Цёплай тугі глыток
“Сябры – гэта самае істотнае, самае дарагое, што набываеш цягам жыцця”, – сказала Любоў Турбіна ў інтэрв’ю “Дзеяслову” пяць гадоў таму.
Ажывае карцінка: у вітальні-развітальні шчыльным табарам, так, што й не павярнуцца, “прыселі на дарожку” сябры Любы – гэтулькі нас прыйшло правесці гаспадыню на вакзал, калі яна ўрэшце наважылася на канчатковы пераезд у Маскву, на “гістарычную радзіму”. Пасля дзесяцігоддзяў, пражытых тут.
Новы міленіюм Любоў сустрэла на новым месцы, з крэўнымі, і, паводле ейнага прызнання, яшчэ доўгі час баялася наведваць Мінск – нібыта наведваць сябе мінулую: засцерагалася “раздваення асобы”. І другая боязь: вярнуцца – і не заспець “таго, што раньш было”, так бы мовіць, не застаць сябе дома. У тойсамай гутарцы яна прыгадала шатландскую легенду пра паэта, які затрымаўся быў на гадзінку-другую ў лесе між феяў, а тымчасам у ягоным родным паселішчы праплылі стагоддзі – ён вярнуўся, а там нічога не пазнаць і ніхто яго ведаць не ведае.
Але трапіць у Мінску ў падобнае становішча Любе пакуль дакладна не пагражае. За апошнія дванаццаць гадоў тут сапраўды шмат што змянілася, але чароўны хатні салон Турбіной застаецца месцам уяўнага паломніцтва для тутэйшых паэтаў, музыкаў, мастакоў, навукоўцаў, так-так, фізікаў таксама. Зорачку тутэйшага творчага бамонду, што ні дзень, з пяшчотаю ўзгадваюць і цытуюць менскія сябры, калегі.
“У Мінску я пачувалася ледзь не аксакалам, а ў Маскве апынулася зноў пачаткоўкай, без скідкі на ўзрост”. І высветлілася – ёсць рэзервы. Ва ўсякім разе, страхі, нарэшце, адступіліся. І вось ужо нашая паэтка аб’яўляецца ў горадзе сваёй маладосці то “ў сценах” былога фізфаку (які скончыла), то цяперашняга філфаку (дзе выкладала паэтыку), то ў Інстытуце літаратуры Акадэміі Навук (дзе даследавала літаратурныя ўзаемасувязі), то на Стральцоўскіх чытаннях – з перакладамі і прысвячэннямі Майстру, вылучнасць якога тонка адчула, поруч з якім прайшла незабыўны адрэзак жыццёвага шляху.
А непадалёк ад славутай пісьменніцкай Лысай Гары, на адзін чыгуначны прыпынак бліжэй да Мінскага мора ёсць Крыжоўка — куток натхнення, Турбінскія Пенаты, з асірацелым бацькоўскім лецішчам, куды Любоў зрэдчасу ўцякае ад летняй маскоўскай спёкі, да “роднага беларускага лесу”, які сніцца начамі (тады як “у чужы, невядомы лес тут пад Масквой ісці зусім не хочацца”).
Затое ў самым сэрцы Масквы, у Інстытуце сусветнай літаратуры (ИМЛИ), у асобе паэткі Любові Турбіной беларусы маюць “свайго чалавека”, надзейнага сябра, што “вядзе” тамака беларускую тэматыку, спрыяе, як можа, творчым кантактам паэтаў адной і другой сваіх радзімаў.
Расіянка з вядомага шляхецкага роду піша вершы, пэўна ж, па-руску. У Мінску выйшлі ў свет яе паэтычныя зборнічкі “Улица детства” (1981), «Город любви» (1988), «Наша надежда жива, если плачем…» (1991), «Сны-города» (1993), «Четыре портрета» (1997), «Ускользающее чудо» (2002), кніга вершаў і прозы «Огни на воде» (2009).
Апроч таго, Любоў перакладае творы сугучных ёй паэтаў, сярод якіх – пачэсны шэраг беларусаў: Максім Багдановіч, Міхась Стральцоў, Уладзімір Някляеў, Леанід Дранько-Майсюк, Галіна Каржанеўская, Анатоль Сыс ды іншыя. Настала нашая чарга адказаць узаемнасцю. Увазе чытача прапануюцца вершы Любові Турбіной у перакладзе на беларускую мову.
Галіна Дубянецкая.
* * *
Восень.
Лунае душа ў апусцелых прасторах,
Быццам бы лісцік,
у прожылках тонкіх і ўзорах.
Кожны скрэслены ліст –
гэта ў вечнасць пасланне.
Восень.
З галіны ўпаду
і пачну вандраванне
Ўсцяж па старонках пажоўклых,
мінулых эпохах...
Нехта нябачны
прагледзіць лісты адным вокам.
Дзе мы? – гукаю.
Няма на пытанне адказу.
Дачныя домікі стынуць да лета
без газу,
Голае поле, і вёскі – пустыя,
там бедна...
Легчы, суняцца і знікнуць навекі,
бясследна.
Толькі не скончыць, бунтоўнай,
нязраднага бегу –
Аж да суцішнае белі,
да першага снегу.
* * *
Час імкнецца ў незваротнасць...
Прагучала – надта позна!
З перакручанага крана –
нітка млявая вады.
Прарасло сумнення зерне –
а за вокнамі марозна,
Рана точыцца крывёю,
набрынялыя сляды.
Час, што мкнецца ў незваротнасць,
я кляну і плачу горка:
Ўсё ад холаду застыла,
сэрца змоўкла ад бяды...
Цяжка вытрываць чаканне,
ды міргае з неба зорка:
Што здараецца аднойчы – застаецца назаўжды!
Пераклад Людкі Сільновай.
* * *
М. С.
1.
Вы слоўца забытае кінулі мне –
«прошвырнёмся»,
І вось мы сышлі
і вярнуцца назад не бяромся,
Дзе шыльдачка «Шлях Старавіленскі»,
моўчкі праходзім,
Адно аднаго, ледзь кранаючы,
ўсё не знаходзім...
Былыя каханні прачнуліся нашы
з вясною,
Нябачнай ракою цякуць
паміж Вамі і мною.
Пераклад Сержука Сыса.
2.
Полацак, пяшчота і Сафія –
Грознае чарнобыльскае лета…
Землі пракаветныя, святыя,
Як злучыць, як выказаць ўсё гэта?
Не трывожце праху Еўфрасінні –
Заслужыла доўгаю дарогай…
На гары высокай, па-над плынню,
Падступае тайная трывога.
І з’яўленне дзіўнае Скарыны –
Сквер у прыцені, будынкі, сутарэнні…
Год ды месяц да твайго спачыну.
Слёзныя бяссонныя маленні.
Не ўратуе мудрая Сафія,
Несуцешны плач – не быць нам разам!
Папярэджанні чые гучаць скупыя,
Будучыні змрочныя наказы?
Пераклад Сержука Сыса.
3.
Ацерусіўшы лісцяў пошап,
Замкнуўся лёс на эпізодзе.
Не спамінай той дзень апошні,
Ў слязах аблічча пры сыходзе.
Мой свеце ясны, да разрыву
Была прыдзірлівай і колкай,
Ды не забудзься й той, шчаслівай,
На вулцы з весняю вясёлкай.
Цень ад вясла, празрыста-ценькі,
Кранае роўнядзь залатую…
Запомні ў лёгкай той сукенцы,
Што, ты казаў, мне так пасуе.
Куст ядлаўцовы даастачы
Схаваўся ў гурбе ля прыпынку.
Ты быў, ты ёсць – навошта плачу?
Забыцце гоіць нас узімку.
Пераклад Галіны Дубянецкай.
Па вуліцы Янкі Купалы
І вось што ў сне адбылося са мною –
Бацькоўскі дом абыйшла стараною,
Паўз Свіслач, а дом каля парку,
І вокны, што свецяцца ярка.
А вуліца ціха спаўзала ў цямрэчу…
Каменны той дом на рагу каля рэчкі
Па вуліцы Янкі Купалы
І голас – “Ну дзе ты прапала?”
Пазнала я мамін, ды хуценька нізам,
Мастком, а мне ўслед толькі рэха “Вярніся!”
Схавалася ў цень і прамокла.
А тата ўглядаецца ў вокны.
А побач са мной нехта быў альбо не?
Як пільна зірнеш – сілуэт мільгане.
Пакінула дом і адразу
Там з даху пападалі вазы.
Пераклад Сержука Сыса.
Мост
Гэты мост праз рачулку ў тумане –
прабегчы таропка!
Толькі дошчачкі-костачкі хруснуць,
абрынуцца й кропка.
А вада ледзяная, густая, глухая, пад ёй зеляніна…
Ды сюды не прыводзіць да часу нікога сцяжына.
А на беразе тым толькі конь,
толькі стог пад навесам,
Ды ў вакенцы агонь –
толькі недзе далёка за лесам.
Хто каня выганяе на пашу –
пабачыш праз поле.
Каля самай вады
не дазволена смагу спатоліць.
Гэта месца – знаёмае быццам –
наўмысна забыта.
Вусны памяці ніткай суворай трывала зашыты.
Зніклі лебедзі-гусі-ганцы
на заходзе, бы згадкі,
Да пары. На шчаслівай кашулі –
адно толькі латкі ды латкі.
Ні парома, ні чоўна – адно толькі мост,
нетрывалы, трухлявы,
І туман над ракой падымаецца
шчыльны, бялявы.
Дзень напачатку лістапада
Восень! Вось твае ўборы –
Ў золаце і крыві…
Рэзкі разрыў прасторы,
Выспа былой любві.
Як і тады, калісьці:
Парк, парадыз, сад,
Шоргат сухога лісця –
Рэха мінулых страт.
Музыкі зводдаль хвалі,
Цёплай тугі глыток,
Перш чым вятрыска шквальны
Сарве астатні лісток.
Пер Гюнт
І нечакана зайгралі Грыга.
Святло настала, і звон з вышынь.
І душа мая, цяжкая, запыленая кніга,
Прачынілася – і ўзнікла далячынь.
Прыгажэйшай за песню аб вечным блукальцы
Я не чуў, але ўдалечы бачыў вагні.
І нерашучыя снежныя пальцы
Перагортваюць абляцелыя дні.
…А ў залі мяцеліца ўсцяж курэла,
Зіхацеў і паўз люстры слізгаў сняжок.
І тут, нібыта раптоўным стрэлам
Маёй думцы ўбогай далі штуршок.
Я набыў маўленне і, быццам замову,
Прыгадаў: я любіў вас, я вас любіў…
І душу маю, выстылую да асновы,
Снег сваім чыстым святлом атуліў.
* * *
Ды штосьці гэткае было
(Я пэўна ведала: не сніцца!)
Такая крохкая драбніца,
Штораз гатовая згубіцца,
Ёй і наймення не ўзышло.
А без яе ўсё проста тло,
І нават поспех клаўся ніца,
І з рук выпырхвала сініца,
Каб вышынёю падражніцца,
З мазайкі выпадала шкло.
Усё між пальцаў працякло.
Стамлёна гасне вечарніца.
Адна яшчэ надзея цьміцца,
Што зноў цудоўная драбніца
Паможа выкрасаць святло.
Пераклад Галіны Дубянецкай.
