Архіў нумароў:

Васіль Зуёнак.

_____________________ На сямі азёрах. Вершы	НЕ БЫЎ БЕЛАРУСАМ… О Божа, Тварэц Усявышні, Успомні – на момант хаця б, – Што я ў тваім свеце не лішні І ў свеце людскім не раб. Ты даў мне такую зямліцу, – Што сам не знаходзіш прычын Супроць, каб на ёй пасяліцца, – Калі б не сусветны твой чын… О Божа, твой клопат глабальны: Каб з тропу не збіўся Сусвет. А чуў, як са словам пахвальным Глядзіць на нас кожны сусед? Такая зямліца! – о Божа, Ды як жа яе не любіць!? І хто ў той любві пераможа, Суседзі не могуць рашыць… Таму й не зайздросці Айчыне Маёй, – я здагадку набыў: Усё гэта, Божа, з прычыны, Што ты беларусам не быў… * * * На сямі азёрах, Што з сямі крыніц, Сем нябёсаў зорна Ноччу палі ніц. Да святых грахоўніц, Да русалак-дзіў, Што выходзяць поўняй Там, дзе я хадзіў. Я – бо маю права: Тут я свой ушчэнт: Лукам’е, Сялява, Родамля… яшчэ? – Галаўня, Чарэя, Худавец, Палік… – Хопіць! – вечарэе, – Кончым пералік. Вунь ужо русалкі Карагод вядуць, Зорачкі-мігалкі З імі ў круг ідуць… * * * З народам сваім, як з лёсам сваім, Стаю на вякоў скрыжаванні. Як ён ува мне, так і я – у ім, – Над безданню выжывання… Калі гляджу на прасторы нябёс З палётам мар-аблачынак, Ці згадваю Начы разлівісты плёс З нерастам шчупачыным, Калі чытаю старонкі палёў, Ці думаю думы лясныя, Ці слухаю памяць сівых камянёў, – Як сэрца балюча ные: Зямля мая, маці мая, няўжо, Мы лёс такі заслужылі, Што будзем думаць на мове чужой І песні складаць чужыя?.. ТАЙНА Над магілай забытай рабіна Чырванее, не знаючы, хто Пахаваў тут – ці бацьку, ці сына, Ці прыблуду з нязнаных кутоў… Нахіляе ўраджайныя гронкі, І чаму, – у каго б ёй спытаць? – Да яе не злятаюцца звонка Птушкі – ягад хоць раз паспытаць?.. * * * Балоты, балоты… Балты… Адно ў адным – як замес… Тысячагоддзяў гвалты – А балт – не памёр, не ўваскрэс, – А балт жывы, неўміручы, Сам Бог так сказаў: “Жыві!..” Тым беларус і жывучы – Кропелька балцкай крыві!.. ДУША Нібы Марс пустэльнасці сігналам У душу зямную зазірне: То каналы, то лесапавалы Ў нашай узбалотнай старане. Чую, як з магільнага пагорка Жытнім полем шэпчуць галасы, – А пра што ў дзядоў ідзе гаворка, Я не знаю, і не знае сын. А што ўнук, дык той і не пачуе, Не пабачыць з гарадскіх муроў, Як над Начай лесавік карчуе Пень смалісты для распалу дроў. Бо ніхто не клікне абагрэцца, Як на ляда хлынуць халады, – То ў каляды выладзіць цяпельца І з падвеем узвіхураць дым… Будзе праўнук зорныя сюжэты На касмічных выдмішчах шукаць І не здагадаецца пры гэтым, Хто яго наважыўся гукаць. Падкажу – няхай сабе адзначыць: Гэта голас-абярог імкне Той хлапчук з душой багоў надначных, Што падобны крышку на мяне… * * * Калі я выплыў з вады На бераг, каб стаць земнаводным, – “Злічы да пясчынкі, тады Абыдзеш грэх першародны…” Калі я не стаў лічыць, Змяняў плаўнікі на крылы, – “Грэх здымеш, злічыўшы ўначы Зоры на ўсіх небасхілах…” Лічу, лічу і лічу – Па боскаму запавету, – І грэшным каханнем плачу, І дзякую Богу за гэта. І сам Усявышні знямог, І з грэхам маім змірыўся: “На тое ж і ёсць я Бог, На тое ж і ты тварыўся!..” АСЕННІ СВЯТАСЛОЎ У дзён – дажынкі, У ночак – даўжынкі, У песень – слязнінкі, У дум – памінкі… * * * А вясна яшчэ ў тонкую столку: Дзве праталінкі. На адной, На каменьчыку, як на пяколку, Сеў жаўрук да сонца спіной. На другой – яго песенька грэецца. Свет увесь у чаканні прыціх: Хутка жаўранак з песняй сустрэнецца, – Хутка неба з’яднае іх. * * * Сцежкі, сцежкі – усцяж магіл, Нібы на далоні лініі лёсу. Як глянеш – то ўзгоркі наўкол, то лагі, Як ляжаш – з зямлёю зліюцца нябёсы… І толькі па лініях – крокі жывых: Яны яшчэ вераць, што гэта сцежкі, Што можна вярнуцца ці збочыць з іх… А вечнасці вочы глядзяць з усмешкай… * * * Ужо птушыная капэла Замор’е дзесьці весяліць; Ужо бяроза пашклянела: Галінкай кожнаю звініць; Ужо аздоблены пушыста Заечы шэры кажушок І з беленькіх парашутыстаў Сумёт узняўся на вяршок, – А мне нястомна цешыць вока Забыты ў полі васілёк: “А да вясны так недалёка: Адзін, як і да смерці, крок…” РЫЖЫКІ Рыжыкі, рыжыкі: І без чаркі – дрыжыкі! А калі за чаркаю – Чарка лёгкай хмаркаю Летуценна сцелецца Над бяседнай спеліцай. Рыжыкі салёныя, Лесам блаславёныя, Каб каляднай поўняю Пра яго мы ўспомнілі. Помнім! Прычашчаемся, З дабаўкай не спрачаемся. Не марнеў ніколі Рыжык у застоллі: З чаркай ці без чаркі ён – Частаванне царскае. Роўніцы не знае Смаката лясная. Рыжык рыжачубы, Рыжык ганаровы, Рыжык – туз бубновы Царства грыбнога: Рыжык ломіць зубы, Рыжык зводзіць бровы!.. – Ах!.. – Лес мой, дружа любы, Будзь жа здаровы! ЯДЛОВЕЦ Я абыходзіў лугавінай, нізам, Пустэльны той, пясчаны той пагорак, Адкуль вітаў мяне ядловец шызы – Палёў выгнаннік і прадвесце бору. Глядзеў мне ўслед ядловец вінавата: Няма ў яго ні мурагу, ні кветак, І толькі дол з каменнем васпаватым Маўчаў, нібы пасланне з іншых светаў. Яго ты прачытаў, мудрэц калючы: Той свет – зямны, і ты – яго абраннік. Таму і корань твой такі жывучы, Што ты ў жыцця на самай вострай грані. Ты як разведчык у яго: на пустках Зацята ставіш першародства вехі. Як пра цябе меў думку Заратустра: Надзею беражы не для пацехі. Жывеш-трываеш разам з сухацветам – Бяссмертнікам – жвір абжываеш прагна, І ўзнагарода ад жыцця за гэта – Прагорклая смалою жменька ягад… Ні бляску, ні шыкоўнасці не знаеш, -– Затое ёсць характар, ёсць дастойнасць: Жывеш не тым, што іншых выжываеш, – Сам выжываеш, каб жыццё адстойваць. * * * Каўказ вялікі, Каўказ высокі, Каўказ нязломны і вальналюбы, – Я чую горных вяршыняў крокі, Патокаў стромых – як лёсу – трубы. Каўказ гранітны, Каўказ крылаты, – Зямныя горы і дух нябесны, Дзе моў, як зорак над горнай хатай: І шматгалосна – але не цесна. Ды ў гэтым хоры тысячагоддзяў Нязломнай велічнасці акордам Гучыць набатна і слых лагодзіць Краіна словам – вечным і гордым. Яна мне сведчыць: народ, як броняй, Перад навалай і генацыдам Сваёю мовай сябе бароніць – Яна на згубу душу не выдасць. Тут зрок мой зорку даўно сасватаў – Вышэй Каўказа – там, за Эльбрусам: Армяне, іменем Арарата, Дапамажыце нам, беларусам!.. СВІТАЛЬНАЕ Сонца за пушчанскім даляглядам Свой начны заканчвае абход. У світальным мроіве Плеяды Невідзімяць зорны карагод. Млечны Шлях з касмічных перавалаў Згортвае запылены сувой, І сусвету цёмныя прагалы Праступаюць кволай сінявой. Аблачынкі ў небе ружавеюць Весткаю пра нараджэнне дня. Раніца шчадруе поўнай жменяй Глыбіню з калодзезя падняць. Без слядоў блукае голас босы Перапёлкі ранняй у аўсе. Горача навойстраныя косы Аж сіпяць у стыністай расе. * * * А ці гэта прыснілася мне, Як я лётаў у сонечным сне? Не, – было яно ўсё, было: Гэта помніць начное сяло, Гэта помняць крылы мае… Як мне іх цяпер нестае… Паламаліся. І даўно Тое скончылася кіно. Скасаваны сеансы разавыя – Больш ніхто тых сноў не паказвае…