Васіль Зуёнак

_____________________ Жытнёвая памяць. Вершы	СЕЙБІТ Трымаю зярнятка на цёплай далоні, Прашу прабачэньня, шапчу блаславеньне: «Навечна з табой разьвітаемся сёньня...» Яно ж — як ня чуе: ні кроплі зьдзіўленьня, Ні сьлёз на збаўленьне, — як быццам ня знае, Што ў глебу кладзецца яно й памірае. І сьвеціцца толькі цікаўнае вочка: З такімі ж спаткацца — сьмяротнымі — хоча... Такое ў іх боскае наканаваньне: Ня зьнікнуць зярняты — ня быць ураджаю. Я сейбіт — я з вечнасьцю сею спатканьне: І веру жыцьцю я — і сьмерць паважаю... ЖЫТНЁВАЯ ПАМЯЦЬ Я думаў — жыта за гарою, За цёмным лесам, за зімой, — А выйшла: во яно, са мною, Хоць каласкі пагладзь рукой. Зьвяжы бярэмца з васількамі, — Хай поле сьнегам замяло, А жыта дзень і ноч гукае Дасьпелай сьцежкай за сяло. Плыве, хвалюецца, шапоча, — Ад Бога, з Богам — збожжа раць: Зярняты сьпелыя, як вочы, У вочы сонечна глядзяць. Хай вецер вольніцай завейнай Гудзе-гуляе па жніўі — Нішто той песьні не заменіць, Што перапёлкаю зьвініць. Адно, прызнаюся, сярпамі Снапоў ня жнуць і на таках Іх не малоцяць, — гэта памяць Мая, жытнёвая, — мой шлях... КАЛІ ПРАЗ ВЯКІ... Калі праз вякі — будзе час — А ён будзе! — Аднойчы спытаюць: — А што, ад Халопеніч вашых Застаўся ў сусьвеце Які-небудзь знак? Ці ён не згубіўся?.. — Спытаюць — Аднак, Зразумела, тады ўжо ня ў нас, То адказ, Каб космас не расьцерусіў, Зараз дам: — Гэта тая Зямля, на якой нарадзіўся Адам, — Няхай не біблейскі зусім — Багдановіч, — А сын у яго — Пакланіцеся гэтаму краю: МАКСІМ. * * * Хто ты, мой народ? Ці ты ёсьць? — альбо не? Хто я, мой народ, калі я цябе страціў? Вякамі нязбытнасьць дратуе і гне, І чыняць свой баль чужакі ў нашай хаце... Суседзі: хто ўдарыць, а хто штурхане, — Ці мала ўсялякіх наўкол супастатаў... А ты ўсё трываеш — жывы — у труне, — Я — крыж над табою з душою расьпятай. Стаю (так засьведчыў Гарэцкі Радзім Разьлікам вучоным) у цэнтры Еўропы, Крычу і гукаю: няўжо ты зблудзіў І ў цэнтры Еўропы брыдзеш чарнатропам. Няўжо ты ня бачыш дарогі людской, Ці вочы твае хтосьці прывідна засьціў: То блісьне планіда, як стронга луской, То зноў у вірах захлынаецца шчасьце... У вочы твае я гляджу не здаля — І ўсё, як пазначана лёсам, прымаю... Хто ты, мой народ, — людзі скажуць пасьля. Хто я? — Без цябе проста сэнсу ня маю... РАЗЬВІТАНЬНЕ З МІНУЛЫМ Малыя акторы Тэатра Вялікага, — Хто будзе пытаць на вас «лішні білецік»? Якія вас чорныя зоркі паклікалі, Што цэлую вечнасьць, пагаслыя, сьвецяць?.. Стамлёныя людзі, зямныя няўдачнікі, — Сам Бог-рэжысёр ужо ў посьпех ня верыць. Якія нябесныя сілы растрачаны­ — А выйшлі на сцэну нямыя хімеры. І я ў гэтай п’есе абдзелены роляю — Ці ў лепшым выпадку лічуся статыстам І марна чакаю, пакуль, разьняволены, Мой дух прыляціць на зямлю не турыстам... Вось толькі каго ўжо тады я праведаю?.. А сёньня й мяне ад зьнямогі хістае... ...Згасае жыцьцё — чалавецтва трагедыя. Заслона апушчана. Зала пустая... * * * Асірацела Лысая гара: Шпакоў няма і сітаўкі зьляцелі, — А гэта значыць, што і мне пара Ў нявырай райскай гарадской пасьцелі... Вятры гудуць, што некага чакаць, Што толькі з імі можна пабратацца... — Прабачце, хто вы? Як вас велічаць? Адкуль вы? — скандынавы ці брытанцы?.. Я паважаю ваш паўночны ранг І ваш туманны подых альбіёна... Але я помню: там, дзе Інд і Ганг, — Быў мой пачатак, Богам блаславёны. Мой там пракорань, як, напэўна, й ваш: Адам адтуль пусьціўся ў сьвет грахоўны, І зьзяньне поўначы, халодны ваш міраж, Маю душу цяплыньню не напоўніць... Дзе ж вы, мае крылатыя сябры? Няўжо ня помніце, як я вясной вітаў вас?.. А заўтра будуць — мінскія муры, І скруха, і на сэрцы ледаставы... Таму й гадаю: прыляцяць ці не? Таму й сяджу маўкліва і чакаю: Калі і хто з нябёс крылом махне, Калі з сабой у вырай пагукае?.. ВІТАНЬНЕ ВЯСНЫ Статак рагаты — арганы з латыньню — Выйшаў на поплаў траве памаліцца, Форум збаноў паліваных на тыне З выпасам першым вітае дайніца, — Salve, amici!1 Холад чаромхавы, — хай зьберагае Памяць зімы — ды вяртаньню ня збыцца!.. — Лотаць вясновай паводкай шугае Там, дзе да рэчкі збягала сьняжніца, — Salve, amici! Неба — з пралескамі па баравінах, Сонца ў ярах з першацьветам радніцца, Вербы ахутаны роем пчаліным — Мёдна зьвіняць каташкоў завушніцы, — Salve, amici! Ходзяць кругамі на такавішчы Цецерукі — аж дыміцца ігліца, Сто салаўёў заліваюцца-сьвішчуць Адной салаўісе ў альхоўніку ніцым, — Salve, amici! Чый гэта сьлед па мураўцы зялёнай? — Кліча за вёску сьцежка-хітрыца, Сэрца вось-вось засьпявае натхнёна, Нібы жаўрук з паднябеснай званіцы, — Salve, amici! * * * Супыніся ля нівы жытнёвае, — Гэта здань, гэта цуд ці прысуд? — Хтосьці кліча у далі ружовыя, Хтосьці шэпча: «Застанься тут…» І згаджаешся з гэтым пошаптам: Недзе райскія ёсьць сады — Толькі часу ня траць на пошукі, Бо шляхі прывядуць сюды. Паглядзі, як ніва хвалюецца, Колас коласу б’е паклон, — Дзе ж тады і душа прытуліцца, Як ня вернешся, — хоць на скон… За палямі, за пералескамі Вестку слухае небакрай: Аблачынкі — ягняты біблейскія — На зямлі абяцаюць рай. * * * Я не гандляр, а вершы — не тавар, Ды і калі хто-небудзь іх купляе?.. І гонар гэткі, як і ганарар: Пустэльны вецер там і тут гуляе… А слова з невядомасьці імкне, — Пасьля і сам падзівішся: дагэтуль Нічыйнае было, а зараз мне Належыць — аднаму з усіх сусьветаў. Яно маё. Ніхто не адбярэ І не палоніць… Толькі сам няволіць Яго ня стану — што са мной старэць!.. — Жыві: як гэты лес, як гэта поле… МАСТАК Алесю Пісьмянкову А было такое: Лета ў звон гуло, Бесяддзю-ракою Да Сажа плыло. Спрыту не хавалі — Пад узмах рукі «На сажонкі» хвалю Бралі хлапчукі. Сох пракос сажнёвы — Водар мурагоў Аж да Магілёва Далятаў з лугоў. Зьверху ж, у нябёсаў, Клопаты свае: Дождж перапялёсы Сыпануць ці не? Колераў сем столак Гром у пас зьвязаў — Беседна вясёлак Арэлі разгайдаў… Сожна і мурожна, Мёдна, як з вульля, І травінкай кожнай Цешыла зямля… Заблукаў у леце Пісьмянкова сьпеў Ды і не прыкмеціў, Як зіму сустрэў. Бесядзь не ў бяседзе, І, нібы ў бярлог, Гром старым мядзьведзем У сумёт залёг. Ды малюнак строгі — Не сваяк нудзе. І марозік ногі Лёгка ў лес вядзе. Ранкам заінелым Аж зьвініць лядок!.. Рытмы чорна-бела Просяцца ў радок… Не ляцяць арэлі, Чуйна сьпяць грамы… — Лета акварэлі… Графіка зімы… * * * Узьлесак ветрыкам весьніцца. Лісьцінак гайданьне… Расінкі ўніз, як па лесьвіцы, З лісьцінак — маімі гадамі… Зьліваюцца дзён абліччы… Было-не-збылося… Спадаюць… Лічы-не-палічыш… А больш не папросіш… І абяцаньне, Па кропельцы, — Зязюлі куваньне — Усё невыразьнейшым робіцца, Як у тумане… * * * Дарога наша, пакута, Крывавая і крывая. І келіх праводзін — з атрутай, І камень шляхоў — караваем. І на спатканьне са шчасьцем, І на сустрэчу з доляй — Асеньніх дажджоў прычасьце, Малітва вятроў у полі. Таму й не спыняемся марна, А ўсё ідзём і шукаем Краіну пад небам бясхмарным І верым — што ёсьць такая... ПАЭТ У сто вятроў падбіта паліто, Іголкамі прашыта ледзянымі, І сам — ужо не сам, амаль ніхто: Настылы цень… Але душа — на ўздыме... Душа ляціць над горадам начным, Над вашым сном у мякаці пярыннай. І страшна вам задуманае ім: На сьвет ня гнеў, а весьні сьпеў абрынуць!..