Архіў нумароў:

Павал Зьмітрук

_____________________ Тэрыторыя Хінжы. Вершы	Зянону ...Спасьцігшы волю, ты ўзжадаеш волі,– І будзеш правы... У полі дуб – адзін, як дуб у полі, Адзін, як лава Пасьля выносу Наўца, што гэтак разьлічыўся з родам: Сабой астатнім свой спажыўшы род. Ў самотным полі велічы старой – Спадзеў паўзьмерлы колішняй нязгоды, Ці згоды – паміж небам і зямлёй. Спажыў і разьлічыўся, спрагнуў волі. А кожны ліст – ваярскае кап’ё... Каму?!. Хто будзе у чужынскім полі Шукаць сваё, каб бараніць сваё?.. О акіян маўчаньня, – ледзьве дыхае, А колькі у сваіх зглынуў вірах! ...Мой край, як поле: чыстае і ціхае. Як ціха ў чыстым полі паміраць... Дзеду ...І нельга ня кінуць сьцяг, І кінуць сьцяг немагчыма, І шлях, як паходня – рукі працяг – Полымем прад вачыма. І неба, нібы жалобны сьпеў, І вецер, нібы наўзрыд... Устань, Гарасім, – жыта пасей, Потым – плён забяры. Устань,– спагнаць бо трэ за каня, Што ў стойле агульным згніў... Я шчэ й пазаўтра ня ўбачу дня, Які ты заўчора сьніў. Твой сон – запаведны... Я здрадзіў яму. Мне даўка пад здрадным крыжам, – Бо я шчэ ня ўмею маўчаньню свайму Сказаць «ненавіджу». Паэту Мяне тваім уздыхам закружыла, Тваімі вятрамі, у тваёй вясьне, Тваіх дарог спатужаныя жылы Крывёю ўпульсаваныя ўва мне. Я сейбіт твой, твой конь і твой араты, Твой стогн, сьлязіна у тваёй журбе, Я стану нават, Краю мой, гарбатым, Калі мой горб спатрэбіцца табе. Як дар прыму я ўсё, што дасцца зьведаць, І нават Божапомсныя грахі, І нават занядбанасьць Запаведаў – Нібы наканаваныя шляхі... Але, мой Краю, шлях мой завярні Ад мною сябру зробленае раны Й ад кніг, якіх ні пры якіх тыранах Ніколі не разьвеюць на агні. Вам, якія... Ноч, як прысуд. І мне ня знаць – завошта; Ноч, нібы помста. Мне ня знаць – каму. Як собіць вам, ну што ж – прастаўце кошты Любому дню распнутаму майму. Як собіць вам,– судзіце і карайце, Ўвесь гэты край і так крыжамі ў рад. Адданы сябар – вам найгоршы здрайца, Паэт для вас – прапойца... ці вар’ят. Ды й Бог у вас – лагоднік, ці паскуднік: Як дасьць усё, альбо ня дасьць нічога... А я, ручнога не займеўшы Бога,– Ні сябар, ні паэт і не пакутнік. Сысу І чорныя, і шэрыя дажджы Стаялі, як сьцяна чужога дому, Як помнік трыадзінаму другому, Як доля, як паэзія Хінжы. Як пісягі пакорнасьці на сьпінах, Як сьлед дзіка – крывёю ў мяккі сьнег, Як гэты край, які мне не пакінуць, А ён ці раз пакіне шчэ мяне. Як немата, што прэч не адпускае, Як мова, да якой не дажыву. Я ўкленчыў прад табою, родны Краю; Я чую, як ты сьсек мне галаву... Прысьніся, Дзед, і праўду мне скажы Пра гэту тэрыторыю Хінжы. Здарэньню Ня першы промень не ў апошні сьнег – А як бязвыйсна голаў ускружыла Нам, назаўсёды стаўшым не чужымі Ні між сабой, ні будучай вясьне. Наўпроць халодным крылам скавыша Гукала нібы споведнай замовай У невараць сьцяжынаў тумановых Каханьнем крыжаваная душа... І недзе летам у сьпякотным пыле Ў чужых краінах бараніў мяне Ўспамін, як нас бязвыйсна закружыла... Ня першы промень не ў апошні сьнег. Начы Іх шмат было і п’яных, і няп’яных – Начэй, што сэрца рвалі па-жывому, І я пісаў паэму сноў паганых. Каму... нашто? – А ні нашто... нікому. Прыходзіў злыд, хоць я яго быў зрокся, Прыходзіў Бог, ня верыў я Якому, Я сьніў сваю паэму парадоксаў. Каму... нашто? – А ні нашто... нікому. Смылела сэрца, быццам на нажы, А я – самотны, я – выгнаньнік з дому, Душу ва ўлоньне ночы палажыў. Каму... нашто?!. – А ні нашто... нікому! Зьверу Я вольны, я воўк, я самотны на сьвет гэты цэлы, Я выйшаў – сьмяротны ўладар несьмяротнай дарогі; І вашыя ў гумавых ботах пазяблыя ногі Мо ступяць па мне, але толькі – па мне спруцянелым. І вашыя ў лупленых футрах састыглыя рукі Жывуць шчэ хіба жадабой прад крывёю чарговай; Азарт неадольны віе вам нявыйсныя ковы... А я гэту ноч, гэты лес, гэты сьвет спажыву без прынукі. Бо мой гэты лес, толькі мой, пад адной мы аховай, Ці ж вас мне баяцца, – у вас і жыцьцё напавер. Вы чуеце?!. Вы, хто ідзе на крывавыя ловы,– Ідзіце... Чакаю... Пільную... Наперадзе... Зьвер. Творцам Сутоньняў дым – густы, нявыйсны, сіні; Паэтам – покрыў, праведным і грэшным, Як судным сном, як Плачам Ераміі, Нібы мяжой прад заўтрашнім бязьмежжам. Прад безьмежжу, дзе ападаюць ніц Штандары і лаяльных, і бунтоўных, Дзе ты адно расплацішся за Слова, Што ўзяў з недаравальных таямніц. Зьмізэрніцца спадзеў на забыцьцё, І вочы ў шэрае ўвальюцца неба, І ўхрасьне колам тая луста хлеба, Якой ты сёньня апраўдаў быцьцё. Кадыру Агзамаву Аднойчы у мяне забралі друга. Бяз пошасьці, ня ў морань, без вайны... Той весткі неадольная папруга Мяне скруціла почувам віны. За тое, што й праз тысячы хай міляў Ня змог яго хоць нечым зратаваць. Аднойчы ува мне душу забілі... О як было ёй цяжка ўваскрасаць! Да Божага нясповеднага круга – Я не жадаў, а мусіў дакрануцца. Аднойчы лёс майго паклікаў друга. Я ўсьлед пайшоў... Я – не магу вярнуцца. * * * Ну й што мне рабіць з гэтым смуткам няспоедна – горкім, І з гэтай журботаю восеннапалых лістот... Я й рады б пяяць ў салаўіных гаях надвячорных, Я й рады б любіць як ніхто, і адданей, чым хто. Я й рады б расквэцаць наіўныя барвы нябёсаў На шэпты таршэрных паўзмрокаў*, на сон-парасон. А тут – хоць забі... захлыніся хоць з гэтакім лёсам І з гэтай Хінжою, дзе рваныя раны і скон. І з гэтай палітрай адно зьнепакоена-сіняй, Як перадзалеўнай трывогі уздых на зямлю... Ну й што мне рабіць... Ну ня пішуцца бравыя гімны Ў Айчыне, дзе месца няма й не было ВАСІЛЮ.