Архіў нумароў:

Васіль Зуёнак

_____________________ Зьвіняць пакутныя званы. Вершы	Знакі Ва ўсім загадка, тайнапіс прыроды. Няма сумоўя, хоць душа адна. Аб чым яны? – з якім таемным кодам: Травінкі шэпт, маўчаньне валуна?.. І зорак іерогліфы, што хочуць Нам штосьці запаветнае сказаць, А мы глядзім штоночы ім у вочы – І знакаў тых ня можам прачытаць… Чырвонае брыво… На ўсю акругу тата быў стралок, Не варашылаўскі – куды ранейшы: царскі. І сьведчыў тое срэбны ланцужок І прыз – гадзіньнік імянны, швейцарскі. Ды тата напаказ не выстаўляў Здабытую стральбой узнагароду І – як контррэвалюцыю – хаваў Яе і ад дзяцей, і ад народа. Ну а пільней яшчэ свой прыз бярог Ён ад вачэй даносчыка-суседа… Ды па-ранейшаму страляць па цэлі мог – Былы салдат суперніцтва ня ведаў. Бывала, паляўнічых сустракаў І тут жа паспаборнічаць падначваў, — І ўзводзіў палец цішыню курка, І з цішыні той гром ляцеў над Начай. Ды толькі ў паляўнічыя ня лез: Ні на зайцоў не паляваў у полі, Ні на ваўкоў не забіраўся ў лес,— І стрэльбы ў хаце не трымаў ніколі. І ўсё-ткі швагер, мысьлівец Якім, Падгаварыў яго схадзіць аднойчы На такавішча, дзе цецерукі На рулю самі пруць, закрыўшы вочы. Пайшоў на золку, а дамоў ні з чым Вярнуўся з дзіваваньнем: “Ну і гулі!..”— І больш у таты не было прычын, Каб апраўдацца, — толькі і пачулі: “Страляць не падымаецца рука ў чырвонае брыво цецерука…” У хаце трохкутнай… У хаце трохкутнай спрадвеку жыву. Ня верыце гэткаму цуду? А я прызвычаіўся. І ў галаву Турботаў ня браў і ня буду. Такія мне доля карункі пляце. Яшчэ ж і суседзі шчырэюць: Адзін з іх сядзіць на чырвоным куце, Другі – прэ да печы з чарэньню. А я – у куточку, дзе сівер з дзьвярэй, Тулюся, — у самым парозе. Ну што ж, і дармо – я затое мудрэй Тырчу: нібы шворан у возе. Цялежкі сыходзяцца і панарад На мне – без мяне не паехаць. І той як сваяк мне, і гэты як брат. Кручуся між іх, хоць і нехаць… Ступаць трэба кожнаму цераз мяне: Парога ніхто не абыдзе… Спытаеце, спраўная хата ці не? Спытайце – ня буду я ў крыўдзе. Я так адкажу: не мая ў тым віна, Хоць хто без мяне мне паможа? А ўбачыць трохкутную лёгка: яна Віднеецца на раздарожжы. Яна не з трысьценам, ня вокнамі ў сьвет, І ўвесну глядзіць, як надозім… Прыходзь – ці далёкі, ці блізкі сусед,— Прыходзь, пасядзім на парозе… Плач Плача бясьсьлёзна, плача жанчына, Горка ў вачах хаваючы плач. Хто я такі, каб спытацца прычыны?— Не суцяшальнік, і не глядач, І не віноўнік – ні яўны, ні ўскосны, А на душы – сусьветная золь. І каб разгадаць вачэй гэтых космас, Трэба самому зрабіцца сьлязой… Куды?.. І рвачы, і прыблуды Ва ўсе глоткі гудуць, Ніадкуль у нікуды Нас натхнёна вядуць. Стогне люд пад’ярэмны,— І такое бяды!.. Д’ябал з тым ужо: “Дзе мы”, — Хоць дазнацца б: “Куды?!.” Камень У каменя каменныя сківіцы, У каменя каменныя зубы. Ды камень кусацца ня кінецца: Камень – заложнік рахубы. У каменя – век у запасе, — Зацята цікуе камень: Каму б галаву расквасіць, Але – чужымі рукамі. У каменя хлеб – чаканьне. Сьпяшацца ня любіць камень. Б’юць… Б’юць акадэмікаў па галаве, — Разумныя дужа. Цэляць паэтам, дзе сэрца жыве, — З воляю дружаць. Б’юць, — патаемных аблогаў сьпяцы, Вылюдкі-здані, — І выканаўцаў маюць чальцы, І апраўданьне. Вывучка часу: народ сталініць Сталінскім чмурам… З маскай на твары эпоха стаіць І ў бронескуры… Хутка будзе!.. Не разумею – ці мы слабакі, Ці ўжо такія абжоры: Па два на кожнага “сілавікі” І плюс па два кантралёры. Якіх устаноў на маю душу Не панапрыдумана толькі! Колькі чыноў на карку нашу, І сьледам цягнуцца колькі… Тану, як у моры без берагоў, У гэтым чыноўным блудзе. Вы бачылі шыльду “Прамыўка мазгоў”? Ня бачылі? Хутка будзе!.. * * * Тры стагоддзі Заходні брат ратаваў, Браў у абдымкі уніяў. Тры стагоддзі Ўсходні брат вызваляў, На лад праваслаўны выструньваў, Каб яшчэ два стагоддзі даводзіць Царскі міф аб адзіным народзе… І, заўважце, ніхто не пытаўся, Як тутэйшы люд пачуваўся, — Быццам нас не было пры тым, Дзе з-за нас горла дралі браты… Пяць стагоддзяў ціснулі жмых… З часам брат адзін папрыціх. А другі дык бяз лішніх іроній Вызваляе яшчэ і сёньня. Ад каго? Ды ад нас саміх!... Вуда Змайстравана вуда хвацка І найлепшым чынам: Гнецца, слушнае, па-брацку Вудаўё з ляшчыны. Рыбаку адна пацеха, Клопату – ні кроплі, — За сто вёрст ня трэба ехаць І мачыць пантоплі. Закідае па-маскоўску: Седзячы на троне, — Паплавок наш магілёўскі І ў віры ня тоне. А грузіла – з войскам база, А сьпецсувязь – жылкай… “Будзем разам – будзеш з газам”, — На кручку нажыўка… * * * Пракляты ён ці пакараны – Яго ня страшыць суд цяжкі, — Ёсьць філасофія ў тырана: “Мой час наступіць праз вякі…” Перад сучаснасьцю нікчэмнай Ён не схіляе галавы І на галоваадсячэньне Бярэ ў гісторыі правы. Кумірам прарасьце ў народзе – Сьляды злачынства змые час. Тырана славяць праз стагоддзі – Нашчадкі не пачуюць нас… Мітынговец Ва ўлады – загады І вырак няўцешны: Я стаў праўдакрадам, А гэтым і грэшны… Сьвятыя дубінкі Сьвяткуюць дабінкі, Дабінкі бясшумныя: Дабілі душу маю… Цяпер – цішыня: Ні ночы, ні дня. Той сьвет не пачаўся, І ў гэтым – бясчасьсе… Сьвяткуюць дубінкі, Спраўляюць памінкі… Дабілі душу маю?.. — А я так ня думаю! І сьведчыць душа мая Якраз гэта самае – І ў поўненькай згодзе І зноў яна ходзіць Са мною на мітынгі, — І тым знакамітая. У іх Карнегі, а ў нас Карней… У іх Карнегі, а ў нас Карней: Карнегі складваў азы паводзін, Карней калгасных вучыў сьвіней Дбаць аб народзе і ўзнагародзе. Карнегі дзень і ноч гібеў Над душалоўкамі мудраслоўя, Карней у корань глядзеў глыбей: Надзор сьвіному ўвёў пагалоўю. Карнегі компас дзялкам даваў – Паказваў, як з выгодай круціцца. Карней зацьвердзіў як двойчы два: Сьвіньням ідэйна б не заблудзіцца… Карнегі плёў падказку-бізун, Каб бізьнесмэны ў шапку ня спалі. Карней ля мешанкі цёр бузу – “газеты” сьвіньні ў яго “чыталі”. Карнегі лозунг: “прадаў — купіў” – Напой буржуйшчыны незасохлай… Карней апошні фураж прапіў – І “чытачоў” пагалоўе здохла*... * * * А над горадам чад і смурод, Горад п’яны з жыцьця пацяшаецца. Аслабеў, абяскрылеў народ І душой спусташаецца. Горад тупа шукае брод У рацэ, што ў бутэльку зьліваецца. А за горадам вёска сьпяшаецца. Мізарнее сялянскі род. П’юць мужчыны, і жонкі сьпіваюцца, Бруднай лаянкай крывячы рот. Прыбывае магіл штогод, І ўсё меней дзяцей нараджаецца. Калыханкі ідуць на звод. І крыжы ля нябесных варот На зямлю ўтрапёна ўзіраюцца, — Пэўна, Богу сказаць зьбіраюцца: — Хутка ж там ня то што араць – Будзе некаму паміраць… * * * Праходзіць эра рэвалюцый, Заслона падае гастрольная, — І як шкада, што ўжо вярнуцца Ім больш ня дадзена гісторыяй. І сьвет эва-люцы-янерам Маўчыць, як правініўся чымсьці, — І думае: якім манерам Душу ад нечысьці пачысьціць?.. Помні… Пі радасьць вясны, Пі вусны каханай, Пі сонечны дар – віно, Пі водар лясны… Пі — ды помні і п’яны, Што ў кожным кубку Ёсьць дно.