Па вялікім рахунку сучасная расейская літаратура
стала жыць цалкам адасоблена ад Беларусі разам
з развалам Савецкага Саюза... Мусіла прайсці
не менш за дзесяцігоддзе з тых часоў, каб творчыя
сувязі пачалі патрошку аднаўляцца. Сталі ладзіцца
сумесныя выступы на фестывалях “Парадак слоў”
(Мінск), “Дні беларускага слова” (Масква),
“Міжнародны літаратурны фестываль
імя Максіміліяна Валошына” (Кактэбель).
У Расіі нарэшце з’явіліся пераклады актуальных
літаратараў з Беларусі ў часопісах: “Новая юность”,
“Сибирские огни”, “Дружба народов”, “Дети Ра”,
“Новый мир”. Літаратурны працэс патрабуе
кантактаў паміж мастацкімі прасторамі.
Сучасная расійкая літаратура, як і беларуская,
вельмі багатая і разнастайная, і прадставіць яе
некалькімі імёнамі немагчыма. Пяць паэтаў –
Сухбат Афлатуні, Святлана Буніна,
Андрэй Каровін, Анна Гарэнка, Даніла Давыдаў –
адлюстроўваюць толькі некаторыя тэндэнцыі
ў творчым працэсе суседняй краіны,
але гэтыя пяць імёнаў вельмі ярка ззяюць
на расійскім небасхіле паэзіі.Зміцер ВІШНЁЎ.
Сухбат Афлатуні
* * *
і вось ты сказала што кантракт скасаваны
а я адказаў што я скатаваны
скончаны студзень
пакрыўся скарынкай
дай рады
а ты сказала што табе зацесна
ў гэтым швэдары паліто горадзе свеце
а я ляплю аблокі з цеста
і ўжо зляпіў чатыры недзе
а ты дык лічыла што мне гаротна
што ў сэрцы не боль а цэлая больніца
і я ў ёй старэю нібы пенелопа
мужчынскага роду
а я хоць і быў надарваным
як капэрта дзе хавалі чабор літары з перцам
але ўсё ж такі застаўся добрым
усеверцам
таму дзякую табе за хвілі
што ты выдаткавала на маё сэрца
я абяцаю назваць тваім імем
пятае воблака вылепленае з цеста
* * *
бацькоўскіх пачуццяў паветраны цмок
па-над кухняй і берагам ледзь
і дзеці глядзяць – позірк іх змоўк
слоўнік – стракоз маўзалей
эгаісты блытаюцца ў вецці паўсюль
вывезеныя ў вырай з норак
у небе хапае таропкіх матуль
лёгкіх квадратных сябровак
дрэва здаецца мыццём кашуль
у распырсканнях вады-галля
цмок ў небе я і не я і вунь
з кімсьці знаёмым – яна
* * *
калі доўга любіш адно і тое ж
пачынаеш казаць адно і тое ж
мялёную каву змешваеш са снегам
камунікуеш з ёгам
не заўважаеш
што круцішся па другім трэцім коле
твой гуказдымальнік сышоў на волю
шукаеш паміж рамамі
учорашні ёгурт
а ў галаве дзе мусіць быць пад твае
трыццаць – мудрасць
цяпер пустэча як пасля Батыя і Лао-Цзы
і калі пачуеш: му-рзік! му-рзік!
не адразу скеміш
што Мурзік – гэта нехта іншы (але не ты)
Пераклад Вольгі Гапеевай.
Святлана Буніна
* * *
Застаўшыся скразной свядомасцю, пачынаеш быць,
Кожнаму крыгаходу плывеш насустрэчу.
Сутыкненні ўпэўняць: амаль слупы
Ногі твае, балюстрада – плечы.
Зноў здзіўленне: і гэта прайшоў,
Гэта ператрываў, ажывіў іначай,
Быццам пераспрачаўся даўжынёй валасоў
З нейкім Самсонам… Вага нічога не значыць!
Свядомасць – толькі воблака марудлівай таўшчыні,
Пачатковаму абрысу дні дадаюць рэха.
– Велічна плыве сярод будзённай вайны
І ўсё чым яно сілкуецца, голасць паветра.
* * *
Брава ж, сон. Нікуды не падзецца
Данасці – паспяшае шукаць
Блізкае сэрца ў раёне сэрца
(І памыляецца! Каб пачаць
Выпусціць). Хіба бывалі побач?
У вафельнай кухні ўдыхалі газ…
Усім гукарадам, як туш – у раялі,
Жоўтафіёлі мелі патрэбу ў нас,
Заспаных. Вось па якому праву
Цягліца, запалая за рубеж,
Не прагаворваецца адразу.
А выгаворваецца. Без.
Варыяцыі на тэмы Эн Сэкстан1
Dearest Foxxy…
(“Love Letter Written in a Burning Building”)
I
Васпане Фоксі!
Ці варта лезці ў пляшку
з той кадкі што палае? –
будынак падламіўся
і колы з гаражу не выкаціць.
Паміж намі:
колькі я вам (засталася)
за смак салаты
з кедравым алеем,
пяшчотныя прынашэнні,
права быць патрэбнай –
прасаваць вашы кашулі?
Досвед мінулай зімы:
беласнежнае астуджае.
Ці здаецца вам,
што мае прызнанні –
да вас –
напісаны на борце сумбуру
(на грудзях хваробы:
ляжы, пасунься,
белы сабака з мядзведжай шкурай)?
Вось прыклад:
пасля апошняй сваркі
у сяброў, дзе прасекі
акурат да дому
падбягаюць,
хто б яшчэ адважыўся
сцвярджаць, што вы –
лісяня залатое.
Лісінае здзіўленне,
лісіная спрытнасць,
ці вам здзіўляцца
лясным пажарам?
У святыя ўзыходзіць,
калі поспех –
ўсяго
чатыры хуткія лапы,
вецер насустрач,
ручай у дадатак?
Гэта таму што –
васпане Фоксі! –
толькі агонь разумее сілу
старых адданасцяў,
сіратлівых гукаў
(проста бурацца сцены).
І пакуль я шалею, вы ўсё бліжэй
усё сапраўдней
(у святле, вясне, Парыжы) –
вы згараеце, мы згараем, нешта
выгарае:
вечнае адно пра адно
Вершаваць, як зіма пра цяпло
зіма пра цяпло…
Ныраю ў ложак,
але не мяняю тэмы…
ІІ
Пасля я падумала пра цябе ў ложку.
Гэты снежаньскі дзень быў, пэўна,
лепшым
за шмат якіх.
Як спярэшчаная слядамі дарога,
ён прабіваўся да сонца на гарызонце.
Ад яго захаваліся лік і водар.
Я думала, што здольнасць слова
аддавацца хлусні – як апошняй стаўцы
на карыдзе (грошы, каханне, расплата) –
шануецца ў вытворчасці ісцін.
Таму ўсё болей спадручных сродкаў
знаходзіцца сёння, каб слову быць
больш упэўненым, акругліцца, выбраць:
правады, рэзістары – што потым?
Міжпланетныя мега- і інфра- (шыны)…
Як хлопчык падрослы, што прыхлусіў маме,
свет усё часцей, часцей з’язджае ў дзяцінства.
Мы жадалі быць у згодзе з сажалкамі
выбіраць зялёнае, зняцца ў белым –
сніцца з тымі, каго нараджаем.
Чым аднак далей наш каляндар цягнуўся
да гарызонту выразнасці – тым мацней
бунтаваў у табе збіральнік ісцін,
кожны дзень выточваў па балванцы.
Гэтак думала пра цябе ў ложку –
працягла, пяшчотна, неразменна –
дваццаць дзявятага дня, у суботу,
у снежні, пад новым няцотным годам
(няцотныя, як вядома, лепей).
ІІІ
І калі яна ўсё ж
зрабіла, зрабіла гэта
на той жа простай,
дзівачлівай
сваёй мове (дыялект кахання,
якое бясспрэчна ідзе на спад), –
ні кута яна, ні вы-
клічніка не выбірала.
Падламіўся – сама лісяня ты! –
твой дом, і колы
з гаража не бягуць.
Калі ж яна зрабіла гэта,
чатырнаццаць разоў
празвінела ў будніку:
хай кажуць блазны,
абражаныя хлопчыкі,
вашы чатырнаццаць гадоў
(I am the only actor).
Каралева жадае маўчаць.
І яе забаўляюць ад гэтага часу
пейзажы, пейзажы...
* * *
Уявім бачнасць жыцця па Джону Кейджу:
“Нават калі не зрабіў нічога – пачуецца гук”.
Матыль-бура. Спявае салата-латук.
Ледзь зазірнуўшы ў пакой, цень без бэйджу
Шорхае. А шоргат з часам гучней за грук.
Каханне, бач, не рэальнасць. Збоч у ванну
(Ты ніколі не плачаш, таму і спіш).
Толькі ў анклаве нашага хвалявання
Дзіцё лапоча. І з дахаў сцякае ў ноч ціш.
Пераклад Вольгі Гапеевай.
Андрэй Каровін
Пітэр Брэйгель. Паляўнічыя на снезе
Паводле Брэйгеля ў гарах ужо зіма.
І ў паляўнічых быццам сораму няма.
Набраклыя сочацца небам рэкі.
І на распнутым у аблоках палатне,
Малюе Хтось з жалейкаю ў руцэ
Апошні свой спадзеў пра чалавека.
Шарпак танклявы некранутага кахання
Праціснуць проста днём, яго дыханнем!
Цяжар запоўніў так паветра,
Што быццам бы – прыцісне лёд ураз.
І ўсё тады адбудзецца ў нас.
І ўжо ніякага не будзе сэнсу.
СПб-Заапарк
У Піцерскім заапарку жывуць сланы-летакі.
Але іх ніхто не бачыць, таму што яны заўсёды злятаюць.
Дзяўчо на паветраным шарыку з імі амаль на “ты”,
А вартаўнік, не ведаючы чаму, увесь час ўгору страляе…
Жырафы, бы страусы, хаваюць галовы,
таму што сланы-летакі,
Пралятаючы, чапляюцца за іх – то хобатам,
то – вой! – нагамі…
Сланы (у сваёй большасці) – добрыя,
бо закаханы як юнакі
ў тоўстых сланіх – што не лётаюць,
а скачуць як мядзведзікі-гаммі.
У Піцерскім заапарку дырэктар з мянушкай Маўглі
Сядзіць у сваім кабінеце ў абдымку са старым мядзведзем.
Балу, кажуць, з’ехаў з глузду: хапае малпаў
і саджае іх на вуголлі…
З Багіры зрабілі чучала, а Каа, як удаў – бясшкодны.
Рэдкія наведвальнікі,
тыя, якіх дырэктар называе бандэрлогі,
Запаўзаюць пацікавіцца лётным заапаркам
І кормяць бананамі ручных тыграў,
называючы іх Гіві і Гогі,
З дырэктарам п’юць гарэлку,
жанчын патрабуюць і… шчаслівыя цалкам
Нават я ўчора ў адной старэчы
пытаўся адрэсу і вуліцу,
І яна сказала, што звяры разбрыліся
на тысячы акраў
І толькі старая жырафа па звычцы горбіцца
І што дзесьці ёсць яшчэ СПб.
Але няма заапарку
Пераклад Вольгі Гапеевай.
дарожныя знакі
– што шукаеш?
– баратынку
фіялентавы гекзаметар
я памру і ты ў магілку
котка з карым позіркам
а па стылю каляндар
розніцца не пільна
– адлівайце гаспадар
– доўга ехаць?
– хутка Вільня
дзверы з мытні
адмыкаюцца знадворку
веры даць яму ці не
пададуць цябе ў вячорку
для чаго – “не гаварыш”
а за вокнамі світае
засынае бы Парыж
ў Капенгаген адлятае
мора: цытрынавымі лускамі
накрыйце мне мора ў лускі цытрыны
без крачак адчаю
мора – а ўнізе
каб было там абвечка ад золку па краю
і хуткі дэльфін бы пасланец з раю
і я пад язык пакладу тую луску
каб выжыць узімку
палыновую ёлку
каб плаваць узімку бы рыба ў вадзе
пуцяводнаю зоркай марскою на дне
сны: перадзімоўе
а потым выходзіш з дому й сніш сны
абляцелае лета ровар зламаны
уяўляеш колькі гадоў яшчэ да вясны
разумееш што верагодна нямала
што адступіць мора і птушкай сканае зіма
на нікчэмны горад знячэўку зраднелы
станеш песні пяяць быццам глузду даўно няма
бы ў пячорнай сцюжы караім ацалелы
і чым даўжэй глядзіш на ўзбеленае святло
тым больш важкія сляды анёлаў
у бухматым снезе
ўсё таму што да лета вяртання няма ужо
ўсё таму што лета – човен на хвалярэзе
мова: пад языком
кім ты быў пячкурок пад языком
калі рот яшчэ называўся іртом
і словы праплывалі туды
я дык памятаю шчэлепны твой перапуд
калі чэрап дня зважаў на гук
і рыдаў ты ўва сне савы
плаўнікі твае ў грудзёх расцвілі
далёка па крылы ты не хадзі
быў пячкурком стаў сініцай
а што мова з гаркотай ды ганарысты сум
дык жа ж лепей ты дагэтуль быў маўчун
цяжка быць гаваркою птушыцай
rrry: j źlitavańnia niama
rrr pramaŭlaju na vuška
budu ciabie kusać
ty pramaŭlaješ Андрюшка
hod tabie try ccać cać
a ty jašče jak dziciaci
rrr pramaŭlaju ŭ adkaz
ja tvoj siabruk tygraniaci
rrry
j źlitavańnia niama
Пераклад Жэні Ґордана.
НЯБЁСНЫЯ ПЕРСІКІ
каханая
магчыма калі-небудзь у нас з’явяцца грошы
мы пойдзем з табой на рынак
і набудзем нябёсных персікаў
з іх будзе цячы нектар амброзія
яны будуць муркатаць у нашых руках
лашчыцца да нашых пальцаў
казытаць нас шурпатай скуркай
паддавацца лёгкім націскам пальцаў
усім целам ахінаць яго сабой
упускаючы ў сваё жыццё цалкам без падману
распускаючы яго ў сабе і распускаючыся ў ім
робячыся адным целам і духам
згусткам пяшчоты
душы ўваходзяць адна ў другую
быццам у іх ёсць
гэткія ж прылады як і ў целаў
персікі гэта і ёсць
вечныя непадзельныя каханкі
усе рамэа-джульеты
усе петраркі-лауры
і астатнія кавалеры-дэ-грые
пасля смерці сталі персікамі
гэта такі вось пасмяротны рай
варта надкусіць персік
і ты пабачыш якогась рамэа
у забароненай форме застылага над джульетай
гэй якога табе тут трэба дзядзя
хутчэй за ўсё скажа ён
адрываючыся ад вечных спраў
і ты адкажаш
я проста люблю персікі мілы рамэа
працягвайце прашу вас не звяртайце ўвагі
сёння цудоўны дзень
бачыш каханая
жыццё перамагае смерць
Пераклад Зміцера Вішнёва.
Анна Гарэнка
* * *
я выходжу з правінцый маёй душы
адразу бачу збоку: цела можа быць норка птушкі
але не лятучай а на шпацыры і трохі скакаць
не стракатай дакладна
і такіх карысных рэчаў нямала я напаткаю –
дамкі, паслухмяныя зёлкі й іншыя карчагі
на шляху да сталіцаў
ПЕРШЫ верЛІБР
узяўшы манікюрныя нажнічкі адкрыю сабе рукі й ногі не сумнявайся пра астатнюю руку
колцы маленькіх нажнічак ў роце нядужа гнуткай гэтакай гутаперчавай уседлівас-
ці адолею й гэтую – хіба рэшту калі назваць кукса станецца неаднолькава доўгая.
Але выпіхваючы словы як экстапельца ваду
пад рукой ратоўцы
ты адмаўляеш – ізноў! –
што, бач,
ганулечка ў цябе не хопіць цярплівасці
такімі жамярынымі нажнічкамі столькі мяса,
не кажучы ўжо пра ўтоенае – пра касцявы мозг…
пацешныя мне твае пярэчанні – я швачка
захоўваю супакой як бачу шпількі й голкі
калі ж сапраўды і стамлюся
ты натуральна пазычыш
хлебны нож у суседняй кавярні
і
я сядаю на лаву й паціху пачынаю
кроіць з першай нагі па чарзе
Але ты – а табе ўласцівыя на жаль літасць
і ласка да падлых
зямля й бружмель
неўразумела схілены засцерагчы
што я без рук і ног адрэзаных
бяздумна й свавольна
не атрымаю ані мыліц ані крэсла
ані грошай ані жыцця
што я на вуліцы адна сярод надвор’я
й няма чым нават рублік той падняць
Ах ты мне выказаў павагу, ну, павесяліў –
як не заўважыў ты:
я кожны дзень на вуліцы бываю
й трошкі паабвыкла.
Пакуль спрачаліся гатова справа!
як лісце вушы валасы й зоры
упалі рукі-ногі пад услон пазногці
не раўнуюць іх нарэшце.
Крыві ж ажно дзятва караблікі
пускаць набегла – шумяць.
Знянацку ты засаромеўся і стаў пытаць –
а што, табе ніколькі не баліць?
Ура! Трыумфу момант!
Дзе мой адказ? Мае адказы, на, які?
Не! Але пытаннем на пытанне –
даўно спытаць карцела,
да месца, а?
Што?! Не баліць – табе?
Пераклад Жэні Ґордана.
* * *
У раі ў ботах вазьму і засну
у ботах і цёплых шкарпэтках
пад правую скулу кайстру сваю
левую
падклаўшы з кнігай бы сведкай
і не будзе холад мяне будзіць
пад зоркамі калі не відаць
і не давядзецца болей прасіць
Бога мне дом свой даць
Пераклад Вольгі Гапеевай.
Даніла Давыдаў
* * *
Пах падпаленай гумы
стук малатка за сцяной
скрынкі за вакном так і пнуцца
ўпасці загрукатаць пакаціцца
самалёты выбіраюць
самы адказны момант
парашут прызямляецца
насупраць царкоўнае крамкі
бачым там на дварэ
ўздымаюцца на ўвесь рост
жах і жудасць – і ў іх ні вачэй, ні ратоў
яны ніколі нічога не скажуць
ніколі не падпішуць неабходную паперу
дый наогул яны нікому нічога не зрабілі
* * *
такая вось музыка, да сябе падобная
суцэльная музыка падобна як цярноўнік
як туды братка трусік паляціць
музыка музыка дасі паказанні
музыка музыка дасі паказанні
адчуеш на сэрцы шчасце завісання
застукаюць па даху нядобрыя ногі
сонейка прынясуць нядобрыя госці
* * *
мой сябра пераходзь
на новую мову на мову жэстаў
але нікому не кажы
што развучыўся размаўляць
а ціха-ціха мармычы
што сілы так жэстыкулюй
ды ў жэстах сэнсу бы няма
ды ў словах сэнс нібыта ёсць
глядзі сціскае пісталет
рукой мінак – і значыць ён
наш новы сябра новы наш
і мову хоча ён вучыць
новую мову мову вулічнай перастрэлкі
Пераклад Веры Бурлак.
Пра аўтараў:
Сухбат Афлатуні (Сухбат Афлатуни, 1971). Нарадзіўся і жыве ў Ташкенце. Аўтар кніг «Псалмы и наброски» (Масква, 2003), «Ташкентский роман» (Санкт-Пецярбург, 2006), «Пейзаж с отрезанным ухом» (Масква, 2008), публікацый у часопісах «Арион», «Новая Юность», «Октябрь» і інш. Адзін з заснавальнікаў (разам з С. Янышавым і У. Муратханавым) творчага аб’яднання «Ташкенцкая паэтычная школа» і сурэдактар альманаха «Малый шелковый путь» (2001-2006). Лаўрэат прэмій часопіса «Октябрь» (2004, 2006), «Русской премии» (2005), маладзёвай прэміі «Триумф» (2006), фіналіст прэміі Казакова за лепшае апавяданне года (2008). Уваходзіць у рэдакцыйную раду часопіса «Дружба народов».
Святлана Буніна (Светлана Бунина, 1974). Нарадзілася ў Харкаве, з 2002 г. жыве ў Маскве. Аўтарка кнігі вершаў «Удел цветка» (Масква, 2009) і шэрагу літаратуразнаўчых даследаванняў у галіне славістыкі. Сфера навуковых інтарэсаў – маргінальнасць у літаратуры, станаўленне маргінальнага пісьменства ў рускай культуры Сярэбранага веку. Доктар філалагічных навук, лаўрэат прэміі імя Барыса Чычыбабіна за першы каментаваны збор вершаў паэта. Вершы і пераклады (з украінскай, беларускай, англійскай, узбекскай моваў) друкаваліся ў часопісах «Новый мир», «Дружба народов», «Интерпоэзия», «Новая юность» і інш. Арганізатарка фестывалю “Дні беларускага слова» (Масква, красавік 2010).
Андрэй Каровін (Андрей Коровин, 1971). Нарадзіўся ў Тульскай вобласці, жыве ў Маскве. Скончыў Юрыдычны інстытут МУС РФ, Вышэйшыя літаратурныя курсы пры Літаратурным інстытуце імя А.М.Горкага. Аўтар кніг вершаў «Поющее дерево» (Масква, 2007), «Пролитое солнце» (Масква, 2010) і вялікай колькасці публікацый у літаратурных часопісах і анталогіях. Лаўрэат прэміі часопіса «Дети Ра» (2006), часопіса «Футурум АРТ» (2008), часопіса «Литературная учёба» (2009). Удзельнік аб’яднання ДООС («Добровольное общество Охраны Стрекоз»), заснаванага К. Кедравым (з 2008). Арганізатар Міжнароднага літаратурнага Валошынскага конкурсу і Міжнароднага літаратурнага фестывалю імя М.А. Валошына (Кактэбель, Крым, Украіна). Куратар літаратурнага салона «Булгакаўскі Дом» (Масква) і іншых літпраектаў.
Анна Гарэнка (Анна Горенко, сапр. імя Анна Григорьевна Карпа́; 1972—1999). Нарадзілася ў Малдове, вырасла ў Ленінградзе, з 1990 г. жыла ў Ізраілі, збольшага ў маладзёвых камунах. Вершы і проза друкаваліся ў ізраільскіх часопісах «Сонечнае спляценне», «Двукроп’е», «Населеная выспа» і інш. Памерла ад перадазіроўкі. Пасмяротна выдадзены зборы твораў: «Малое собрание» (Іерусалім, 2000), «Стихи» (Іерусалім, 2000), «Праздник неспелого хлеба» (Масква, 2003), «Сочинения» (Масква, 2010). Творчасць А. Гарэнка – адна з самых выразных з’яваў у рускай паэзіі канца ХХ ст. Згодна з Д. Давыдавым, Гарэнка «выступае апраўданнем і рускамоўнай маладой літаратуры ў дыяспары, і – у нейкім сэнсе – і нас усіх».
Даніла Давыдаў (Данила Давыдов, 1977). Нарадзіўся ў Маскве, скончыў Літаратурны Інстытут імя А.М. Горкага і аспірантуру Самарскага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта (дысертацыя «Руская наіўная і прымітывісцкая паэзія: генезіс, эвалюцыя, паэтыка»). Аўтар чатырох кніг вершаў «Сферы дополнительного наблюдения», Масква, 1996), «Кузнечик» (Масква, 1997), «Добро» (Масква, 2002), «Сегодня, нет, вчера» (Масква, 2006), кнігі прозы «Опыты бессердечия» (Масква, 1999; прэмія «Дебют» за 2000 г.) і шматлікіх крытычных артыкулаў, частка з якіх увайшла ў зборнік «Контексты и мифы» (Масква, 2010). Заслугі Данілы Давыдава ў галіне крытыкі адзначаны прэміяй «ЛитературРентген» (Екацярынбург, 2009) і спецыяльным дыпломам часопіса «Новый мир» (2009).
