Ліст
Нічога не вяртаецца назад,
ні гэты дзень, ні гэты міг, – я знаю.
ты адыходзіш ціха ў сьнегапад,
а я люблю вясну. я пачакаю...
Яўгенія Янішчыц.
Памятаеш? Я любіла слухаць дождж. Я магла слу-хаць яго гадзінамі. Памятаеш? Ты таксама слухаў са мной. Неяк напрыканцы траўня мы, узяўшыся за рукі, хадзілі босыя па лужынах, пырскаліся і сьмяяліся. Пад-стаўлялі твар пад буйныя, яшчэ ня цёплыя, але ўжо не пякуча-халодныя кроплі і размахвалі наскрозь мок-рымі кедамі. А потым, кінуўшы мокрыя кеды, стаялі ў лужыне, проста стаялі і сьмяяліся.
А памятаеш? Ішоў дождж, і мы пайшлі ў кіно. Да пачатку заставалася хвілінаў дваццаць, і мы чакалі на ганку. Усе чакалі пад дахам, а мы з табой выйшлі на лесьвіцу, пад дождж. У нас быў адзін парасон, схаваўшыся пад ім удваіх, мы цалаваліся. Кроплі сьцякалі з парасону на мой сарафан, на твае джынсы. І для мяне тады больш нікога не існавала, мне здавалася, што мы з табой там адны. А дождж, нібы разумеючы гэта, шапацеў мацней, заглушаў грукат машынаў. Вада, сьцякаючы па шырокіх прыступках ганку, дабягала да дарогі і шумна зьнікала ў каналізацыйных люках. Дождж барабаніў па парасоне, і нам, каб пачуць адно аднаго, трэба было блізка схіляцца, кранаючыся ілбамі. Таму мы маўчалі. Маўчалі і глядзелі на мокрыя шэрыя будынкі, на шэрае неба, на людзей, якія сьпяшалі хутчэй схавацца ад дажджу. А потым увесь сеанс мы сядзелі з мокрымі нагамі і радаваліся таму, што не пайшлі чакаць пад дах, а стаялі на мокрай лесьвіцы.
Памятаеш? Ты ад’язджаў, і я пайшла правесьці цябе да тралейбусу. Увесь дзень было добрае надвор’е, таму ў нас не было парасонаў, а калі мы выйшлі з метро, лінуў дождж. На прыпынку ты затульваў мяне сабою ад ветру. Ты стаяў, прыціснуўшы мяне да сябе і закрываючы сваёй курткай, і нагрэтыя тваёй скурай кроплі сьцякалі на мой лоб, нос, шчокі. Тады, на гэтым прыпынку, ты першы раз сказаў, што кахаеш. Мы прапусьцілі чатыры тралейбусы, прастаялі амаль да вечару, прамоклі наскрозь, а ты яшчэ і спазьніўся.
А яшчэ памятаеш? Ты праводзіў мяне дамоў. Ішоў дождж. Мокрыя, мы дабеглі да трамвайнага прыпынку. Ліпеньскі лівень барабаніў па пласмасавым даху шапіку, пад якім мы схаваліся. Вада гучна спадала па вадасьцёках на асфальт, раскідваючы пырскі. Людзей у нашым трамваі было шмат – і амаль усе сухія. І калі мы выпадкова дакраналіся да іх, яны раздражнёна крывіліся і нешта бурчалі сабе пад нос. А мы сьмяяліся, мы не разумелі, чаму яны так хвалююцца, гэта ж усяго толькі вада. А вада залівала шкло трамваю, і шчоткі не спраўляліся яе разганяць.
А памятаеш нашую альтанку? Раньнімі восеньскімі вечарамі мы чыталі там, а калі цямнела, адкладвалі кнігі і падоўгу размаўлялі. У той вечар сьцямнела вельмі рана, пачаўся дождж, дробны нудны восеньскі дождж. Вецер ганяў па мокрай пажоўклай траве апалае лісьцё, шпурляў яго ў альтанку. Было сьцюдзёна, я цесна прыхінулася да цябе, і мы прасядзелі так да позьняга вечару. Мы размаўлялі пра нашую будучыню. Памятаеш? Ну, вядома, памятаеш! Ты яшчэ сказаў, што ў нас будзе сын з блакітнымі вачыма і русымі валасамі – сапраўдны ліцьвін. Ты перабіраў рукамі мае валасы, а мне хацелася, каб гэта ніколі ня скончылася, каб гэта працягвалася вечна. Дождж ішоў усю ноч, а я ня спала, слухала, як ён барабаніць па карнізе за вакном і думала, што я самая шчасьлівая. Я ляжала не запальваючы сьвятло, і толькі зрэдку пакой асьвятляўся фарамі машынаў, і я бачыла маленькія кропелькі на шкле. Я думала, што прырода плача, расказвае мне пра тое, што ўсё праходзіць, што хутка асыплецца апошняя лістота, адлятуць птушкі, і сонца больш ня будзе такім цёплым і ласкавым. А я спрачалася з дажджом, казала яму, што ўсё так проста і так добра, таму не павінна ніколі скончыцца.
Я сапраўды любіла слухаць дождж. Думала, што ніколі не стамлюся. Любіла вясёлыя вясновыя дожджыкі, якія заканчваюцца гэтаксама нечакана, як і пачынаюцца, і пасьля якіх зноў сьвеціць сонца, і шум якіх заўсёды пераплятаецца са сьмехам і вясёлымі галасамі дзяцей, якія не пасьпелі сабраць свае цацкі. Седзячы ў альтанцы, я назірала, як мамы хутка зьбіраюць савочкі і формачкі ў пласмасавыя вядзёркі і цягнуць дзяцей дамоў. Праз некалькі хвілінаў дождж заканчваўся, і яны зьяўляліся зноў. З-пад машынаў, з пад’ездаў выпаўзаюць каты, кладуцца на падсохлы асфальт і ловяць першыя промні сонца. У мокрых кустах шумна аб нечым спрачаюцца вераб’і, пераскокваючы з галінкі на галінку і зьбіваючы з лістоў кроплі расы.
Я любіла доўгія восеньскія дажджы, якія мерна і рытмічна грукаюць па карнізах. Тады я брала вялікі кубак гарачай моцнай гарбаты, кнігу і ішла на балкон. Седзячы, у вялікім крэсьле, закутаўшыся ў клеткавы плед, усю ноч чытала, ці проста слухала і думала, потым брала нататнік і пісала, потым зноў чытала.
Мне здавалася, што я буду чакаць цябе вечна. Я ведала, што калі-небудзь мы вернемся ў нашую альтанку, зноў будзем слухаць дождж, ты будзеш перабіраць мае валасы, мы будзем гаварыць да ночы, шчыльна прыціснуўшыся адзін да аднаго. Я ня ведала, колькі мне трэба будзе чакаць, але была ўпэўненая, што ты прыйдзеш, бо ніхто больш не любіў дождж гэтак, як ты; ніхто не разумеў нас з табой гэтак, як дождж; і ні з кім я ня слухала дождж так, як з табой.
З цягам часу шум дажджу рабіўся ўсё больш бессэнсоўным, больш безвыходным, больш бескаляровым. Ты быў усяго за два кварталы ад мяне, і ў той жа час так далёка за ім, за дажджом. І калі раней ён быў нашым саюзьнікам, хаваючы нас ад астатніх людзей, то цяпер ён стаў паміж намі, нібы сьцяна, аддзяляючы адзін ад аднаго.
Я сяджу ў нашай альтанцы. Безнадзейны дождж шапоча па драўляным даху. Ён настолькі дробны, што немагчыма ўлавіць гук асобных кропляў: я чую толькі манатонны, гнятлівы пошум. Праз калісьці новыя і шчыльныя, а цяпер прагнілыя дошкі вада капае ў альтанку і рытмічна стукае па ліпкім стале, разьбіваючыся на дробныя кропелькі. Я хутаюся ў цёплы швэдар, адпаўзаю ад шчыліны, каб пырскі не даляталі да мяне. Забіўшыся ў самы куток альтанкі, гляджу, як вецер зрывае з яшчэ зялёных дрэваў першыя жоўтыя лісточкі. Моцны павеў заносіць некалькі дробных кропляў у альтанку. Яны падаюць на стол, на мой нататнік, на рукі і твар. Яны халодныя і здаюцца зусім чужымі, зусім не такімі шчырымі і пяшчотнымі, якімі былі раней.
Вакол мяне нікога няма, акрамя дажджу. Я адна.
* * *
Колькі часу прайшло? Месяц? Год? Вечнасьць? Я стамілася слухаць дождж, і я ўсё яшчэ цябе чакаю…
Пейзаж
[…] Зіма. Сярэдзіна лютага. Мокры сьнег. Цяжкое зімовае паліто і мяккі зялёны шалік. Змрочнае надвор’е, змрочныя людзі навокал. Людзі ідуць з цяжкімі торбамі ў руках, некуды сьпяшаюць, занятыя сваімі праблемамі, нічога не заўважаючы, не азіраючыся па баках, глядзяць сабе пад ногі. Сабакі з падцятымі хвастамі зазіраюць людзям у вочы, нібыта хочуць ім нешта сказаць. Мёртвая вуліца… І адзінае жывое на ёй – сьмецьце. Яно лётае па мокрых дарогах, са зьдзекам зазірае ў вокны кватэраў, кагосьці шукае на гэтых брудных, забруджаных напаўрасталым сьнегам вуліцах, нібы сьмяецца з людзей. Дае зразумець ім, што яно мацнейшае, хоць людзі і стварылі яго. А людзям няма да яго справы.
Ім ні да чаго няма справы…
Кожны дзень такі ж самы, як мінулы: людзі, якія штурхаюцца ў аўтобусе; вучоба; прагулка са старымі знаёмымі; старыя, ужо ня сьмешныя жарты; ложак; буднік; цяжкое зімовае паліто і мяккі зялёны шалік.
Дзьве пары ног топчуць мокры сьнег. Размовы, сьмех, пацалункі на марозе. За імі назіраюць голыя, чорныя каштаны. Яны – гэтыя маўклівыя назіральнікі – стаяць і глядзяць на людзей. Глядзяць зьверху, як тыя мітусяцца, вырашаюць свае праблемы. Каштаны, сталыя і мудрыя, разумеюць, што жыцьцё – гэта мітусьня, пустая бессэнсоўная мітусьня.
Тэлефонны званок. Доўгая, бязглуздая тэлефонная размова. Амаль пусты кінатэатр, цікавы фільм. Пусты трамвай, з абадранымі сядзеньнямі і бруднымі вокнамі, ідзе па кругу. Кот забег у трамвай. Трэцца галавой аб ногі людзей, мяўкае, зазірае ў вочы, нібы шукае сапраўдных сяброў… сярод людзей. А людзям няма да яго справы.
Ім ні да чаго няма справы…
Вялізныя ледзяшы зьвісаюць са стрэхаў. Вада па кроплях сьцякае з іх і зьбіраецца ў ручаінкі. Спачатку такія маленькія, потым большыя і большыя. І вось ужо цэлая рака цячэ па асфальце. Людзі ня ўмеюць так зьбірацца разам.
Ім ні да чаго няма справы…
Дзьве пары вачэй глядзяць на ледзяшы, захапляюцца, зьдзіўляюцца іх форме.
Стракатая дзіцячая пляцоўка ў двары дому. Менш чым за год яна ператварылася ў руіны, зрэшты, як і ўсё ў гэтай краіне. Альтанка насупраць пад’езду. У альтанцы запляваны, заліты півам стол, усюды недакуркі і пустыя бутэлькі. Два чалавекі ў альтанцы сьмяюцца.
Ім ні да чаго няма справы… […]
2004
