыстай насоўкай пот з ілба і нават незаўважна страсянуў кропельку з носа. Чарговы вырак быў вынесены. Вырак, які, па ўсім было бачна, быў адобраны прысутнымі аднагалосна. Не сказаць, каб ён быў задаволены. Штосьці яго насьцярожвала. І ўжо ня раз. Па-першае, ніхто з іх не прызнаў сябе вінаватым. Па-другое, пад надта сур’ёзны артыкул яны падпадалі, пад надта сур’ёзны... Ды так часта. Па-трэцяе... Па-трэцяе, урэшце, усё астатняе – матэрыялы сьледства, паказаньні сьведкаў у судзе, прамова дзяржаўнага абвінаваўцы і нават няўцямныя рэплікі адвакатаў – усё гаварыла, што чалавек вінаваты. А значыць... А значыць, ён зноў сёньня ці заўтра будзе чэрпаць маленькай срэбнай лыжачкай чорную ікру з пупка белакудрай дзівы, зьлізваючы апошнія ікрынкі язычком на пару з гэткай жа бялявай лярвоткаю. * * * А потым усё зьмянілася. Нечакана хутка і радыкальна. Прыйшлі іншыя людзі й парадкі. І над краінай – залунаў іншы дзяржаўны гімн. Толькі над старым стадыёнам – па вечарах па-ранейшаму білі яркім і несканчальным электрычным сьвятлом пражэктары. Білі да той пары, пакуль раптам кудысьці ня зьнік чалавек, які стаміўся нашмат раней да часу тых пераменаў. * * * – Дакладвайце. – Пакуль нідзе ня можам знайсьці. Нібы вада скрозь сіта... – Ці трэба, аднак? Гэты стадыён... У наш час! Калі ўсё так уладна і трапна!.. Ганьба нацыі! – Так... – Дык зрабіце што-небудзь! – Так, ганьба. Толькі вы самі скажыце. Мы спрабавалі. І што? “Будзе стадыён – пойдзем! І за вамі, і за пераўтварэньнямі вашымі. А ня будзе...” Ды вы самі паслухайце. Гардзіны крыху адхінуліся. У кабінет нібы ўварваўся гарачы, рухомы шар, сплецены з рыку, шалу, патрабаваньняў. Здаецца, шар дыхаў подыхам тысячагоддзяў. – Да таго ж, людзі хочуць элементарнага: есьці, цяпла, мыцца ў вань­не... – Усё дадзім, усё зробім. Але гэта – трэба прыбраць! – Без сумневу. Але стадыён... Яны не здадуць. Дый судовыя механізмы... Усё бяз збояў. Ужо дзесяцігоддзі... – Божа. Ужо дзесяцігоддзі а то й стагоддзі гэты народ ня ведае чаго хоча! – Ведае. Таму й стаіць. За свой стадыён. За сваю свабоду. – Падначалены ўсьміхнуўся. – А замахвацца на свабоду народу – дабром ня скончыцца. – Але гэта ненармальна! – Ненармальна. Толькі вы самі чулі... – кіўнуў ён у бок вакна. – Як варыянт, можна было знайсьці іншага. Нават з нашых... Так нават прасьцей. Бо з гэтых... – зноў ківок у бок вакна. – Ніхто ня хоча. Толькі гэта, можа, і не варыянт. Уцягваць іншых людзей, пускаць нежаданыя пагалоскі... Ці трэба? Чужародны элемент у адладжаным механізьме – самі ведаеце... – Ідзіце. Я падумаю над гэтым. Наступным ранкам было аддадзенае распараджэньне знайсьці стомленага чалавека, дзе б той ня быў. І ня толькі знайсьці, а прымусіць да працы, як бы ні адпіраўся. * * * Ён стаяў пасярод стадыёну. Стаяў, апусьціўшы голаў, неадрыўна гледзячы ў траву, дзе, здавалася... Ён спрабаваў адагнаць тыя думкі, аднак важкі пісталет у руцэ ўпарта нагадваў аб ягонай шматгадовай справе. Справе, якую ніхто ня бачыў, і якая ўрэшце мела зыход на вачах шматтысячнага натоўпу. Ён спрабаваў адмовіцца, уцячы, ніколі таго не рабіць. Толькі яму не давалі. Знаходзілі, вялі гутаркі. Душэўныя і ня вельмі. Забясьпечвалі да дзясятага пакаленьня. Іншым разам – проста білі. Жорстка, бязьлітасна. Адліваючы вадою і зноў апрацоўваючы пад арэх. І ён зноў выходзіў на працу. Амаль штодзённа, выконваючы сваю місію (ха, місію!..) трапна, дакладна, як мае быць. Ён быў прафесіяналам. Адзіным. Так, ён ведаў: яго шукалі й цяпер. Паўсюль, дзе маглі, але толькі ня тут. Ня тут, дзе знаходзілі апошні кавалачак сіняга неба над галавою тыя... Тыя, каго ён ніколі ня бачыў у твар, хоць ведаў: зусім не яны павінны былі стаяць у такія хвіліны сярод стадыёну, а... а... Стрэл прагучаў, як пішуць у танных раманах, суха й нечакана. Перад тым, як апусьціцца на роўнае, акуратнае падстрыжанае пакрыцьцё стадыённага поля, ён крыху зьдзіўлена ўскінуў вока на мачту з пражэктарамі – нібы хтосьці страляў адтуль. Толькі страляў ён сам. Кантрольнага стрэлу не спатрэбілася – паколькі на працягу столькіх гадоў ён усё ж быў прафесіяналам. Адзіным прафесіяналам, які ўрэшце стаміўся. Ягоны твар навечна зьліўся з зямлёй. Кроплі крыві пырснулі на траву, якая надта добра ведала гэты смак. І – гэты стрэл аказаўся фатальным ня толькі для яго. Стадыён, стары стадыён, час збудаваньня якога ніхто дакладна ня памятаў, і пра што нават не захавалася ніякай дакументацыі, раптам нібы цяжка ўздыхнуў, потым задрыжаў, пахіснуўся ўсімі сваімі трыбунамі, пражэктарамі, збудаваньнямі. І лёг, апусьціўся, рассыпаўся – каляровым і брудным тынкам, вечнымі кавалкамі, цяжкім і пыльным друзам. Наступнымі днямі шалёны натоўп, які разам са старым стадыёнам нібы страціў самае інтымнае і дарагое, зьмёў прэч і назаўжды рэжым, які нават прэтэндаваў называцца рэжымам пераўтварэньняў. * * * Першым падпісаным дакументам новае ўлады было распараджэньне аб аднаўленьні стадыённае чашы. Група добраахвотнікаў запусьціла ў паветра тысячы рознакаляровых балонікаў. Чуліся радасныя, усхваляваныя крыкі. Мужчыны чокаліся бутэлькамі з півам, жанчыны плакалі й усьміхаліся. Пад сінім небам радзімы гучаў чарговы дзяржаўны гімн. 31 ліпеня, 2009 г. м. Кобрынь.