Архіў нумароў:

Іна Снарская

_____________________ Рагнеда. Паэма	1 Прыляцела ластаўка, Прынясла мне шчасьцейка, Шчасьцейка бяссоннае, Сэрцайка калёнае. 2. Варажба Чараўніца чаравала: Подых, пёрка – і крыло… Дзе зара была крывавай, Пуцявіну замяло. Як ляцеў па небе голуб, Шызы голуб й залаты, – Загубіўся ў лесе любы, А нялюбы зьвёў масты. Вёрсты, вёрсты… Сьнег кудлаты Азьвярэў, нібыта воўк. Сваты едуць, едуць сваты! Чэзьне сьвечка, льецца воск… 3. Крумкач Прыляцеў на падваконьне, У вачах – дажджы, дажджы… Хто ты: шчасьце або скон мой? Любы, вораг мой, скажы. Толькі чую – вецер, вецер… Толькі бачу шлях завей. Дзе ты лётаў, чорны сьвеце, На якой засьнеш траве? І чыя душа жывая Б’ецца, стукае ў вакно? Дзе зара была крывавай, Там дарогі замяло. Крук самотны – крык адчайны. Чую, чую – будзе кроў… Над зямлёй маёй – маўчаньне. Чэзьне ноч. 4. Уладзімір А зараз ты – княгіня. Спужалася чаго? – Што Полацк твой загінуў Ад погляду майго. Што аўдавелі жонкі, Што паляглі сыны? Ты кажаш, што я жорсткі, Што спапяліў дамы. Сватоў я слаў па чэсьці, Табе свой біў паклон, Я шанаваў бы цесьця, Як трэба, за сталом І келіх быў бы ўзьняты За вольны наш саюз, Калі б не пракляла ты Усю сваю сям’ю. Калі б ты не назвала Рабынічам мяне, Адлік бы не пачаўся Сіроцтву і вайне. І вёскі не гарэлі б, Не расьпіналі б дзеў, І рэкі не крывелі б… Я на цябе глядзеў! Сама цяпер рабыня, Рагнеда-Гарыслава. Калі зара астыне – Ты будзеш гора славіць. 5 Гора, гора сіраціне, Дагарае ясны месяц, Сэрца паляць успаміны. Галавешку хіба песьцяць? Як палалі нашы вёскі, Толькі попел коўдрай слаўся. Дагарэлі мае вёсны, Сьнег застаўся. Як чаўны плылі па рэчцы – Крумкачы кружылі ў небе І клявалі маё сэрца Замест хлеба. 6 Паляцелі бацькі да выраю. Раю-рай, сустрэнь іх ласкава, Музыкай срэбнакрылаю, Сьветла-зялёнай атавай. Сёньня ня сьпіцца. Буду маліцца Дзядам і адзінаму Богу. Рукі мае – крыніцы, Праўда мая – дарога. Бог мой – Айчына, дай жа спачын ім! Дзе яны, а дзе я?.. Травой зарастаюць магілы, а памяць Гарыць, як мая зямля. 7 А душа душою тужыць, А душа душой баліць. Я пляту з хмарынак кужаль, Ён ня ўмее гаварыць. Па сьцяжыначцы сірочай Пабягу ў гушчар лясны, Стану я сястрою воўчай На імгненьне, да вясны. Стану я сястрою ночы, Нашча сэрца – далягляд. Вып’ю келіх – буду таньчыць, Пацячэ жыцьцё назад. Я дзяўчынкай так любіла На Дзьвіну глядзець з гары. Недзе сьпіць мой Полацк мілы, А душа зарой гарыць… Паляцела б я галубкай Ці бусьліцай маладой. Там мой бацька топіць грубку І жыве каханы мой. На хвілінку, на імгненьне Палячу на край зямлі. Там гаворыць і каменьне, У мядах цьвітуць палі. Хто маю душу палечыць? Вунь крумкач на хвоі сьпіць, Пад крылом ракою вечнасьць, Я ня ў змозе пераплыць. Апаліла даль сьвітанкам, Тоне, чэзьне птушка-ночка… А за ёю я падранкам. А за мною сон сірочы. 8 Дзе гарэла папараць-кветка Да зары, Мне крумкач прынёс вестку. – Гавары! Гавары, пакуль вецер Яшчэ родны, як брат. Гавары, пакуль кветкі Яшчэ сіла сабраць. Пачакай, мая згуба, Дыхай вольна душа. Хто душу не галубіў – Не напіўся з каўша. Толькі кропля за кропляй Пот каціўся, і кроў Запякалася. Кросны Ткалі зоркі бяз сноў. І схіляліся песьні Да гаючай травы, Там за права ўваскрэснуць Йшлі ўміраць ваяры. Мне каралі на шыі, Як вяроўкі былі. Я кашулю пашыла Да зямлі, да зямлі… А крумкач беспрытульны (Ў зрэнках тухне зара): – Хутка будзеш матуляй, – Выгукнуў, як мара. Подых сьвечачкі-поўні, Спомін траў і мядоў Сэрца сына напоўняць. Ён прыб’ецца дамоў. Тут крумкач схамянуўся, Да каменьня прынік. Ноч-матуля мінула. Белы дзень. Чорны крык. 9 Як дзіўна, сэрца, і як страшна: Мой валадар адзіны – кат. Ён люты, гожы і адважны І мне яго чакаць, чакаць... Вяшчунка-доля так няўтольна, Напіўшыся маёй крыві, Яна сказала непрытомнай: “Кахай, Рагнеда, і жыві”. Мой князь, мой кат, мой вораг любы, Цябе Стрыбог на муку мне Паслаў, на невараць, на згубу, На скон сярод ваўчыц-завей… Гарэць, гарэць ў агні пякельным, І ненавідзець, і кахаць… Ды не ў палатах княжых – кельлі Цябе чакаць і праклінаць. 10. Уладзімір Рукі твае халодныя, Прыгалуб, Гарыслава. Лёдам ты дыхаеш, лёдам, Атрута – кожная страва. Раўнуеш, напэўна? Ведаю Жанчын я заморскіх, гарачых, Толькі з табою-ведзьмаю, Нібы ў дзяцінстве, плачу. Літасьцівы, бы ягня, Хіба ты ня ведаеш, як Чакаю нашае ночы я, Як срэбнай манеты жабрак. Як жытняга хлеба галодны, Як каня кроплі дажджу… А ты мне пад сэрца – лёдам, А ты – паміж намі мяжу. Рагнеда мая, Гарыслава, Сьцябліна на поўні дарог, Калі б ты была ласкавай, Я б сэрца сваё зьбярог. 11 Утравела, утравела Маё сэрца, як ральля. Над зямлёю вецер вее, А хілюся долу я. Мая доля, як няволя. Люты княжа-вітруган, Смагу ты калі спатоліш Па крывавых батагах? Па зьнявераных чаканьнях, Па спустошаных дварах? Ты няўмольны, ты адчайны, Побач так балюча нам... 12 Пусьціўся дождж, як на маёй радзіме. Салёны вецер з кветкамі гуляў І на падлогу мне адну падкінуў, Пялёсткі-крылы кволай паламаў. Я заламіла рукі разам з кветкай, І разам з кветкай вецер я малю: Ты забяры, сьцюдзёны, з гэтай клеткі І пакладзі памерці на зямлю. Зямля мая, счарнелая ад болю, Спустошаная, ў попеле, крыві, Зямля мая, пагавары са мною, Дачку сваю – пакутніцу, прымі. 13 Ты мяне не пачуеш, як і заўсёды. Сьпіш. Сьпеюць яблыкі. Сохне трава. Я караць цябе буду сёньня. Няма болей сіл трываць. Вось лязо і адбітак пачварны ў глыбінях Гэтай бездані-поўні – жаночай сьлязы. Ты такі малады ва ўспамінах, Але ў сэрцы тваім – маразы. Замарозіў ты кветку. Я сёньня пачвара. Я – забойца. У скрусе стаю ля акна. Дзе мая запаветная мара? Дзе мая дарагая зямля? Хіба лёгка забіць, калі жылка дрыжыць На скроні тваёй, як жывая? А ў вачах маіх – капяжы... Будзе рана ў грудзях нажавая. Як жа мне жыць, калі жылка дрыжыць, І любыя дзеці паснулі? Напэўна, дайшла да мяжы І зьверу ўва мне няўтульна. Ты, вораг мой, кат, вяртайся назад, Туды, дзе пачатак дарогі, Дзе маці маёй сьляза Абмыла бацькавы ногі. Туды, дзе залой зара І кроў на белай кашулі, Дзе наша гарыць зямля – Знайдзі свой спачын-прытулак. Памры, мой нялюбы, ўраз! Жыві, мой каханы, вечна! Прымара зары, як мара, Сьціскае за плечы… 14 Кажуць, дарога да храма, Храм – у душы. Рана мне, Божа, рана Да нябёсных вяршынь. Чорная хустка – здрада, Белая хустка – лёс… Бацюхна-бусел параду Мне на крылах прынёс. Кельля – мая цямніца, Сэрца – мой храм. Гэтыя вербы ніцыя Нікому я не аддам. Гэтыя рукі белыя – Параю лебядзей – Крыж накладаюць сьмела На рабаціньне ў вадзе. Вобраз твой, Уладзімір, Хутка ў рацэ згарыць: Люты, спачыне з мірам, Міламу ў сэрцы жыць. 15 Сэрца маё самотнае, Чорнае, як чарніца, Ды ад агню сьмяротнага Ратуе жывая крыніца. Вось табе – поўня-паўнюткая. Вось табе – жыва-жывучая. Кветачкамі бялюткімі Выткана воля гаючая. 16 Чорная сукня і белая ноч – Родныя сёстры. Слова “чарніца” нагадвае дождж, Ніцыя вёрсты. Божа, як сьветла, калі Ты са мной. Пацеркай – ветах. Я не скаруся смазе зямной, Горычы сьвету. 17 Дождж праліецца – стане сьветла душам, На могілках падымецца трава. І будзе вецер песьні маці слухаць, А бацькава сівая галава Вярбінаю нахіліцца да долу, Да долу, да крыніцы, да ральлі… Ваша дачка ўжо хутка будзе дома, Яе краса, нібы быльнёг, згарыць. І будзе вечнасьць спапяляць імгненьні, А воля захлынацца у крыві. Рагнеда крыж сумленна будзе несьці Далёка ад радзімае зямлі. “Дачушка, кветачка, – Рагнедзе сьніцца маці, – Як дакранешся сонечнай мяжы, Згараць замкі, а дзьверы будуць насьцеж. Душу сваю, як неруш, зьберажы”. 18. Ізяславу Мой сынок, паглядзі, гэта я, Ты хіба не пазнаў матулю? Я канаю ў чужых краях Сівой ластаўкай беспрытульнай. Толькі вочы яшчэ гараць, У іх помста і памяць волі. Маё сэрца – даўно кара, Не скаруся ні кату, ні долі. Княжа мой, пакладзі ў труну Васілёчкі з палёў радзімых, І сьвяшчэнную даўніну, І гаротны пагляд Радзімы. Абдымі мяне, неба, мацней. Дзе кайданы хароняць песьні, Прыгадайце, людзі, мяне, Калі я аднойчы ўваскрэсну. 19 У доме маім два вакны, Два розных жыцьці-дарогі. У першым – прывід вайны, Ў другім – прыгажосьць ад Бога. Зьмяшаліся попел і кроў, А хочацца жыць і маліцца. Даўно чалавека баіцца Сьвітанак – прыстанак буслоў. У першым акне – зіма, Закідвае сьмецьце парогі. Тут кат чалавек дарагі, І шыбеніцы, і астрогі… Будуюць цэрквы ў другім, Дзіцяці сьмяецца чыста… Вокны мае – берагі, Я рэчкай плыву агністай.