Архіў нумароў:

Ніл Гілевіч

_____________________ Як Бог на небе… Вершы розных гадоў	Наконт лозунгаў Ад сьвету стварэньня, адвеку вякамі Змагацца з прыродай людзей заклікалі. І сотні паэтаў уторылі хорам: Пакорым балоты! І стэпы пакорым! І пушчы з зубрамі! І рэчкі з бабрамі! Сьмялей жа рыдлёўкамі і тапарамі! Гані экскаватары, міліяратары! Усё перавернем мы к чортавай матары! Здавайся, прырода! Здавайся, прырода! У гонар прагрэсу! Для шчасьця народа! Прырода, ну што ж ёй? Прырода – здаецца. І ўжо ад прыроды сям-там застаецца Адзін успамін… Бо ці ж выжыць бяспраўна? У братнім Кітаі дык нават нядаўна Быў кінуты заклік у страху панічным: «Паловім усіх вераб’ёў і панішчым! Калі не падвесьці пад лёсам іх рысу – Мы ўсе застанемся бяз каліва рысу!» Аднак жа дурноцьце пануе ня вечна. І сьвет схамянуўся: «Так нельга, канешне!» І новыя лозунгі вывесіў храбра: «Шануйма прыроду! Прырода – наш сябра! Шануйма прыроду! Прырода адвеку Дарыла для шчасьця дары чалавеку! Хто губіць прыроду – той нелюдзь і злыдзень! З такімі мы ў сьветлае заўтра ня прыйдзем!» Ага! Ну вось гэта – праграма! Цудоўна! І мудра й дыхтоўна! Але… ці надоўга? 1970 Калісьці ўсе зьвяры… (Вылазка антыдарвініста) Што нарабіў той Дарвін, чмут стары! Сам ачмурэў – і людзі пачмурэлі: Ня вераць, што калісьці ўсе зьвяры Былі людзьмі, пакуль не азьвярэлі. Што й камяні калісь былі людзьмі, Пакуль ад гора не акамянелі. І дрэвы ўсе былі тады людзьмі, Пакуль ад зморы не адзервянелі. І белы бусел чалавекам быў, Ды Бог пракляў яго за чын нядобры, Што торбу жаб і гадаў не ўтапіў, А выпусьціў іх на свабоду з торбы. Карцела, бач, зірнуць: «Каго ж Ён даў Мне загубіць?» – занадта ж быў цікаўны. Вось Бог разгневаўся і загадаў Пералавіць усіх, што паўцякалі. Калісьці быў людзінай і мядзьведзь, Але няўмеру быў да мёду ласы; Каб мог на дрэвах дуплы паглядзець – Перарабіў Бог рукі й ногі ў лапы. А яшчарка жанчынаю была, Дык і цяпер страчаюцца кабеты, Што калі дзе бяда падсьцерагла – Адкіне хвост – і дагані яе ты! Пасьля быў пераходны час. Дык вось У часе тым жылі сабакі-людзі – Як непадзельна цэласнае штось. «Так, Бог сказаў, і на зайцоў палюйце!» А потым разьдзяліліся няўзнак. Але яшчэ ільга і ў нашым веку Шмат чалавечага знайсьці ў сабак, І шмат сабачага – у чалавеку. 1997, 2008 А вы будзеце мне гаварыць… І дагэтуль тым жахам жыву, Што раскроіў мне сэрца аднойчы: «Забівалі цьвікі ў галаву… Камяні забівалі ў вочы…» Ну, вядома, жывым… А каму? Беларусам, адвеку нявінным. Толькі што перажыўшым вайну. Першым годам расхмарана-мірным. Ну, а хто тыя зьверствы тварыў? Той, хто марыў пра іншыя межы. Для чаго? Каб і сьлед наш прастыў У тых вёсках, што ўскрай Белавежы. А вы будзеце мне гаварыць Пра наш лёс і пра еднасьць былую. Лёс то лёс… Але памяць – гарыць! І я крыж – беларускі – цалую. 2004 Ціхі вершык Век не забудзецца гэны зазімак. Ціхі, бязьветраны ранак у Мінску. Ціхае паданьне першых сьняжынак. Ціхія чары вачэй тваіх зблізку. Ціхія крокі па вулачцы ціхай. Ціха-нясьмелае рук дакрананьне. Ціхія словы і ціхія ўздыхі. Ціхае недзе цымбалікаў граньне. 29.11.1983 * * * Спаткаўшыся з табой на люднай вуліцы, Пацалаваць цябе хацеў – ды так, Каб аж сьцямнелі дзецюкі ад зайздрасьці, Так, каб аж Бог зажмурыўся ад радасьці – За нас шчасьлівых… Ну, а ты? А ты Так грозна пальчыкам мне паківала, Так намякнула позіркам пра штосьці, — Што я ашлях і скіс… А Бог? А Бог Усё ж зажмурыўся, але… ад злосьці, І прабурчэў: «Ну й дурні ж вы абое! Ты — што збаялася, А ты… І ты за тое!» 1985 Як Бог на небе «Як Бог на небе!» – пры нагодзе Клялася мама, Каб людзі верылі, што ў словах Няма падмана. Я кожны раз успамінаю Бажбу сьвятую, Калі тваіх гарачых вуснаў Адданасьць чую. І паўтараю, нібы ў храме, Дзе йдзе малебен: «Усё – хлусьня, а гэта – праўда, Як Бог на небе!» 1988 * * * І зноў палынная прыправа У чашы той, якую п’ю. А ўжо ж зусім ня маю права На міласэрнасьць на тваю. Калі і быў ліміт якісьці – Яго я вычарпаў даўно. Чаму ж бязвольна, як калісьці, Я выпускаю з рук стырно? І што з таго, што з разам кожным Мне ўсё цяжэй і балючэй Трываць прысуд бездапаможны Тваіх заплаканых вачэй. 1992